Uygulamada Cironun Vergisel Sonuçları
Uygulamada Cironun Vergisel Sonuçları
Giriş
Kıymetli evrak hukuku, ticaret hukukunun en dinamik alanlarından birini oluşturmaktadır. Çek, bono ve poliçe gibi kambiyo senetleri, ticari hayatta güvenilir ödeme ve kredi aracı olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bu senetlerin devri, ciro işlemi ile gerçekleşir. Ciro, yalnızca hukuki bir devir işlemi olmayıp aynı zamanda mali ve vergisel sonuçlar da doğurabilmektedir.
Uygulamada cironun vergisel boyutunun göz ardı edilmesi, mükellefler açısından ciddi vergi cezaları ve mali riskler doğurabilir. Bu nedenle, cironun Katma Değer Vergisi (KDV), Damga Vergisi, Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi bakımından etkileri ile Yargıtay ve Danıştay kararları ışığında değerlendirilmesi büyük önem arz etmektedir.
Ciro Kavramı ve Hukuki Niteliği
Ciro Nedir?
- TTK m. 681 vd. hükümlerine göre ciro, senet üzerindeki hakkın devrini sağlayan yazılı beyan ve imzadır.
- Ciro, senetle doğan alacağın hamilini değiştirir.
- Hukuki niteliği itibariyle bir devir ve temlik işlemidir.
Ciro Türleri ve Vergisel Etkileri
- Tam Ciro: Hamilin adı belirtilir → Vergisel açıdan, alacağın devri niteliği taşır.
- Beyaz Ciro: Sadece imza bulunur → Basit devir işlemi gibi algılansa da vergisel sonuçlar doğurur.
- Tahsil Cirosu: Tahsil yetkisi verilmesi → Vergisel sonuç doğurmaz, çünkü alacak devredilmemektedir.
- Rehin Cirosu: Teminat amacıyla yapılır → Vergisel açıdan alacak devri değil, teminat gösterme işlemidir.
Vergisel Sonuçlar
1. Damga Vergisi
- 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu uyarınca, senetler ve ciro işlemleri damga vergisine tabidir.
- Ciro işlemi, senet devrini içerdiği için damga vergisi doğabilir.
- Ancak kambiyo senetlerinde, tedavülün kolaylığı amacıyla ciro işlemleri damga vergisinden istisna edilmiştir.
Danıştay Kararı:
Danıştay 4. Daire, 2008/3569 E., 2009/2417 K. kararında, “kambiyo senetlerinin tedavülünü sağlayan ciro işlemlerinin damga vergisine tabi tutulamayacağı”na hükmetmiştir.
2. Katma Değer Vergisi (KDV)
- 3065 sayılı KDV Kanunu m. 1 uyarınca, mal teslimi ve hizmet ifaları KDV’ye tabidir.
- Ciro işlemi, alacağın devri niteliğinde olduğundan, mal veya hizmet teslimi değildir.
- Dolayısıyla ciro işlemi KDV doğurmaz.
- Ancak senedin bir bedel karşılığı devredilmesi halinde (iskonto edilmesi) finansal hizmet söz konusu olacağından, KDV değil Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) gündeme gelir.
3. Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi
- Ciro işlemi, alacak hakkının devrini içerdiğinden, ticari kazanç kapsamında değerlendirilebilir.
- Bir tacirin elindeki bono veya çek bedel karşılığı ciro edilirse, bu kazanç ticari gelir olarak vergilendirilir.
- Kurumlar açısından da aynı şekilde, cironun yaratacağı kazanç kurum kazancına dahil edilmelidir.
Örnek:
Bir şirket, elindeki 100.000 TL bedelli bonoyu 90.000 TL’ye ciro ederse, aradaki 10.000 TL zarar olarak kaydedilebilir. Eğer 110.000 TL’ye devrederse, aradaki 10.000 TL kar olarak kurumlar vergisine tabidir.
4. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV)
- 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu uyarınca, bankaların yaptığı kambiyo senedi iskonto işlemleri BSMV’ye tabidir.
- Bankaya ciro edilen senetler üzerinden elde edilen gelir, KDV’ye değil BSMV’ye tabidir.
- Uygulamada bu durum en çok çek kırdırma ve bono iskontosu işlemlerinde görülmektedir.
Uygulamada Örnekler
Örnek 1 – Beyaz Ciroda Vergi Yükümlülüğü
Bir tacir, elindeki çeki beyaz ciro ile bir başka tacire devrettiğinde, KDV doğmaz; ancak ticari kazanç doğmuşsa gelir/kurumlar vergisine tabi olabilir.
Örnek 2 – Rehin Cirosu
Bir şirket, bankadan kredi alırken bonoyu rehin cirosu ile bankaya verdiğinde, bu işlem teminat niteliğinde olduğundan vergisel sonuç doğurmaz.
Örnek 3 – Tahsil Cirosu
Şirketin alacağını tahsil için avukata verdiği çeki tahsil cirosu ile devretmesi, alacağın devri anlamına gelmez; bu nedenle vergisel sonuç yaratmaz.
Yargıtay ve Danıştay Kararları
- Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.:
“Ciro yoluyla alacağın devri, ticari kazanç doğurduğu ölçüde vergisel yükümlülük yaratır.” - Danıştay 4. Daire, 2008/3569 E., 2009/2417 K.:
“Kambiyo senetlerinin tedavülünü sağlayan ciro işlemleri damga vergisine tabi değildir.” - Yargıtay 19. HD, 2016/4213 E., 2017/6547 K.:
“Tahsil cirosu, alacağın devri niteliği taşımadığından vergisel sonuç doğurmaz.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Ciro Türlerinin Yanlış Yorumlanması
- Tahsil cirosunun vergisel işlem sanılması.
- İskonto İşlemlerinde Karmaşa
- Banka işlemlerinde KDV mi BSMV mi uygulanacağı konusundaki tereddütler.
- Kayıt ve Belgelerin Eksikliği
- Ciro işlemlerinin muhasebeleştirilmemesi vergi cezalarına yol açmaktadır.
- Çifte Vergilendirme Riski
- Ciro kazancının hem KDV hem de gelir/kurumlar vergisine tabi tutulmaya çalışılması.
Stratejik Önemi
- Tacirler açısından: Vergi cezalarından korunmak için ciro işlemlerinin doğru muhasebeleştirilmesi gerekir.
- Avukatlar açısından: Ticari davalarda vergi boyutunun dikkate alınması, müvekkil menfaatlerini korumak açısından önemlidir.
- Mali müşavirler açısından: Ciro işlemlerinde doğabilecek vergisel sonuçların kayıt altına alınması kritik bir görevdir.
Çözüm Önerileri
- Vergi Mevzuatında Netlik
- Ciro işlemlerine ilişkin vergi mevzuatında açık düzenlemeler yapılmalıdır.
- Uygulama Birliği
- Yargıtay ve Danıştay kararları doğrultusunda idare tarafından genel tebliğ çıkarılmalıdır.
- Dijital Senet Uygulamaları
- Elektronik senet (e-senet) ve dijital imza ile ciro işlemleri şeffaf hale getirilmelidir.
- Tacirlere Eğitim
- Vergisel risklerden korunmak için ticari aktörlere eğitim verilmelidir.
Sonuç
Ciro, kıymetli evrak hukukunun temel kurumlarından biridir ve sadece borç ilişkisi doğurmaz; aynı zamanda vergisel sonuçlar da doğurabilir.
- Damga vergisi yönünden ciro işlemleri istisna kapsamındadır.
- KDV doğmaz, ancak iskonto işlemlerinde BSMV gündeme gelir.
- Ticari kazanç doğuran ciro işlemleri, gelir ve kurumlar vergisine tabidir.
Dolayısıyla, ciro işlemlerinin vergisel boyutunun doğru değerlendirilmesi, tacirler, avukatlar ve mali müşavirler açısından büyük önem taşımaktadır.
Gözdenur TURNA
About Post Author
