Uluslararası Tahkimde Gerçek Davalar

GİRİŞ

Günümüzde uluslararası ticaret, yatırım, enerji ve altyapı projeleri her geçen gün daha karmaşık hâle geliyor. Bu karmaşıklığın doğal bir sonucu olarak, taraflar arasında uyuşmazlıkların çıkması neredeyse kaçınılmazdır. Peki bu tür anlaşmazlıklarda her zaman mahkeme yoluna mı gidilir? Cevap: Hayır.

Uluslararası alanda iş yapan şirketler, devletler ve yatırımcılar, klasik yargılamanın yavaşlığı, yerel mahkemelere olan güvensizlik ve dil/yargı sistemi farkları nedeniyle giderek daha çok tahkim yolunu tercih etmektedir. Ancak tahkim süreci hâlâ pek çok kişi için soyut ve teorik görünmektedir.

Bu nedenle bu yazımızda, tahkimin ne kadar etkili ve sonuç alıcı bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olduğunu yaşanmış davalarla göstermek istiyoruz. 50 milyar dolarlık tazminat kararı verilen Yukos Davası’ndan, Arjantin’in devlet borçlarını ödememesiyle başlayan toplu yatırımcı tahkimlerine kadar uzanan bu örnekler; tahkimin uluslararası iş dünyasındaki pratik önemini ve hukuki gücünü çarpıcı biçimde ortaya koymaktadır.

1. Yukos v. Russian Federation (PCA Case No. AA 227)

• Konu: Kamulaştırma – Yatırım anlaşmasının ihlali

• Tahkim Merkezi: Permanent Court of Arbitration (Lahey)

• Yıl: 2014

Olay: Rusya, Yukos adlı dev petrol şirketini ağır vergi denetimleriyle iflasa zorladı ve varlıklarına el koydu. Bu işlem, yabancı yatırımcılar tarafından Enerji Şartı Anlaşması’nın ihlali olarak görülerek tahkime taşındı.

Karar: PCA, Rusya’nın kötü niyetli kamulaştırma yaptığını tespit etti ve 50 milyar dolar tazminata hükmetti. Bu karar, tahkim tarihindeki en büyük tazminat kararıdır.

 2. Abaclat v. Argentine Republic (ICSID Case No. ARB/07/5)

• Konu: Devlet tahvili borçlarının ödenmemesi

• Tahkim Merkezi: ICSID

• Yıl: 2011

Olay: 2001 krizinde Arjantin, tahvil borçlarını ödeyemedi. 60.000’den fazla İtalyan tahvil yatırımcısı, Arjantin’e karşı yatırım tahkimine başvurdu.

Karar: ICSID, bireysel tahvil alımlarını yatırım olarak kabul ederek toplu başvuru hakkını tanıdı. Bu karar, kolektif yatırımcıların tahkime erişimini başlatan emsal oldu.

 3. Salini v. Fas (ICSID Case No. ARB/00/4)

• Konu: Yol inşaatı projesinde hakediş uyuşmazlığı

• Tahkim Merkezi: ICSID

• Yıl: 2001

Olay: İtalyan müteahhitler, Fas’ta yürüttükleri otoyol projesi için devletin hakediş ödemelerinde gecikmeye düştüğünü ileri sürdü.

Karar: ICSID, “yatırım” kavramının çerçevesini çizen Salini Testini ortaya koydu. Tahkim yargılamasında yatırım tanımı bu kararla şekillendi.

4. Bulk Oil v. Sun International (ICC Case No. 5953)

• Konu: Petrol teslimatında ödeme gecikmesi

• Tahkim Merkezi: ICC Tahkimi (Milletlerarası Ticaret Odası)

• Yıl: 1990’lar

Olay: İsviçreli petrol şirketi, Nijeryalı müşterinin yük tesliminden sonra ödeme yapmadığını belirterek ICC tahkimine başvurdu.

Karar: 15 milyon dolarlık alacağın tahsiline hükmedildi. Dava yalnızca 5 ayda tamamlandı. Hız ve etkinlik bakımından ICC tahkimi öne çıktı.

 5. Noble Energy v. Ekvador (ICSID Case No. ARB/05/12)

• Konu: Enerji yatırım sözleşmesinin feshi

• Tahkim Merkezi: ICSID

• Yıl: 2015

Olay: ABD’li yatırımcı, Ekvador’daki enerji santrali yatırımının devletçe tek taraflı feshedildiğini belirtti ve yatırım tahkimine başvurdu.

Karar: Ekvador, yatırımcıya 120 milyon dolar tazminat ödemeye mahkûm edildi. Karar, devletlerin yatırımcı sözleşmelerine keyfi müdahale edemeyeceğini net biçimde ortaya koydu.

SONUÇ

Bu örnekler açıkça göstermektedir ki tahkim, yalnızca “kitabi” bir alternatif çözüm yolu değildir. Uygulamada devletler, dev firmalar, yatırımcılar ve müteahhitler için en etkili ve stratejik çözüm mekanizması hâline gelmiştir. Hızlı, uzmanlık esaslı, uluslararası saygınlığa sahip bir çözüm isteyen herkes için tahkim en güçlü hukuki araçlardan biridir.

Siz de şirket sözleşmelerinizde tahkim şartına yer vererek, gelecekteki olası uyuşmazlıkları çok daha kısa sürede ve etkin biçimde çözebilirsiniz ve bizle iletişime geçerek, bu süreçte uzman bir avukattan hukuki destek alabilirsiniz.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