Türkiye’de Kripto Para Düzenlemeleri: Güncel Hukuki Çerçeve ve Gelecek Perspektifi
Giriş
Kripto paralar, 2009 yılında Bitcoin’in ortaya çıkışıyla başlayan süreçte, kısa sürede küresel finans sisteminin önemli bir unsuru haline gelmiştir. Türkiye de bu dönüşümün dışında kalmamış; özellikle son yıllarda kripto varlıklara olan ilgi ciddi ölçüde artmıştır. Bununla birlikte, kripto paraların hukuki statüsü, düzenlenmesi ve denetimi konusunda dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de çeşitli tartışmalar yaşanmaktadır.
Türkiye, kripto varlıkların tamamen yasaklanmasından ziyade, piyasanın belirli kurallar çerçevesinde faaliyet göstermesini sağlama yolunu seçmiştir. Bu makalede, Türkiye’de kripto para düzenlemeleri, mevcut mevzuat, yargı kararları, BDDK ve MASAK’ın uygulamaları ile geleceğe yönelik beklentiler detaylı biçimde incelenecektir.
Türkiye’de Kripto Paraların Hukuki Statüsü
Türk hukukunda kripto paraların doğrudan tanımlandığı bir kanun henüz bulunmamaktadır. Ancak çeşitli düzenleyici kurumların açıklamaları ve ikincil mevzuatla bu varlıkların çerçevesi çizilmiştir.
-
Kripto paralar, “para” değildir: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından çıkarılan 16 Nisan 2021 tarihli Kripto Varlıkların Ödemelerde Kullanılmasına Dair Yönetmelik uyarınca, kripto varlıklar ödeme aracı olarak kullanılamaz.
-
Menkul kıymet veya elektronik para değildir: BDDK’nın görüşüne göre kripto paralar, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri Kanunu kapsamında “elektronik para” sayılmaz.
-
Varlık niteliği: Hukuken kripto paralar, bir malvarlığı değeri (emtia/varlık) olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla icra takibine, miras paylaşımına veya hacze konu olabilir.
Kripto Paraların Vergilendirilmesi
Türkiye’de kripto paraların vergilendirilmesine ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak mevcut mevzuat çerçevesinde vergilendirme şu şekilde ele alınmaktadır:
-
Gelir Vergisi: Kripto paraların alım satımından elde edilen kazanç, ticari kazanç kapsamında değerlendirilebilir. Düzenli ve ticari boyutta al-sat yapan kişilerin gelir vergisi mükellefi olmaları gerekir.
-
Kurumlar Vergisi: Kripto para ile işlem yapan şirketler, elde ettikleri kazancı kurumlar vergisine tabi tutmak zorundadır.
-
KDV: Kripto para alım satımında KDV uygulanıp uygulanmayacağı konusunda netlik yoktur. Ancak Maliye Bakanlığı’nın ileride bu konuda açıklama yapması beklenmektedir.
MASAK Düzenlemeleri ve Yükümlülükler
Türkiye’de kripto para piyasasına yönelik en somut adım MASAK (Mali Suçları Araştırma Kurulu) tarafından atılmıştır.
-
1 Mayıs 2021 tarihli Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları Rehberi ile, kripto para borsaları “yükümlü” statüsüne alınmıştır.
-
Bu kapsamda, kripto para borsaları:
-
Müşteri kimlik tespiti (KYC) yapmak,
-
Şüpheli işlem bildiriminde bulunmak,
-
10 yıl süreyle işlem kayıtlarını saklamak,
-
MASAK denetimlerine açık olmak zorundadır.
-
Bu düzenleme ile birlikte kripto para borsaları, bankalar ve finansal kuruluşlar gibi AML (Kara Para Aklamanın Önlenmesi) mevzuatına tabi hale gelmiştir.
BDDK ve SPK Açısından Kripto Paralar
-
BDDK: Kripto paraların elektronik para olmadığına dair açıklama yapmıştır. Lisanssız faaliyet gösteren “sanal POS” veya “kripto ödeme hizmeti” sunan girişimler hakkında uyarılar yapılmaktadır.
-
SPK: Kripto varlıkların menkul kıymet sayılıp sayılmayacağı konusunda henüz net bir çerçeve çizmemiştir. Ancak kripto paraya dayalı türev ürünler veya yatırım fonları çıkması halinde SPK denetimi gündeme gelecektir.
Yargıtay Kararları ve Kripto Paralar
Türk yargısı da kripto paralarla ilgili önemli kararlar vermeye başlamıştır:
-
Yargıtay 11. Ceza Dairesi bir kararında, Bitcoin’in hukuken “para” olmadığına, ancak “malvarlığı değeri” olarak kabul edilmesi gerektiğine hükmetmiştir.
-
İcra hukukunda kripto paraların haczedilebileceği yönünde yerel mahkeme kararları mevcuttur.
-
Bu kararlar, kripto paraların Türk hukuk sisteminde giderek daha fazla kabul gördüğünü ortaya koymaktadır.
Kripto Para Borsalarının Hukuki Durumu
Türkiye’de faaliyet gösteren kripto para borsaları, henüz lisanslı bir çerçeveye sahip değildir. Ancak MASAK yükümlülükleri nedeniyle kayıtlı çalışmak zorundadırlar.
Yakın gelecekte Türkiye’de:
-
Kripto para borsaları için SPK veya BDDK denetiminde lisans sistemi oluşturulması,
-
Asgari sermaye şartı getirilmesi,
-
Kullanıcı varlıklarının güvenliği için teminat veya sigorta sistemi kurulması beklenmektedir.
Uluslararası Düzenlemelerle Karşılaştırma
-
AB: 2023 yılında kabul edilen MiCA (Markets in Crypto Assets Regulation) ile kripto piyasası için kapsamlı bir düzenleme getirmiştir.
-
ABD: SEC ve CFTC, kripto paraları menkul kıymet veya emtia olarak sınıflandırarak farklı düzenlemeler uygulamaktadır.
-
Türkiye: Henüz kapsamlı bir kanuni düzenleme yapmamıştır, ancak AB standartlarını takip etmesi beklenmektedir.
Gelecek Perspektifi ve Beklenen Düzenlemeler
Türkiye’de kripto paralarla ilgili kapsamlı bir Kripto Varlık Kanunu hazırlanması gündemdedir. Bu kanunla:
-
Kripto para borsalarına lisanslama,
-
Sermaye yeterliliği şartı,
-
Kullanıcıların yatırımlarının korunması,
-
Vergilendirme usulleri,
-
Uluslararası işbirliği mekanizmaları düzenlenecektir.
Böylece hem yatırımcıların korunması hem de finansal istikrarın sağlanması hedeflenmektedir.
Sonuç
Türkiye’de kripto paralar, hızla gelişen finansal teknolojilerin bir parçası olarak büyük ilgi görmekte; ancak hukuki belirsizlikler yatırımcılar açısından risk yaratmaktadır.
Mevcut durumda:
-
Kripto paralar ödeme aracı olarak yasaklanmıştır,
-
Kripto borsaları MASAK yükümlülüğüne tabidir,
-
Vergilendirme konusunda netlik bulunmamaktadır,
-
Lisanslı bir düzenleme henüz yürürlüğe girmemiştir.
Yakın gelecekte çıkacak Kripto Varlık Kanunu ile Türkiye, AB’nin MiCA düzenlemesine benzer bir sistemi hayata geçirerek yatırımcı güvenini artırmayı ve piyasanın uluslararası standartlara uygun gelişmesini sağlamayı hedeflemektedir.
About Post Author
