Türk Kara ve Hava Sahalarında Suç ve Türk Karasularında Suç: Yargılamanın Yeri

Giriş

Türk kara ve hava sahalarında suç, yalnızca Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) değil, aynı zamanda uluslararası ceza yargılamasının da önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik alanı, sadece kara sınırları ile sınırlı olmayıp; karasuları, iç sular, kıta sahanlığı ve hava sahasını da kapsamaktadır. Bu alanlarda işlenen suçların hangi mahkemelerde görüleceği, yargılamanın nasıl yapılacağı ve yetkili mercilerin belirlenmesi, hem Anayasa hem de TCK açısından büyük önem taşır.

Bu makalede, Türk kara ve hava sahalarında suç işlendiğinde yargılamanın yeri, Türk karasularında suç işlendiğinde yetkili mahkeme, uluslararası deniz hukuku ile bağlantılar ve Yargıtay kararlarından örnekler detaylı biçimde ele alınacaktır.

---

1. Türk Hukukunda Egemenlik Alanı ve Ceza Yargılaması

Kara Sahası

Türkiye Cumhuriyeti’nin kara sınırları içindeki her türlü fiil, doğrudan Türk Ceza Kanunu’na tabidir. Failin vatandaşı olup olmaması, mağdurun kimliği ya da fiilin niteliği fark etmeksizin, kara sınırları içinde işlenen suçlarda yetkili yargı mercii Türk mahkemeleridir.

Hava Sahası

Türk hava sahası, Türkiye’nin kara sınırlarının ve karasularının üzerindeki dikey alandır. Burada işlenen suçlar da Türk Ceza Hukuku kapsamına girer. Örneğin, bir hava yolu şirketine ait uçakta, Türk hava sahasında kavga çıkması, hakaret veya mala zarar verme gibi fiillerin işlenmesi halinde yetkili olan Türk adli makamlarıdır.

Karasuları

Türkiye’nin karasuları, kıyıdan itibaren 12 deniz miline kadar uzanır. Türk karasularında suç işlenmesi halinde yine Türk mahkemeleri yetkilidir. Ancak karasularında yabancı gemilerle ilgili suçlarda uluslararası deniz hukukuna göre bazı istisnalar gündeme gelebilir.

---

2. Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Hükümler

TCK’nın 8. maddesine göre:

“Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır.”

Maddenin gerekçesine göre “Türkiye’de işlenmiş sayılan suçlar”, kara, deniz ve hava sahası ile Türkiye’ye ait gemi ve uçaklarda işlenen suçlardır. Bu durum, “mülkilik ilkesi” olarak adlandırılır.

Buna göre:

• Kara sınırları içinde işlenen her suç,

• Türk karasularında işlenen suçlar,

• Türk hava sahasında işlenen suçlar,

• Türk bayrağı taşıyan uçak ve gemilerde işlenen suçlar,

Türk mahkemelerinin görev alanına girer.

---

3. Yargılamanın Yeri

HMK ve CMK hükümleri uyarınca, bir suç işlendiğinde yargılamanın yeri suçun işlendiği yer mahkemesidir.

• Türk kara sahasında işlenen suçlarda: Suçun işlendiği il veya ilçe mahkemesi yetkilidir.

• Türk hava sahasında işlenen suçlarda: Hava aracının indiği havaalanının bağlı olduğu yer mahkemesi yetkilidir.

• Türk karasularında işlenen suçlarda: En yakın liman yerindeki mahkeme yetkilidir.

Bu düzenlemeler sayesinde, suçun işlendiği yer ile yargılama arasında coğrafi bir bağ kurularak, soruşturma ve kovuşturma etkin şekilde yürütülmektedir.

---

4. Yargıtay Kararları Işığında Yargılama

Yargıtay’ın birçok kararında, Türk kara ve hava sahalarında işlenen suçların Türk yargısına tabi olduğu vurgulanmıştır.

• Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2019/221 E., 2020/115 K. kararında, Türk hava sahasında yabancı bir uçakta işlenen fiilin dahi Türk yargısına tabi olabileceği belirtilmiştir.

• Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2017/4358 E., 2019/2211 K. kararında, karasularında işlenen bir suçun en yakın liman yer mahkemesinde görülmesi gerektiği açıkça ifade edilmiştir.

Bu kararlar, TCK 8. madde hükmünün uygulama alanını net bir biçimde ortaya koymaktadır.

---

5. Uluslararası Hukuk Boyutu

Türk karasularında yabancı gemilerde işlenen suçlar bakımından Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) önem arz eder. Genel kural, bayrak devletinin yargılama yetkisidir. Ancak:

• Türk Devleti’nin güvenliği tehlikeye girmişse,

• Türk vatandaşına karşı işlenmişse,

• Suç kamu düzenini ihlal ediyorsa,

bu durumda Türk yargısının devreye girmesi mümkündür.

Aynı şekilde, hava sahasında işlenen suçlarda da Tokyo Konvansiyonu hükümleri uygulanmaktadır.

---

6. Uygulamadaki Örnekler

• İstanbul hava sahasında Türk Hava Yolları uçağında kavga eden yolcular hakkında İstanbul Anadolu Adliyesi’nde dava açılmıştır.

• Çanakkale Boğazı’nda karasularımızda seyreden yabancı bandıralı bir gemide Türk vatandaşına karşı işlenen suçlarda Çanakkale Cumhuriyet Başsavcılığı yetkili olmuştur.

Bu örnekler, teorik düzenlemelerin pratikte nasıl işlediğini göstermektedir.

---

7. Günümüzde Önemi

Küresel taşımacılığın ve hava trafiğinin artması, Türk kara ve hava sahalarında suç kavramını daha da önemli hale getirmiştir. Terörle mücadele, göçmen kaçakçılığı, uyuşturucu ticareti, çevre suçları ve deniz güvenliği konuları, yargılama yetkisi meselesini güncel tutmaktadır.

Türkiye’nin jeopolitik konumu gereği, özellikle Türk Boğazları’nda ve hava sahasında işlenen suçlar, uluslararası ilişkilerde de büyük önem taşımaktadır.

---

8. Sonuç

Türk kara ve hava sahalarında suç işlendiğinde yargılama yeri, TCK’nın 8. maddesi çerçevesinde belirlenir. Kara sınırları, karasular, hava sahası ve Türk bayraklı gemi ile uçaklar, Türk egemenliğinin bir parçasıdır. Bu alanlarda işlenen suçların yargılanması Türk mahkemelerinin yetkisi altındadır.

Yargıtay kararları ve uluslararası sözleşmeler de bu durumu teyit etmektedir. Türkiye, hem ulusal hem de uluslararası hukuk açısından, suçun işlendiği yerde etkin ve adil yargılama yapılmasını güvence altına almaktadır.

Dolayısıyla, Türk kara ve hava sahalarında suç ve Türk karasularında suç konuları yalnızca ceza yargılamasının değil, aynı zamanda uluslararası güvenliğin de temel taşlarından biridir.