Türk Vatandaşının veya Türk Tüzel Kişisinin Zararına Yabancı Ülkede İşlenen Suçların Türkiye’de Yargılanması

1. Hukuki Dayanak: TCK m.12

Türk Ceza Kanunu’nun 12. maddesi açıkça şunu düzenler:

“Bir Türk vatandaşının veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmesi ve failin Türkiye’de bulunması halinde, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması koşulu ile, suçtan zarar görenin şikayeti üzerine fail, Türk kanunlarına göre cezalandırılır.”

Bu hüküm, Türk ceza hukukunda kişisellik ilkesinin genişletilmiş bir yansımasıdır. Vatandaşın ve Türk tüzel kişisinin hakları, sınır ötesinde işlenen suçlara karşı dahi korunmaktadır.

---

2. Düzenlemenin Amacı

Bu maddeyle amaçlanan:

• Türk vatandaşlarının kişisel haklarını korumak

• Türk şirketlerinin ekonomik ve ticari faaliyetlerini güvence altına almak

• Uluslararası alanda Türkiye’nin ceza adaletini güçlendirmek

• Vatandaşın mağduriyetini gidermek ve etkin bir başvuru yolu sunmak

Örneğin, bir Türk şirketinin yurtdışındaki malvarlığına karşı işlenen hırsızlık veya dolandırıcılık suçunda, mağduriyet yalnızca olayın gerçekleştiği ülkede değil, aynı zamanda Türkiye’de de derin etkiler doğurur.

---

3. Uygulama Şartları

TCK m.12 kapsamında yargılama yapılabilmesi için birkaç temel şartın bir arada bulunması gerekir:

3.1. Failin Yabancı Ülkede Suçu İşlemiş Olması

Suç, Türkiye dışında işlenmiş olmalıdır. Eğer suç Türkiye’de işlendiyse zaten ülkesellik ilkesi devreye girer.

3.2. Mağdurun Türk Vatandaşı veya Türk Tüzel Kişisi Olması

• Bireysel düzeyde: Suçtan zarar gören kişinin Türk vatandaşı olması gerekir.

• Kurumsal düzeyde: Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi (ör. anonim şirket, limited şirket, dernek, vakıf) mağdur olmalıdır.

3.3. Failin Türkiye’de Bulunması

Fail Türkiye’de bulunmalıdır. Yurt dışında olan fail hakkında bu madde uygulanamaz. Fail Türkiye’ye geldiğinde veya yakalandığında yargılama yapılabilir.

3.4. Yabancı Ülkede Daha Önce Hüküm Verilmemiş Olması

Eğer suçun işlendiği ülkede fail hakkında kesinleşmiş bir hüküm verilmişse, Türkiye’de aynı suçtan dolayı yargılama yapılmaz. Burada “ne bis in idem” yani aynı fiilden dolayı iki kere yargılama yapılamaz ilkesi uygulanır.

3.5. Şikayet Koşulu

Bu suçların takibi, suçtan zarar görenin şikayetine bağlıdır. Şikayet yoksa savcılık resen harekete geçemez.

---

4. Yetkili Mahkeme

CMK m.12 uyarınca, yabancı ülkede işlenen suçlarda kural olarak Ankara ağır ceza mahkemeleri yetkilidir.
Ancak failin yakalandığı veya mağdurun ikametgahının bulunduğu yer mahkemesi de yetkili sayılabilir.

---

5. Örnek Senaryolar

5.1. Türk Vatandaşı Mağdur

Bir Türk vatandaşı, Almanya’da iş seyahati sırasında dolandırılmıştır. Fail Türkiye’ye geldiğinde mağdur şikayette bulunur. Eğer Almanya’da daha önce yargılama yapılmamışsa, Türkiye’de dava açılır.

5.2. Türk Şirketi Mağdur

Bir Türk anonim şirketinin yurtdışındaki deposundan mal çalınmıştır. Fail Türkiye’ye dönerse ve şirket şikayetçi olursa, Türk mahkemeleri yargılama yapar.

---

6. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay kararlarında şu noktalar öne çıkmaktadır:

• Failin Türkiye’de bulunması zorunlu koşuldur.

• Yabancı ülkede daha önce yargılama yapılmış ve kesin hüküm verilmişse, Türkiye’de tekrar yargılama yapılamaz.

• Mağdurun şikayeti yoksa, dava açılmaz.

Örneğin, Yargıtay bir kararında, Almanya’da bir Türk vatandaşının malvarlığına zarar veren yabancının Türkiye’ye döndüğünde, mağdurun şikayeti üzerine Türk mahkemelerinin yetkili olduğuna hükmetmiştir.

---

7. Uluslararası Hukuk Boyutu

Bu düzenleme, uluslararası ceza hukukunda kabul edilen koruma ve kişisellik ilkeleri ile uyumludur.

• Kişisellik ilkesi: Vatandaşın hakları yurtdışında da korunur.

• Koruma ilkesi: Türkiye’nin ekonomik ve ticari çıkarları güvence altına alınır.

• Çifte yargılama yasağı: Failin aynı suçtan dolayı iki kez yargılanmasının önüne geçilir.

---

8. Uygulamada Sorunlar

• Delil toplama güçlüğü: Suç yurtdışında işlendiği için delillere ulaşmak zor olabilir.

• Uluslararası işbirliği: Delil ve bilgi paylaşımı için adli yardımlaşma gerekir.

• Şikayet süresi: Mağdurun zamanında şikayet etmemesi davanın açılmasını engeller.

---

9. Sonuç

TCK m.12, Türk vatandaşlarının ve Türk şirketlerinin yabancı ülkelerde işlenen suçlara karşı korunmasını sağlayan önemli bir düzenlemedir.

• Fail Türkiye’de bulunduğu sürece yargılama yapılabilir.

• Yabancı ülkede daha önce hüküm verilmemiş olmalıdır.

• Şikayet şartı aranır.

Bu düzenleme, Türkiye’nin ceza adalet sisteminde vatandaşlarını ve şirketlerini koruma iradesini ortaya koymakta, aynı zamanda uluslararası ceza hukukunun genel ilkeleriyle uyumlu bir çözüm sunmaktadır.