Ürün Kalite Belgeleri ve Sertifikalar Gerçekten Geçerli mi? Yatırım Öncesi Sertifikasyon Denetimi Nasıl Yapılır?

GİRİŞ

Yatırım kararlarının temelinde, sadece finansal tablolar değil, şirketin ürün veya hizmetlerinin yasal uygunluğu ve kalite güvencesi de yer alır. Günümüz piyasasında rekabet avantajı sağlamak isteyen şirketler, çeşitli sertifikalar ve kalite belgeleri sunarak itibarlarını artırmakta, yatırımcıların dikkatini çekmektedir.

Ancak bu belgeler her zaman göründüğü kadar güvenilir olmayabilir. Sahte belgeler, süresi dolmuş sertifikalar, başka firmalara ait kalite belgelerinin kullanılması gibi durumlar, yatırımcıyı önceden fark edilmeyen ciddi risklerle karşı karşıya bırakabilir.

Bu makalede, due diligence sürecinde ürün kalite belgeleri ve sertifikasyonun nasıl denetlenmesi gerektiği, hangi belgelerin araştırılması gerektiği ve gerçek bir örnek olay çerçevesinde yatırımcı açısından hukuki riskler detaylı biçimde ele alınacaktır.

---

I. Ürün Kalite Belgesi ve Sertifikasyon Nedir?

1. Tanım:

Kalite belgeleri ve sertifikalar, bir ürün veya hizmetin belirli teknik standartlara uygun olarak üretildiğini, işlendiğini veya sunulduğunu gösteren belgelerdir. Bu belgeler, hem iç piyasada yasal uygunluk, hem de uluslararası pazarlarda rekabet için önemlidir.

2. Sık Karşılaşılan Sertifikalar:

---

II. Due Diligence Sürecinde Sertifikaların Denetlenmesinin Önemi

1. Neden Denetim Gereklidir?

Çünkü bir şirket;

• Sertifikası başka firmaya ait bir üretim tesisini kullanıyor olabilir,

• Belgelerin süresi dolmuş olabilir,

• Sadece başvuru süreci devam ediyor şeklinde yanlış bilgi verebilir,

• Sahte belgeler ile yatırımcının gözünü boyayabilir.

2. Bu Durumlar Ne Gibi Sonuçlar Doğurur?

• Ürünün pazarda geri çekilmesi,

• İhracat yasağı veya iade yükümlülüğü,

• Tazminat davaları (özellikle tüketici kaynaklı),

• Yatırımın değerinin düşmesi.

---

III. Sertifikasyonun Denetim Adımları: Pratik Kontrol Listesi

Due diligence sürecinde kalite belgelerinin gerçekliği ve geçerliliği şu adımlar izlenerek denetlenmelidir:

1. Belgenin Kime Ait Olduğunun Tespiti

• Belge şirketin ticari unvanına mı kayıtlı?

• Ana firmaya mı, taşerona mı ait?

2. Geçerlilik Tarihlerinin Kontrolü

• Sertifikanın başlangıç ve bitiş tarihi incelenmeli.

• Belge süresi dolmuşsa, yatırım açısından bir “aktif değer” taşımaz.

3. Akreditasyon Durumunun Kontrolü

• Belgeyi veren kuruluş yetkili akreditasyon kurumu tarafından tanınıyor mu?

• Örneğin, ISO belgeleri için Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından onaylı kuruluşlar kontrol edilmelidir.

4. Kullanım Yetkisi ve Marka Sahipliği

• CE işareti ürün üzerinde uygun mu yerleştirilmiş?

• Üretici değilse, distribütör bu işareti kullanma hakkına sahip mi?

5. İnternet Üzerinden Doğrulama

• TSE, TÜRKAK, ISO veya CE doğrulama sistemlerinden belge numarası girilerek kontrol yapılabilir.

• Bazı sahte belgeler yalnızca görsel olarak hazırlanır; sisteme kayıtlı değildir.

