Uluslararası Yaptırımların Sporcu ve Kulüplere Etkisi – Transfer ve Müsabaka Kısıtları
1. Giriş
Son yıllarda uluslararası siyasetteki gerilimler, spor dünyasına doğrudan yansımıştır.
Rusya-Ukrayna savaşı, İran ve Suriye yaptırımları, FIFA ve UEFA’nın kararları sonucunda bazı kulüplerin müsabakalardan men edilmesi, sporcuların transferlerinin engellenmesi gibi olaylar, “uluslararası yaptırımların spor hukuku üzerindeki etkisini” gündeme taşımıştır.
Bu yazı, Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB), ABD ve Türkiye’nin uyguladığı yaptırımların, sporcuların sözleşme özgürlüğü, transfer hakkı ve kulüp sorumluluğu üzerindeki etkilerini inceler.
2. Uluslararası Yaptırımların Hukuki Dayanağı
Uluslararası yaptırımlar genellikle şu üç kaynak üzerinden uygulanır:
-
BM Güvenlik Konseyi Kararları (örn. 1267 sayılı El Kaide yaptırımı),
-
AB Konsey Kararları (örn. Rusya yaptırımları),
-
ABD OFAC (Office of Foreign Assets Control) listeleri.
Bu yaptırımlar, finansal işlemler, seyahat yasakları ve malvarlığı dondurma tedbirlerini içerir.
Spor hukuku açısından bu önlemler, kulüp veya sporcunun uluslararası turnuvalara katılımını doğrudan etkileyebilir.
CAS 2022/A/8700 – Russian Olympic Committee v. IOC:
“Yaptırımlar, sporun siyasi tarafsızlık ilkesiyle çatışsa da, uluslararası kamu düzenine hizmet ettiği ölçüde hukuken geçerlidir.”
3. Kulüplerin Finansal Yaptırımlara Tabi Olması
Yaptırımların en sık etkilediği alan, transfer işlemlerinde ödeme kısıtlarıdır.
Örneğin, bir Rus kulübünün AB bankalarına erişimi engellendiğinde, transfer ücretinin ödenmesi fiilen imkânsız hale gelir.
TBK m. 136 – İfa İmkânsızlığı:
“Borçluya yüklenemeyen bir sebeple borcun ifası imkânsız hâle gelirse borç sona erer.”
Dolayısıyla yaptırım nedeniyle ödeme yapılamıyorsa, bu durum “hukuki imkânsızlık” sayılır.
Ancak kulüp, yaptırımı önceden öngörebiliyorsa, sorumluluktan kurtulamaz.
4. Sporcu Sözleşmeleri ve Mücbir Sebep
Yaptırımlar, sporcu sözleşmelerinde “mücbir sebep” hükmüyle ilişkilidir.
FIFA Regulations on the Status and Transfer of Players (m. 14 bis) uyarınca,
“Sporcu, sözleşmenin icrasını imkânsız kılan olağanüstü durumlarda fesih hakkına sahiptir.”
CAS 2022/A/8934 – Player v. Russian Club:
“AB yaptırımları nedeniyle oyuncunun ülkesine dönememesi, mücbir sebep sayılır.”
Bu karar, yaptırımların sporcunun sözleşmeyi tek taraflı feshetmesine imkân tanıdığını göstermektedir.
5. Müsabaka Kısıtları ve Kulüp Hakları
FIFA ve UEFA, uluslararası barış ilkesi kapsamında bazı kulüpleri turnuvalardan men edebilir.
Bu kararların hukuki dayanağı, Lex Sportiva çerçevesindeki “kamu güvenliği” ilkesidir.
CAS 2022/A/8729 – FC Zenit v. UEFA:
“UEFA’nın güvenlik gerekçesiyle kulübü müsabakadan men etmesi, sportif ceza değil, idari önlemdir.”
Ancak kulüpler, bu tür kararların orantılı olmadığını ileri sürerek CAS’a başvurabilirler.
6. Türk Hukuku Açısından Uygulama
Türkiye, uluslararası yaptırımların tarafı olmadığı durumlarda bile, MASAK ve Hazine ve Maliye Bakanlığı kararlarıyla dolaylı şekilde bu tedbirleri uygular.
Örneğin, bir yaptırıma tabi kulüple transfer anlaşması yapıldığında:
-
Bankalar işlemi reddedebilir,
-
Ödeme SWIFT sisteminde takılabilir,
-
TFF, lisans onayı vermeyebilir.
MASAK Tebliği No. 19:
“Yaptırım uygulanan kişi veya kurumlarla finansal işlem tesis eden spor kulüpleri, yükümlülük ihlali nedeniyle idari yaptırıma tabi tutulur.”
7. Sporcuların Mağduriyeti ve Başvuru Yolları
Yaptırımların doğrudan sonucu olarak:
-
Oyuncular maaşlarını alamamakta,
-
Kulüplerin sözleşme yenilemeleri iptal edilmekte,
-
Menajer komisyonları ödenememektedir.
Bu durumda sporcu, FIFA Dispute Resolution Chamber (DRC) veya CAS nezdinde başvuru yapabilir.
CAS 2022/A/8910 – Player v. Federation:
“Yaptırımlar nedeniyle feshedilen sözleşme, sporcunun kusuru olmaksızın sona erdiği için, tüm tazminat kulüp tarafından ödenir.”
8. Kulüplerin Uyum Stratejileri
Kulüplerin yaptırım riskine karşı alabileceği önlemler:
-
Yaptırım tarama sistemleri (OFAC, EU, UN listeleri) kullanmak,
-
Transfer sözleşmelerine “sanction clause” eklemek,
-
Kripto veya alternatif ödeme kanallarında MASAK uyum politikası oluşturmak,
-
CAS kararlarını izleyerek uluslararası emsalleri takip etmek.
9. Emsal Olaylar ve Uygulamalar
-
Chelsea FC (2022): Sahibi Abramovich’e yaptırım uygulanınca kulüp satış sürecine girdi.
-
Belarus Federasyonu: UEFA organizasyonlarından geçici olarak men edildi.
-
Rus sporcular (2022): IOC kararıyla Olimpiyatlardan bağımsız bayrakla katıldı.
Bu örnekler, sporun siyasetten tam bağımsız olamayacağını gösterse de, orantılılık ve bireysellik ilkesi her zaman korunmalıdır.
10. Sonuç ve Değerlendirme
Uluslararası yaptırımlar, sporun ekonomik ve etik yapısını doğrudan etkilemektedir.
Kulüpler ve sporcular, sözleşme imzalarken yaptırım riski değerlendirmesi yapmak zorundadır.
TFF ve FIFA gibi otoriteler, yaptırım kararlarını uygularken orantılılık, adalet ve insan hakkı ilkelerine bağlı kalmalıdır.
Spor, uluslararası ilişkilerde bir “yumuşak güç” aracıdır; ancak bu güç, hukukun rehberliğinde kullanılmadığında mağduriyet yaratır.
About Post Author
