Üst Sınır İpoteği Nedir? Türk Ticaret Kanunu’na Göre Gemi İpoteği

Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Üst Sınır İpoteği

Giriş

Deniz ticareti, küresel ekonominin en önemli yapı taşlarından biridir. Yük taşımacılığı ve uluslararası ticaretin büyük bir bölümü gemiler aracılığıyla yapılmakta, bu nedenle gemiler yalnızca taşımacılığın değil, aynı zamanda finansman ve kredi işlemlerinin de önemli bir teminat aracı haline gelmektedir. Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), gemi ipoteğini düzenleyerek hem alacaklıların hem de borçluların menfaatlerini güvence altına almıştır.

Gemi ipoteği, farklı türlerde kurulabilir. Bunlardan en önemlilerinden biri, özellikle kredi piyasasında sıkça kullanılan üst sınır ipoteğidir. Bu ipotek türü, belirli bir azami tutar için güvence sağlar ve hem alacaklıya hem de borçluya öngörülebilirlik sunar.

Üst Sınır İpoteğinin Tanımı

Üst sınır ipoteği, alacaklının teminat altına almak istediği alacağın miktarının kesin olarak belirlenmediği, fakat tarafların azami bir tutar belirlediği ipotek türüdür.

Özellikleri

İpotek yalnızca belirlenen üst sınır ile sınırlıdır.
Asıl alacak, faiz, masraflar ve fer’î alacaklar bu limitin içinde güvence altına alınır.
Alacaklının toplam talebi, hiçbir şekilde bu sınırı aşamaz.
Uygulamada özellikle banka kredilerinde tercih edilmektedir.

Hukuki Dayanak

TTK m. 1013 ve devamı: Gemi ipoteğinin genel hükümlerini düzenler.
TMK m. 851 – 853: Üst sınır ipoteğinin hukuki çerçevesini belirler.
Yargıtay içtihatları, üst sınır ipoteğinin kapsamını ve uygulanışını açıkça ortaya koymuştur.

Üst Sınır İpoteğinin Kurulması

1. Sözleşme

Tarafların yazılı sözleşme yapması gerekir.
Sözleşmede, ipoteğin üst sınırı açıkça belirtilmelidir.

2. Sicile Tescil

Gemi ipoteğinin geçerli olabilmesi için gemi siciline tescil edilmesi şarttır.
Üst sınır da tescil kaydında gösterilmelidir.

3. Derece Sistemi

Birden fazla ipotek olması halinde, üst sınır ipoteği de derece sistemine göre sıralanır.
Alacaklı, satış bedelinden belirlenen dereceye göre tatmin edilir.

Üst Sınır İpoteğinin Sağladığı Haklar

Alacaklı, geminin cebri icra yoluyla satışını talep edebilir.
Satış bedelinden, belirlenen üst sınır çerçevesinde alacağını tahsil eder.
Sigorta tazminatı ve kamulaştırma bedeli gibi gemi yerine geçen değerler üzerinde de aynı haklara sahiptir.
Fer’î alacaklar (faiz, gecikme tazminatı, takip masrafları) da güvence altındadır, ancak üst sınır toplamı aşılamaz.

Yargıtay Kararları Işığında Üst Sınır İpoteği

Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Üst sınır ipoteğinde, alacaklının faiz ve masrafları da talep edebileceği ancak toplam tutarın üst sınırı aşamayacağı vurgulanmıştır.
Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: Üst sınır ipoteğinde, borcun belirlenenden fazla olması durumunda alacaklı yalnızca üst sınır kadar tatmin edilebilir.
Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: Üst sınır ipoteğinin üçüncü kişilere karşı da sınır dahilinde ileri sürülebileceğini teyit etmiştir.

Alacaklı Açısından Önemi

Alacaklı, risklerini öngörülebilir bir sınır çerçevesinde güvence altına alır.
Özellikle değişken faizli veya uzun süreli kredilerde, belirsizliğin giderilmesi açısından önemlidir.
Birden fazla kalem alacak (faiz, masraf, tazminat) üst sınır içinde garantiye alınmış olur.

Borçlu (Gemi Maliki) Açısından Önemi

Borçlu, en fazla hangi miktara kadar sorumlu olacağını bilir.
Gemisinin üzerinde sınırlamanın kapsamı belirlidir.
Finansman kolaylığı sağlar, çünkü borçlu ipoteğin sınırını baştan öngörebilir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Üst sınırın yanlış veya yetersiz belirlenmesi.
Sicil kaydında üst sınırın gösterilmemesi.
Fer’î alacakların üst sınır dışında talep edilmesi.
Birden fazla ipotekli alacaklının bulunduğu durumlarda sınırın yanlış uygulanması.

Çözüm Önerileri

Üst sınır, hem borçlu hem de alacaklı açısından gerçekçi biçimde belirlenmelidir.
Gemi siciline yapılan tesciller eksiksiz ve açık olmalıdır.
Üst sınır ipoteğinin kapsamı konusunda alacaklı ve borçlu arasındaki anlaşmalar netleştirilmelidir.
Yargıtay kararları doğrultusunda uygulamada birlik sağlanmalıdır.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklıya güçlü bir güvence sağlar. Üst sınır ipoteği, bu güvenceyi belirli bir limit çerçevesinde düzenleyerek hem alacaklı hem de borçlu için öngörülebilirlik sağlar.

Alacaklı, faiz ve masrafları dahil olmak üzere belirli bir limite kadar güvence elde eder.
Borçlu, en fazla hangi miktara kadar sorumlu olacağını bilir.
Uygulamada banka kredilerinde sıkça kullanılan bu ipotek türü, deniz ticaretinde finansman güvenliğinin sağlanması için kritik önemdedir.

Sonuç olarak, üst sınır ipoteği, tarafların menfaatlerini dengeleyen ve deniz ticaretinde kredi piyasasının güvenilirliğini artıran bir ipotek türüdür.

Single Blog Title