---

IV. Örnek Olay: Sahte ISO Belgesi ile Yatırım Aldıran Şirket

Olay Özeti:

2023 yılında teknoloji sektöründe faaliyet gösteren bir şirket olan “E-Med Teknoloji A.Ş.”, medikal cihaz üretimi yapacağı iddiasıyla bir yatırım fonundan 5 milyon TL yatırım aldı. Yatırım öncesi sunulan belgeler arasında:

• ISO 13485 (Tıbbi Cihazlar Kalite Yönetim Sistemi) belgesi,

• CE belgeli ürün kataloğu,

• Yerli üretim sertifikaları yer almaktaydı.

Denetim Süreci:

Yatırım sonrası yapılan kapsamlı bir iç denetimde:

• ISO belgesinin sahte olduğu, belge numarasının başka bir şirkete ait olduğu,

• CE işaretinin sadece prototip ürünler için geçerli olduğu,

• Üretim tesisinin başka bir firmanın adına kayıtlı olduğu ortaya çıktı.

Hukuki Sonuçlar:

• Yatırım sözleşmesi “teminat beyanlarına aykırılık” nedeniyle feshedildi.

• Yatırımcı, şirketi aldatıcı beyanla yatırım almaktan dolayı haksız fiil hükümleri kapsamında dava etti.

• Şirketin piyasa değeri 6 ay içinde %70 düştü.

---

V. Hukuki Dayanaklar ve Sözleşmesel Koruma

1. TBK m.39: Hile ile Sözleşmeye Zorlama

Eğer şirket, sahte belge ile yatırım almışsa, yatırımcı sözleşmenin iptalini ve zararlarının tazminini talep edebilir.

2. Sözleşmede Teminat Klozları

Yatırım sözleşmelerine şu hükümler eklenebilir:

“Şirketin sunduğu tüm kalite belgeleri geçerli, süreli ve ilgili ürünlere münhasırdır. Aksi durumda yatırımcı, doğrudan fesih ve zararın tazminini talep etme hakkına sahiptir.”

3. Ceza Hukuku Yönü

Sahte belge kullanımı, resmi belge niteliğinde olması durumunda TCK m.204 kapsamında değerlendirilebilir. Ayrıca yatırımcının kandırılması durumunda nitelikli dolandırıcılık suçu da gündeme gelebilir.

---

VI. Pratik Öneriler: Sertifikasyon Due Diligence Nasıl Güvenceye Alınır?

1. Sadece belgeye değil, belgenin sistem kayıtlarına da ulaşın.
   Örneğin CE için AB’nin NANDO veri tabanı kullanılabilir.

2. Akreditasyon kuruluşunu doğrulayın.
   Uluslararası tanınırlığı olmayan bir kuruluştan alınmış belgeler, piyasada geçerli kabul edilmez.

3. Yatırım sözleşmesine sertifikasyon teminatları ekleyin.

4. Ürünleri ve etiketlemeyi fiziksel olarak inceleyin.
   Ürün üzerinde CE işareti varsa, uyum beyanı belgesi istenmelidir.

5. Patent, marka ve tasarım tescil belgeleri ile çakışma olup olmadığını kontrol edin.

---

VII. Sonuç: Görünen Sertifika Her Zaman Gerçek Değildir

Sertifikasyon ve kalite belgeleri, yatırımcılar için ciddi bir güven unsuru olarak sunulsa da, yalnızca beyanla yetinmek büyük bir hatadır. Belge geçerliliği, kapsamı, yasal dayanağı ve gerçekten o şirkete ait olup olmadığı doğru analiz edilmelidir.

Yatırımcılar, teknik belge ve kalite standartlarını yalnızca “ek belge” değil, yatırımın temel taşı olarak değerlendirmelidir. Sahte ya da geçersiz belgeler yalnızca hukuki sorunlara değil, şirketin itibarının da geri dönülemez şekilde zarar görmesine neden olur.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut