Uluslararası Tahkimde Süreç Nasıl İşler?

1. Giriş

Uluslararası ticari ilişkilerde tarafların farklı hukuk sistemlerinden gelmesi ve devlet yargılamalarının ağır işlemesi, uyuşmazlık çözümünde tarafsız ve esnek alternatif yolların arayışına neden olmuştur. Bu arayışın en öne çıkan çözümü ise uluslararası tahkimdir.

Tahkim yargılaması, taraflar arasında önceden yapılan bir tahkim anlaşması uyarınca, yargı yetkisi mahkemelerden alınarak bağımsız hakem heyetlerine bırakılan bir yargılamadır. Ancak bu çözüm yolu da kendine özgü ciddi teknik süreçler içerir. Bu makalede, uluslararası tahkim süreci adım adım açıklanacak, hem kurumsal tahkim hem de ad hoc tahkim bakımından temel farklara yer verilecektir.

2. Tahkim Anlaşması: Sürecin Temeli

Tahkim yargılaması ancak geçerli bir tahkim anlaşması ile mümkün olabilir. Bu anlaşma, taraflar arasında doğabilecek uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözüleceğini hükme bağlar. Tahkim anlaşması bağımsız bir sözleşme olabileceği gibi, esas sözleşmeye eklenmiş bir madde şeklinde de yer alabilir.

Tahkim anlaşmasında genellikle şu unsurlar bulunur:

• Tahkimin kurumsal mı yoksa ad hoc mı olacağı
• Hakem sayısı
• Tahkim yeri (seat of arbitration)
• Tahkim dili
• Uyuşmazlık kapsamı

Geçerli bir tahkim anlaşması bulunmuyorsa, taraflardan birinin tahkim sürecini başlatması mümkün değildir.

3. Başvuru ve Sürecin Başlatılması

Tahkim süreci, davacı tarafın belirlenen kuruma (örneğin ICC, LCIA, ICSID) veya ad hoc tahkimde doğrudan karşı tarafa yaptığı bir başvuru ile başlar. Bu başvuru genellikle şu bilgileri içerir:

• Taraf bilgileri
• Tahkim anlaşmasının dayanağı
• Uyuşmazlık özeti
• Talep edilen hukuki sonuç
• Delil listesi
• Başvuru ücreti makbuzu

4. Hakem Heyetinin Oluşturulması

Tahkim yargılamasının tarafsız şekilde ilerleyebilmesi için hakem heyeti oluşturulur. Genelde:

• Tek veya üç kişilik heyet kurulur
• Taraflar hakem seçer, kurum üçüncü hakemi belirler
• Hakemlerin bağımsızlığı esastır

Hakem atanmazsa, tahkim kurumu re’sen atama yapar.

5. Usuli İşlem Toplantısı (Procedural Conference)

Bu toplantıda:

• Dilekçelerin sunulma takvimi belirlenir
• Delillerin sunumu planlanır
• Duruşma tarihi, tahkim dili ve iletişim kuralları netleştirilir

6. Yazılı Beyanlar Süreci

Taraflar şu belgeleri sunar:

• Açıklamalı iddia ve savunma dilekçeleri
• Belgeler ve tanık listeleri
• Gerekirse bilirkişi raporları

Tahkimde sürpriz delil kural olarak kabul edilmez.

7. Duruşmalar ve Delillerin İncelenmesi

Hakem heyeti:

• Tanık ve bilirkişileri dinler
• Çapraz sorgu yapılabilir
• Duruşmalar yüz yüze veya çevrimiçi olabilir

8. Nihai Karar (Award)

Hakem heyeti kararını verir. Kararda:

• Talebin kabul veya reddi
• Tazminat ve faiz
• Yargılama masrafları

belirtilir. Karar gerekçeli ve bağlayıcıdır.

9. İptal ve Tenfiz Süreci

Kararın temyizi mümkün değildir. Ancak:

• Hakemin yetkisizliği
• Savunma hakkı ihlali
• Kamu düzeni ihlali

gibi nedenlerle iptal davası açılabilir. Tenfiz için New York Sözleşmesi uygulanır.

10. Tahkim Süresi

Genel süreler:

• ICC: 18–24 ay
• Hızlandırılmış tahkim: 6–12 ay
• Ad hoc tahkim: Esnek

11. Hakem Heyetinin Reddi ve Değiştirilmesi

Şüphe durumunda hakemin reddi mümkündür. Reddin nedenleri:

• Tarafsızlık şüphesi
• Önceki ilişkiler
• Davayla ilgili menfaat

Kurumun ilgili komitesi inceleme yaparak hakemi değiştirebilir.

12. Sonuç

Uluslararası tahkim süreci, doğru planlandığında taraflara adil, hızlı ve nihai bir uyuşmazlık çözüm yolu sunar. Ancak bu sürecin başarısı:

• Tahkim anlaşmasının geçerliliği,

• Uygun hakem seçimi,

• Dilekçelerin zamanında ve nitelikli sunulması

gibi faktörlere doğrudan bağlıdır. Her bir aşama titizlikle yönetilmeli, delil düzeni baştan kurulmalı ve tahkim kurallarına harfiyen uyulmalıdır. Uluslararası tahkim, yalnızca yargısal bir süreç değil, aynı zamanda stratejik bir hukuk pratiğidir ve tecrübeli bir avukatla çalışmak hayati bir önem taşır.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