Uyuşturucu Madde Kullanma
Uyuşturucu madde kullanımı, satışı ve taşınması, hem birey hem de toplum açısından ağır sonuçlar doğuran eylemler arasında yer alır. Toplum sağlığını ve güvenliğini tehdit eden bu fiiller, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) ciddi yaptırımlarla düzenlenmiştir. Uyuşturucu maddelerin yasadışı şekilde üretilmesi, ticareti, kullanımı ve nakli, sadece ulusal değil uluslararası hukuk açısından da suç teşkil etmektedir.
1. Uyuşturucu Suçlarının Hukuki Temeli
Uyuşturucu suçlarına ilişkin temel düzenleme, TCK’nın 188-192. maddeleri arasında yer alır:
-
TCK 188: Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu.
-
TCK 190: Uyuşturucu madde kullanımını kolaylaştırma.
-
TCK 191: Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma ve kullanma suçu.
Türkiye, 1961 Uyuşturucu Maddelere Dair Tek Sözleşme ve 1988 Viyana Sözleşmesi gibi uluslararası metinlere de taraftır. Bu sözleşmeler, uyuşturucu madde kullanımını ve ticaretini önlemek için taraf devletlere kapsamlı yükümlülükler getirir.
2. Uyuşturucu Madde Kullanma Suçu (TCK 191)
TCK m. 191 hükmü, “kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran” kişiyi 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırır. Ancak kanun koyucu, bu suçta ceza yerine tedavi ve denetimli serbestliği ön plana çıkarmıştır.
2.1. Unsurları
-
-
Fail: Herkes bu suçun faili olabilir. Özel bir sıfat aranmaz.
-
Fiil: Kullanım amacıyla uyuşturucu madde satın almak, bulundurmak veya kullanmak.
-
Kast: Failin uyuşturucu maddeyi bilerek kullanması veya bulundurması gerekir.
-
Madde türü: Kanunen yasaklı uyuşturucu veya uyarıcı maddeler suçun konusunu oluşturur.
-
2.2. Denetimli Serbestlik ve Tedavi
TCK m. 191, failin uyuşturucu madde bağımlısı olabileceğini dikkate alarak, hapis cezası yerine rehabilitasyon amaçlı önlemler getirmiştir:
-
Cumhuriyet Savcısı, 5 yıl süreyle kamu davasının açılmasını erteleyebilir.
-
Fail, tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulur.
-
5 yıl boyunca kurallara uyan fail hakkında dava düşer.
3. Uyuşturucu Madde Satma ve Ticareti Suçu (TCK 188)
Uyuşturucu madde satmak veya başkalarına vermek, kullanım suçundan tamamen farklıdır ve çok daha ağır cezalara tabidir.
TCK m. 188/1:
“Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
TCK m. 188/3:
“Uyuşturucu madde satan, satan kişiye temin eden, nakleden veya sevk eden kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile cezalandırılır.”
3.1. Uyuşturucu Satışında Miktarın Önemi
Kullanım amacıyla bulundurulan küçük miktarlar TCK 191 kapsamında iken, satışa elverişli miktarlar TCK 188 kapsamında değerlendirilir.
-
Yargıtay içtihatları, failin maddeyi bölerek paketlemesi, üzerinde hassas terazi bulundurması gibi delilleri “ticaret amacı” olarak görür.
Fiil Türleri
-
Satmak veya başkasına vermek: Ticarete konu eylemler.
-
Sevk etmek, nakletmek: Bir yerden başka bir yere taşıma.
-
İthalat ve ihracat: Uyuşturucunun ülkeye sokulması veya çıkarılması.
Ceza Aralıkları
-
Temel ceza: 10-15 yıl arası hapis.
-
Nitelikli haller: Örgütlü işlenme, kamu görevlisi tarafından işlenme, okul veya ibadethane çevresinde satılması durumunda 15-20 yıl hapis cezası uygulanır.
4. Uyuşturucu Taşıma Suçu
Uyuşturucu maddeyi bir yerden başka bir yere taşıma fiili de TCK 188 kapsamında ticaret suçu olarak cezalandırılır. Burada failin taşıma fiilini ticari amaçla mı yoksa sadece kullanmak için mi yaptığı önemlidir.
-
Özellikle uluslararası taşımalarda ceza artırılır.
-
Uyuşturucunun nakli sırasında kullanılan araçlara el konulur ve müsadere edilir.
-
Kullanım amacıyla taşınan küçük miktarlardaki maddeler, TCK 191 kapsamında değerlendirilir.
-
Ticarete elverişli büyük miktarlardaki taşıma fiilleri, TCK 188 kapsamında ağır şekilde cezalandırılır.
