Türk Ticaret Kanunu’na Göre Geminin Adı Nasıl Belirlenir?

Deniz Ticareti Hukukunda Geminin Adı

Giriş

Deniz ticareti hukukunda “gemi” kavramı, sadece bir deniz aracını ifade etmekle sınırlı değildir. Geminin hukuki statüsü; sicile kaydı, bayrak çekme hakkı, ipotek edilmesi ve donatanın sorumluluğu gibi birçok alanı kapsar. Bu bağlamda geminin adı da özel bir öneme sahiptir. Çünkü geminin adı, onu diğer deniz araçlarından ayıran, kimliğini belirleyen en temel unsurlardan biridir. Tıpkı bir gerçek kişinin nüfus kaydında yer alan adı gibi, geminin adı da hukuki işlemlerde ve deniz ticaretiyle ilgili tüm süreçlerde ayırt edici bir rol oynar.

Geminin Adının Hukuki Dayanağı

1. Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenleme

Türk Ticaret Kanunu’nun 946. maddesi, gemi adını şu şekilde düzenler:
“Her gemiye, sicile tescil edildiğinde bir ad verilir. Geminin adı, gemi siciline kaydedilir.”

Bu hükümden anlaşılacağı üzere:

Geminin adı, tescil sırasında belirlenir.
Gemi siciline kaydedilerek resmiyet kazanır.
Ad, gemiyi diğer gemilerden ayırt eden hukuki kimlik unsuru haline gelir.

2. Gemi Adının Amacı

Geminin adının varlık sebebi, hukuki ve pratik ihtiyaçlardan doğar.

Kimlik işlevi: Her geminin kendine özgü bir adı bulunması, ticari işlemlerde karışıklığı önler.
Sicil ve kayıt: Gemi, adıyla birlikte sicile kaydedilir; bu, geminin hukuki işlem kabiliyetini kolaylaştırır.
Bayrak hakkı: Geminin adı, bayrak çekme ve uluslararası sularda tanınma sürecinde de rol oynar.

Geminin Adının Belirlenmesi ve Kullanımı

1. Geminin Adını Koyma Hakkı

Kural olarak, geminin sahibi (donatan) veya malik, gemiye ad verme hakkına sahiptir. Ancak bu özgürlük sınırsız değildir.

Ayırt edici olma zorunluluğu: Aynı liman siciline kayıtlı gemilerin adlarının birbirinden farklı olması gerekir.
Hukuka ve ahlaka uygunluk: Kamu düzenine aykırı, küfürlü, hakaret içeren veya toplum değerlerini zedeleyen adlar gemiye verilemez.
İzin ve onay: Liman başkanlıkları ve sicil müdürlükleri, gemi adı tescilini yaparken bu şartları denetler.

2. Gemi Adının Yazılması

TTK m. 947 uyarınca, geminin adı teknenin hem baş hem kıç tarafına okunabilir şekilde yazılmalıdır. Ayrıca geminin bağlı bulunduğu limanın adı da kıç tarafta yer alır. Bu kural, geminin denizde kolayca tanınmasını sağlar.

Geminin Adının Değiştirilmesi

1. Hukuki Çerçeve

Geminin adı değiştirilebilir; ancak bu değişiklik keyfi bir şekilde yapılamaz. TTK m. 948’e göre, gemi adının değiştirilmesi için sicil müdürlüğüne başvurmak ve gerekli izinleri almak zorunludur.

2. Ad Değişikliğinin Sınırları

Gemi adına ilişkin değişiklik, sicile işlenmedikçe üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmaz.
Yeni ad, gemi üzerine yazılmalı ve resmi kayıtlarda güncellenmelidir.
Ad değişikliği yapılırken, borçlulardan alacaklıları sakınmak veya kötü niyetli bir amaç güdülmesi halinde, bu işlem hükümsüz kabul edilebilir.

3. Uygulamadaki Önemi

Ad değişikliği, özellikle satım veya devralma işlemlerinde sıkça gündeme gelir. Yeni malik, gemiye farklı bir isim vermek isteyebilir. Ancak bu durumda:

Bayrak devleti değişmiyorsa, sadece sicil yenilenir.
Bayrak devleti değişiyorsa, uluslararası kurallara uygun şekilde yeniden kayıt yapılır.

Geminin Adının Hukuki Sonuçları

1. Sicil ve Tescil

Geminin adı, sicile kayıtlı olduğu için resmi işlemlerde mutlaka kullanılır. Gemi ipoteği, rehin, satış veya kiralama sözleşmeleri hep geminin adı üzerinden yapılır.

2. Sorumluluklar

Donatanın sorumluluğu, geminin adı üzerinden takip edilir. Örneğin, geminin sebep olduğu bir çevre kirliliğinde açılacak davalarda, gemi adı davanın tarafı gibi kullanılır.

3. Deniz Kazalarında Kimlik Tespiti

Çatışma, batma veya kurtarma olaylarında geminin adı, olayın tespitinde en önemli unsurlardan biridir. Uluslararası raporlar, genellikle gemi adını ve IMO (International Maritime Organization) numarasını esas alır.

Yargıtay İçtihatlarında Geminin Adı

Yargıtay kararları, geminin adının hukuki işlemlerdeki önemini pekiştirmektedir:

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi bir kararında, gemi alacaklısı hakkının takibinde gemi adının sicilde doğru yazılmamasının işlemi geçersiz hale getireceğini vurgulamıştır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ise gemi adının değiştirilmesinin alacaklılara zarar verme amacı taşıması halinde, bu değişikliğin hukuken geçersiz olacağını belirtmiştir.

Bu kararlar, gemi adının sıradan bir isim değil; hukuki sonuç doğuran resmi bir kimlik unsuru olduğunu göstermektedir.

Uluslararası Hukukta Geminin Adı

Uluslararası deniz hukukunda da gemi adı önemli bir statü unsurudur.

IMO Numarası: Her gemiye, gemi adıyla birlikte uluslararası tanınırlık sağlayan bir numara verilir. Ancak gemi adı değişse bile IMO numarası sabit kalır. Bu, gemi kimliğinin korunmasını sağlar.
Bayrak Devleti Kayıtları: Uluslararası sularda seyreden gemilerin, bağlı bulunduğu devlet sicilinde adı kayıtlıdır. Bayrak devleti, geminin adı ve kimliğini denetler.
Denetim ve Liman Devleti Kontrolü: Limana giriş yapan gemilerin adı ve sicil bilgileri kontrol edilir. Yanlış veya sahte isim kullanan gemiler hakkında ciddi yaptırımlar uygulanır.

Doktrindeki Görüşler

Öğretide gemi adıyla ilgili farklı görüşler mevcuttur:

Bazı yazarlar, gemi adının hukuken taşınmazların ada ve parsel numarasına eş değer olduğunu savunur.
Diğer bir görüş ise gemi adının tek başına yeterli olmadığını; IMO numarasının da mutlaka kullanılmasının zorunlu hale getirilmesi gerektiğini ileri sürer.

Her iki görüş de uygulamada karşılık bulmaktadır. Ancak teknolojinin gelişmesiyle birlikte, elektronik sicil sistemlerinde gemi adı ile birlikte IMO numarasının kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.

Geminin Adının Ekonomik ve Ticari Rolü

Geminin adı, yalnızca hukuki değil, aynı zamanda ekonomik bir unsurdur:

Ticari Marka Etkisi: Bazı gemilerin adı, ticari bir marka gibi değer kazanır. Örneğin kruvaziyer gemilerinde gemi adı, müşteri çekmek için önemli bir faktördür.
Güvenilirlik ve İtibar: Deniz taşımacılığında, geçmişte kazalara karışmış veya olumsuz sicile sahip gemilerin ad değiştirmesi, güven tazeleme stratejisi olarak karşımıza çıkar.
Sigorta İşlemleri: Sigorta poliçelerinde geminin adı mutlaka yer alır. Yanlış veya eksik isim, sigorta haklarını tehlikeye sokabilir.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda geminin adı, gemiye kimlik kazandıran, onu diğer araçlardan ayıran ve tüm hukuki işlemlerde esas alınan temel bir unsurdur. Türk Ticaret Kanunu, geminin adını sicile kayıtla zorunlu kılmış; adın değiştirilmesini de belli kurallara bağlamıştır.

Gemi adı, sadece bir sembol değil; aynı zamanda hukuki, ekonomik ve uluslararası sonuçları olan bir kimlik unsurudur. Yargıtay içtihatları ve doktrindeki görüşler, bu önemin altını çizerken; uluslararası hukuk da gemi adıyla birlikte IMO numarasını devreye sokarak gemi kimliğinin küresel ölçekte korunmasını sağlamaktadır.

Sonuç olarak, geminin adı; deniz ticaretinin güvenliği, şeffaflığı ve hukuki güvenilirliği için vazgeçilmez bir kavramdır.

Single Blog Title