Türkiye’de Yabancılar İçin Çocuk Velayeti Hakları

1. Giriş

Türkiye’de yaşayan veya Türkiye’de velayet davası açmak isteyen yabancılar, Türk Medeni Kanunu ve uluslararası özel hukuk hükümleri çerçevesinde belirli haklara sahiptir. Çocuk velayeti davaları, yalnızca ebeveynlerin menfaatini değil, esas olarak çocuğun üstün yararını gözetir. Bu nedenle, yabancı uyruklu ebeveynlerin velayet hakkına ilişkin yargılamalarda hem Türk hukukunun temel ilkeleri hem de tarafların vatandaşı oldukları ülkelerin hukukları dikkate alınır.

2. Hukuki Dayanaklar

a) Türk Medeni Kanunu (TMK)

• TMK m. 335-351 arasında velayet düzenlenmiştir.

• Çocuğun velayeti, anne ve babaya aittir. Evlilik birliği devam ettiği sürece velayet ortak kullanılır.

• Boşanma veya ayrılık halinde, velayet bir ebeveyne verilir.

b) Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)

• MÖHUK m. 14: Velayet, çocuğun mutad meskeninin bulunduğu ülke hukukuna tabidir.

• Eğer çocuk Türkiye’de yaşıyorsa, kural olarak Türk hukuku uygulanır.

c) Uluslararası Sözleşmeler

• BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme: Çocuğun üstün yararının öncelikli olması ilkesi.

• Lahey Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Sözleşme: Uluslararası çocuk kaçırma ve iade süreçlerini düzenler.

3. Yabancılar İçin Velayet Davası Süreci

1. Yetkili Mahkeme

   • Çocuğun Türkiye’de bulunması halinde, dava Aile Mahkemesi’nde açılır.

   • Eğer yabancı ülkede açılan bir velayet kararının Türkiye’de geçerli olması isteniyorsa, tanıma ve tenfiz davası gerekir.

2. Dava Açma Şartları

   • Dava dilekçesinde tarafların kimlik ve adres bilgileri, çocuğun kimlik bilgileri, varsa önceki mahkeme kararları belirtilir.

   • Yabancı belgeler, yeminli tercüme ve apostil onayı ile sunulmalıdır.

3. Delillerin Toplanması

   • Çocuğun sağlık raporları, okul kayıtları, sosyal inceleme raporları.

   • Tarafların ekonomik ve sosyal durum araştırmaları.

4. Geçici Önlemler

   • Dava sürecinde mahkeme, geçici velayet veya kişisel ilişki düzenleyebilir.

4. Mahkemenin Dikkate Aldığı Kriterler

• Çocuğun yaşı, sağlık durumu, eğitim ihtiyaçları.

• Ebeveynlerin ekonomik durumu ve yaşam koşulları.

• Çocuğun kendi görüşü (özellikle 8 yaş ve üzeri).

• Tarafların sabıka kaydı, yaşam tarzı ve çocukla olan ilişkisi.

📌 Yargıtay 2. HD, 2019/5123 E., 2020/6574 K.: Yabancı uyruklu anne lehine verilen velayet kararında, çocuğun eğitim ve sosyal çevresinin korunması öncelikli gerekçe olmuştur.

5. Türkiye’de Yabancılar Açısından Sık Karşılaşılan Durumlar

• Boşanma Sonrası Velayet: Türk vatandaşı ile evli yabancının boşanmasında, velayet Türk mahkemelerinde karara bağlanır.

• Türkiye Dışında Verilen Kararların Uygulanması: Yabancı mahkeme kararları, Türkiye’de ancak tanıma veya tenfiz işlemleri tamamlanınca geçerli olur.

• Çocuğun Yurtdışına Çıkışı: Velayet sahibi ebeveynin dahi çocuğu yurtdışına çıkarırken diğer ebeveynden izin alması gerekebilir.

6. Sonuç ve Öneriler

Türkiye’de yabancıların velayet davalarında çocuğun üstün yararı esastır. Yabancı uyruklu bir ebeveynin velayet hakkı, vatandaşlığa bakılmaksızın çocuğun sağlıklı gelişimini ve güvenliğini sağlayacak ebeveyne verilir. Sürecin hem hukuki hem de pratik boyutları olduğundan, uluslararası tecrübeye sahip bir avukatla çalışmak önemlidir.