5. Yargıtay Kararları Işığında Uygulama
Yargıtay 20. Ceza Dairesi, E. 2019/3251 K. 2020/1456:
“Sanığın cebinde ele geçirilen 2 gram esrar, kullanım amacıyla bulundurulduğundan TCK 191 kapsamında değerlendirilmelidir.”
Yargıtay 10. Ceza Dairesi, E. 2018/3245 K. 2019/2172:
“Sanığın uyuşturucu maddeyi paketleyerek satışa hazır hale getirmesi ve üzerinde hassas terazi bulunması, TCK 188 kapsamında ticaret suçunun oluştuğunu gösterir.”
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2017/1042 K. 2018/341:
“Uyuşturucu maddeyi taşıyan kişinin ticaret kastının olup olmadığının belirlenmesi, somut olayın özelliklerine göre yapılmalıdır.”
6. AİHM İçtihatları
AİHM, uyuşturucu suçlarını doğrudan düzenlemese de, insan hakları ihlallerine yol açabilecek soruşturma ve cezalandırma yöntemlerini denetler.
-
AİHS m. 6 (Adil yargılanma hakkı): Uyuşturucu suçlarında gizli soruşturmalar ve delil toplama yöntemlerinin hukuka uygunluğu AİHM tarafından incelenir.
-
Teixeira de Castro v. Portekiz (1998): AİHM, polisin sanığı uyuşturucu ticaretine teşvik ederek tuzak kurmasını, adil yargılanma hakkının ihlali olarak değerlendirmiştir.
-
Wenner v. Almanya (2016): AİHM, uyuşturucu bağımlısı mahkumun metadon tedavisinin reddedilmesini, insanlık dışı muamele yasağının ihlali olarak görmüştür.
7. Kullanım ve Ticareti Ayıran Kriterler
Kullanım ve ticaret suçlarını ayıran en önemli kriterler şunlardır:
-
Madde miktarı: Kişisel kullanım sınırını aşan miktarlar genelde ticaret kapsamında değerlendirilir.
-
Deliller: Paketleme, satış için araç ve gereçlerin varlığı, telefon görüşmeleri.
-
Failin durumu: Failin maddeyi sürekli olarak başkalarına temin etmesi.
8. Cezai Yaptırımlar
-
Kullanım (TCK 191): 2-5 yıl hapis cezası (denetimli serbestlik veya tedavi mümkündür).
-
Satış ve Ticareti (TCK 188): 10 yıldan başlayan hapis cezası, 20 yıla kadar çıkabilir.
-
Taşıma: Ticarete konu olduğunda TCK 188 kapsamında değerlendirilir.
9. Toplumsal Etkiler ve Önleme Yöntemleri
Uyuşturucu kullanımı ve ticareti, toplumun sosyal yapısını zedeler. Bağımlılık, aile düzenini bozar ve suç oranlarını artırır. Bu nedenle devletin önleme politikaları önemlidir:
-
Eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları,
-
Bağımlılık tedavi merkezlerinin sayısının artırılması,
-
Polis ve gümrük birimlerinin uluslararası iş birliği.
10. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Kullanım ve ticaret arasındaki sınırın net belirlenememesi.
-
Delillerin yasadışı yollardan elde edilmesi (AİHM bu durumlarda ihlal kararı verebilir).
-
Failin bağımlı olması ve ceza yerine tedaviye yönlendirilmesi gerekliliği.
11. Yargıtay ve AİHM Perspektiflerinin Karşılaştırılması
-
Yargıtay, somut olayın tüm delillerine bakarak kullanım ve ticaret ayrımını titizlikle yapar.
-
AİHM, özellikle gizli soruşturmaların orantılılığı, işkence yasağı ve adil yargılama ilkeleri çerçevesinde değerlendirme yapar.
Her iki mahkeme de, orantılılık ve hak ihlallerinin önlenmesi ilkesini esas alır.
12. Sonuç ve Öneriler
Uyuşturucu madde kullanma, satma ve taşıma suçları, hem bireylerin sağlığını hem de toplumun güvenliğini tehdit eder. TCK 188 ve 191 maddeleri, bu suçlara ilişkin farklı yaptırımlar öngörmekte ve özellikle ticaret suçu için çok ağır cezalar belirlemektedir.
Öneriler:
-
Uyuşturucu kullanımının önlenmesi için ceza yerine tedavi ve sosyal rehabilitasyon süreçleri etkinleştirilmeli.
-
Ticareti önlemeye yönelik uluslararası iş birliği ve sınır güvenliği artırılmalı.
-
Yargıtay içtihatları ve AİHM kararları, hak ihlallerini engelleyecek şekilde dikkate alınmalı.
Uyuşturucu ile mücadelede hukuki yaptırımlar kadar eğitim, rehabilitasyon ve toplumsal farkındalık çalışmaları da büyük önem taşır.
Gözdenur Turna
About Post Author
