Ünlü Bir Markaya Benzeyen İfade veya Logo Kullanmak Hangi Hallerde Hukuki Sorun Yaratır?

Giriş

Marka, bir işletmenin kimliğidir. Tüketici zihninde güven, kalite ve ayırt edicilik anlamına gelir. Ancak bazı kişi ve işletmeler, bu değerden yararlanmak amacıyla ünlü markalara benzer ibareler veya logolar kullanmakta, böylece haksız rekabet, marka hakkına tecavüz ve tüketicinin yanıltılması gibi hukuki sonuçlar doğurabilecek fiiller işlemektedir. Bu makalede, ünlü bir markaya benzer ifadelerin veya logoların kullanılması halinde ne tür hukuki risklerin ortaya çıkabileceği detaylı biçimde ele alınacaktır.

1. Markanın Korunması ve Hukuki Temelleri

Türk hukukunda marka hakları 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenmiştir. SMK madde 6 ve devamı, marka tescilinin etkisi ve ihlal halleri hakkında hükümler içerir.

1.1 Tescilli Marka Hakkı

Tescilli marka, sahibine;

• Kullanım hakkı,

• Üçüncü kişilerin kullanmasını önleme yetkisi,

• Haksız kullanım durumunda dava açma yetkisi

gibi hukuki araçlar sunar. Ancak bu koruma yalnızca birebir aynılıkla sınırlı değildir; benzerlik de ihlal kapsamına girebilir.

1.2 Tanınmış Marka Koruması

SMK madde 6/4 uyarınca, tescilli olmasa bile tanınmış markalar da korunur. Örneğin “X Cola” gibi dünyaca bilinen bir markaya benzer şekilde “X Kola” markası kullanılması, tescilli olmasa bile hukuka aykırı kabul edilebilir.

2. Benzerlik Ne Zaman Hukuka Aykırı Olur?

2.1 Ayırt Edici Özellikleri Taklit Etmek

Bir markanın renkleri, font yapısı, simgeleri ve çağrışımları ayırt edici nitelikteyse; bunların benzerinin kullanılması hukuka aykırılık teşkil edebilir. “Ben birebir aynı logoyu kullanmadım” savunması, benzerlik ticarî algıda karıştırılma ihtimali doğuruyorsa geçerli olmayacaktır.

2.2 Karıştırılma İhtimali

SMK madde 6’ya göre “markalar arasında karıştırılma ihtimali varsa” tescil engellenir. Uygulamada, karıştırılma ihtimali markanın;

• Görsel,

• İşitsel,

• Kavramsal

olarak benzerliğiyle değerlendirilir. Karar verme sürecinde tüketici algısı esas alınır.

2.3 İtibardan Haksız Yararlanma

Bir markanın sahip olduğu pazar gücü, güvenilirlik ve bilinirlik, ona yatırım yapılmış değerlerdir. Bu itibardan parazit pazarlama yöntemiyle yararlanmak, kötü niyetli kullanım olarak değerlendirilir.

3. Hukuki Yollar: Marka Sahibinin Elindeki İmkânlar

Ünlü bir markaya benzeyen ifade veya logoyu kullananlara karşı, marka sahibi aşağıdaki hukuki yollara başvurabilir:

3.1 İhtiyati Tedbir Talebi

Mahkemeden, benzer markalı ürünlerin satışının durdurulması, reklamların engellenmesi ve internet içeriğinin kaldırılması yönünde ihtiyati tedbir kararı alınabilir.

3.2 Tespit, Men ve Tazminat Davası

Marka hakkına tecavüzün tespiti, haksız rekabetin önlenmesi ve bu eylemler sonucu uğranılan zararların giderilmesi amacıyla Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerinde dava açılabilir.

3.3 Ceza Soruşturması ve Suç Duyurusu

SMK madde 30 uyarınca, marka hakkına tecavüz eden kişi hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adlî para cezası talep edilebilir.

3.4 Domain (Alan Adı) İptali

Eğer benzer marka bir alan adı (domain) olarak da kullanılmışsa, alan adının iptali ve marka sahibine devri için dava açılabilir. Özellikle “.com.tr” uzantılı alan adlarında bu tür davalar sık görülmektedir.

4. Kurgusal Örnek Olay: “Z Moda” vs. “ZeyModa”

Olay Özeti:

Tanınmış bir tekstil markası olan Z Moda, Türkiye’de ve yurt dışında uzun yıllardır faaliyet göstermektedir. Şirket, markasını hem tekstil ürünlerinde hem de e-ticaret sitelerinde tescil ettirmiştir. Son dönemde, farklı bir firma olan ZeyModa isimli bir marka; sosyal medyada, influencer iş birliklerinde ve web sitesinde neredeyse aynı renk ve fontlarla “Z Moda”yı çağrıştıran bir logo kullanarak reklam kampanyaları başlatır.

Z Moda’nın Attığı Hukuki Adımlar:

1. İhtarname Gönderimi:
   Z Moda, noter kanalıyla ZeyModa’ya bir ihtarname göndererek marka benzerliğine ve itibar sömürüsüne son verilmesini talep eder.

2. Tespit Davası Açılması:
   Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi’nde, bilirkişi raporuna dayalı olarak “karıştırılma ihtimali” olduğu teknik olarak tespit edilir.

3. Men ve Tazminat Davası:
   Z Moda, hem haksız kazancın iadesi hem de marka değerinin zarar gördüğü gerekçesiyle 500.000 TL’lik tazminat talebiyle dava açar.

4. Alan Adı İptali:
   Z Moda, ZeyModa’nın kullandığı “zeymoda.com.tr” alan adının iptali için .tr Alan Adı Tahkim Kurulu’na başvuruda bulunur.

5. Sosyal Medya İçerik Kaldırma:
   Instagram, Facebook ve TikTok üzerinden ZeyModa’ya ait içeriklerin kaldırılması talep edilir ve bu başvurular olumlu sonuçlanır.

5. Marka Benzerliği ve Girişimcilerin Dikkat Etmesi Gerekenler

Yeni girişimcilerin, marka belirleme sürecinde aşağıdaki hususlara dikkat etmesi gerekir:

• Seçilecek markanın TÜRKPATENT veri tabanında sorgulanması,

• Görsel ve fonetik olarak tanınmış markalara yaklaşmaktan kaçınılması,

• Markanın ayırt edici ve özgün olması,

• Kullanılan domain ve sosyal medya hesaplarının ön araştırma ile oluşturulması.

Aksi halde ciddi hukuki yaptırımlarla karşılaşılabilir ve tüm pazarlama yatırımları boşa gidebilir.

---

Sonuç

Ünlü bir markaya benzer ifade veya logoların kullanımı, ticari alanda avantaj sağlamak amacıyla yapıldığında ciddi hukuki sonuçlar doğurabilir. Bu sadece bir telif meselesi değil, aynı zamanda marka hakkı, ticari itibar, haksız rekabet ve tüketici güveni ile ilgili kapsamlı bir meseledir. Girişimcilerin bu alanda dikkatli hareket etmesi, uzun vadeli iş modelleri için önemlidir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut