Tutuklamaya İtiraz Süresi ve İtiraz Hakkı Olanlar

1. Hukuki Çerçeve

• Anayasa m.19: Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı düzenlenmiş; tutuklamanın hâkim kararıyla ve gerekçeli olması gerektiği hükme bağlanmıştır.

• AİHS m.5: Tutuklanan kişinin, kararın yasallığını inceletebilmesi için başvuru hakkı tanınmıştır.

• CMK m.260 vd.: Kanun yollarına kimlerin başvurabileceği açıklanmıştır.

• CMK m.268: Tutuklamaya itiraz süresi düzenlenmiştir.

2. Tutuklamaya İtiraz Süresi

2.1. Sürenin Başlangıcı

• İtiraz süresi, kararın tefhim (mahkeme huzurunda açıklanması) veya tebliğinden (kararın ilgilisine yazılı bildirilmesi) itibaren işlemeye başlar.

• Tutuklama kararında şüpheli genellikle hâkim huzurunda bulunduğundan süre çoğu zaman tefhimle başlar.

2.2. Sürenin Uzunluğu

• Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yapılan değişiklikle tutuklamaya itiraz süresi iki hafta olarak belirlenmiştir.

• Önceki düzenlemede bu süre 7 gün idi; uygulamada yaşanan sıkışıklıkları gidermek amacıyla süre uzatılmıştır.

2.3. Sürenin Niteliği

• Bu süre hak düşürücü süredir. Yani, süresi içinde kullanılmayan itiraz hakkı ortadan kalkar.

• Sürenin kaçırılması halinde esasa girilmeden reddedilir.

2.4. Süre Hesaplaması

• Süre, CMK m.39’a göre hesaplanır.

• Sürenin son günü resmi tatile rastlarsa süre, tatili izleyen ilk iş günü sona erer.

3. Tutuklama Kararına Kimler İtiraz Edebilir?

3.1. Cumhuriyet Savcısı

• Savcı, şüphelinin serbest bırakılmasına veya adli kontrolüne karar verilmişse, tutuklama talebi reddedildiği için itiraz edebilir.

• Bu, kamu adına yürütülen ceza muhakemesinin etkinliğini sağlamaya yöneliktir.

3.2. Şüpheli veya Sanık

• Tutuklanan kişi, kendi özgürlüğünü ilgilendirdiğinden doğrudan itiraz hakkına sahiptir.

• Tutuklama kararının gerekçesiz olduğu, kuvvetli şüphe bulunmadığı veya adli kontrolün yeterli olacağı gibi sebeplerle başvurabilir.

3.3. Müdafi (Avukat)

• Şüphelinin avukatı, müvekkili adına itiraz başvurusu yapabilir.

• Zorunlu müdafilik kapsamındaki durumlarda, müdafi itiraz hakkını doğrudan kullanır.

3.4. Kanuni Temsilci

• Çocuklar veya kısıtlılar bakımından kanuni temsilci (anne, baba veya vasi) de itiraz hakkına sahiptir.

3.5. Katılan veya Suçtan Zarar Gören

• Ceza muhakemesinde “katılan” sıfatını kazanmış kişiler veya bu sıfatı kazanabilecek nitelikteki suçtan zarar görenler de, lehlerine veya aleyhlerine olan tutuklama kararına karşı itiraz edebilirler.

• Ancak burada temel şart hukuki yarardır.

4. İtirazın Nereye Yapılacağı

• İtiraz, kararı veren mercie (örneğin sulh ceza hâkimliği) yapılır.

• Kararı veren merci itirazı yerinde görmezse dosyayı en geç 3 gün içinde üst merciye gönderir.

• Sulh ceza hâkimliklerinde numara esasına göre bir sonraki hâkimlik itiraz merciidir; sonuncuda ise birinciye gönderilir.

5. İtirazın İncelenme Usulü

• İtiraz genellikle dosya üzerinden incelenir.

• Ancak mahkeme gerek görürse, şüpheliyi veya müdafiyi dinleyebilir.

• Karar verildikten sonra ilgililere tebliğ edilir.

6. Uygulamada Sık Karşılaşılan Hususlar

1. Sürenin Kaçırılması: Süre hak düşürücü olduğundan, avukatların bu süreleri titizlikle takip etmesi gerekir.

2. Soyut Gerekçeler: “Suçun vasfı ve mahiyeti” gibi soyut gerekçeler tutuklama için yeterli değildir. Bu tür durumlarda itiraz hakkı mutlaka kullanılmalıdır.

3. Adli Kontrolün Değerlendirilmemesi: Hâkim, adli kontrolün neden yetersiz kaldığını açıklamazsa bu da itiraz sebebi oluşturur.

4. Uzun Tutukluluk: Makul sürenin aşılması halinde itiraz yolu tekrar tekrar işletilmelidir.

7. Avukat Stratejisi

• İtiraz dilekçesinde kuvvetli suç şüphesinin bulunmadığını, kaçma ve delil karartma risklerinin somutlaştırılamadığını vurgulamak önemlidir.

• Adli kontrol alternatifleri (imza, yurt dışı çıkış yasağı, elektronik kelepçe, konutu terk etmeme vb.) somut şekilde önerilmelidir.

• AİHM ve AYM içtihatlarından örneklerle desteklemek, itirazın kabulünü kolaylaştırır.

8. Sonuç

• Tutuklamaya itiraz süresi 2 haftadır.

• Şüpheli, sanık, müdafi, kanuni temsilci, Cumhuriyet savcısı, katılan ve suçtan zarar gören itiraz edebilir.

• İtiraz, kararı veren merciye yapılır ve üst mercie gönderilerek incelenir.

• Süre hak düşürücü olup, itiraz dilekçesinde adli kontrol alternatiflerinin somut önerilerle gösterilmesi önemlidir.

                                                                                                                                                Ada Ceren KENDİGELEN