Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs Kavramı

 

Türk Ceza Hukukunda suçlar, işlendikleri şekle göre tam veya eksik olabilir. Suçun eksik olarak kalması, failin suçu işlemek için belirli bir eyleme başlamasına rağmen, çeşitli sebeplerle suçu tamamlayamaması durumunda ortaya çıkar. Bu durumda, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) düzenlenen teşebbüs kavramı devreye girer. Teşebbüs, bir suçun işlenmesi için icra hareketlerine başlanmış ancak suçun tamamlanamamış veya neticenin meydana gelmemiş olduğu durumlardır. Bu makalede, Türk Ceza Hukukunda teşebbüs kavramı, teşebbüsün unsurları, hukuki sonuçları ve teşebbüs ile ilgili ceza indirimine yönelik düzenlemeler ele alınacaktır.

1.Teşebbüs Kavramı

Teşebbüs, bir suçun icrasına başlanıp, failin suçu tamamlayamaması durumunda söz konusu olur. Fail, suç işlemek amacıyla harekete geçmiş, fakat suç neticesine ulaşamamıştır. Türk Ceza Kanunu’nun 35. maddesine göre, “kişinin, işlemeye kastettiği bir suçu tamamlamak maksadıyla icra hareketlerine başlamış olmasına rağmen, elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlayamaması hâlinde teşebbüs vardır.”

Teşebbüsün ceza hukuku açısından önemi, failin suç işleme kastı ve bu kastı gerçekleştirmek amacıyla icra hareketlerine başlamış olmasına rağmen, suçun tamamlanmamış olmasıdır. Teşebbüs, suça yönelik niyetin ve fiilen başlamış bir eylemin varlığını gerektirir.

2.Teşebbüsün Unsurları

Teşebbüsün varlığından söz edilebilmesi için bazı unsurların bulunması gerekir. Bu unsurlar, suçun teşebbüs aşamasında kalıp kalmadığının belirlenmesinde önemlidir.

2.1. Suç İşleme Kastı
Teşebbüsün ilk unsuru, failin suçu işlemek amacıyla hareket etmiş olmasıdır. Fail, işlemek istediği suçun bilincinde olmalı ve o suçu işlemek kastıyla hareket etmelidir. Suç işleme kastı olmadan icra hareketlerine başlansa dahi, teşebbüsten söz edilemez. Yani, suç teşebbüsü sadece kasten işlenebilen suçlarda mümkündür. Taksirli suçlarda teşebbüs olmaz, çünkü taksirli suçlarda kast değil, ihmal veya dikkatsizlik vardır.

2.2. İcra Hareketlerine Başlama
Teşebbüsün ikinci unsuru, failin suç işlemek amacıyla icra hareketlerine başlamış olmasıdır. İcra hareketleri, suçun işlenmesine yönelik doğrudan ve açık bir eylemi ifade eder. Hazırlık hareketleri ile icra hareketleri arasında bir fark vardır. Hazırlık hareketleri suçun işlenmesi için gerekli olan ortamın hazırlanması, araçların temin edilmesi gibi faaliyetlerdir ve bu aşamada henüz teşebbüsten bahsedilemez. Ancak fail, suçu işlemeye doğrudan giriştiğinde icra hareketlerine başlamış olur.

Örneğin, bir kişiyi öldürmek amacıyla silah satın almak bir hazırlık hareketidir, ancak o silahı kullanarak kişiyi hedef almak bir icra hareketidir.

2.3.Suçun Tamamlanamaması veya Neticenin Meydana Gelmemesi
Teşebbüsün üçüncü unsuru, failin suçu tamamlayamaması ya da suçun neticesinin meydana gelmemiş olmasıdır. Fail, suç işlemek için gerekli hareketlere başlamış, ancak çeşitli nedenlerle suçu tamamlayamamıştır. Bu nedenler failin isteği dışında, kendi kontrolü dışında gelişen olaylar olmalıdır. Örneğin, failin silahının tutukluk yapması ya da öldürmeyi hedeflediği kişinin kurtarılması gibi sebepler teşebbüse örnek olabilir.

3.Teşebbüs ile İlgili Ceza İndirimi

Türk Ceza Hukuku, teşebbüs edilen suçlarda failin cezasında indirime gitmektedir. TCK’nın 35. maddesine göre, teşebbüs aşamasında kalan suçlarda, işlenen fiilin suçun meydana gelen neticesine nazaran hafif olması durumunda cezada indirim yapılır. Teşebbüs halinde işlenen suçlarda ceza, suçun tamamlanmış haline göre daha azdır.

3.1. Tam Teşebbüs ve Eksik Teşebbüs
– Tam Teşebbüs: Fail, suçun icra hareketlerini tamamlamıştır, ancak suçun neticesi meydana gelmemiştir. Örneğin, fail, mağdura ateş etmiş, ancak mağdur kurtulmuştur. Bu durumda tam teşebbüs söz konusudur.

– Eksik Teşebbüs: Fail, suçun icra hareketlerine başlamış, ancak suçu tamamlayamadan durdurulmuştur. Örneğin, fail, silahını çekmiş, ancak mağdura ateş etmeden yakalanmıştır. Bu durumda eksik teşebbüs söz konusudur.

Tam teşebbüs ve eksik teşebbüs durumunda, ceza indirimi farklı oranlarda olabilir.

3.2. Teşebbüs Halinde Cezanın Belirlenmesi
Teşebbüs edilen suçlarda ceza indirimi, suçun icra hareketlerinin ne kadar ilerlediği ve suça ne kadar yaklaşıldığı dikkate alınarak yapılır. İcra hareketleri ne kadar ileri gitmişse, ceza o kadar az indirilecektir. Tam teşebbüs durumunda daha az indirim uygulanırken, eksik teşebbüs durumunda daha fazla indirim yapılabilir.

TCK madde 35’e göre, suçun teşebbüs aşamasında kalması durumunda, suça verilecek ceza dörtte birinden dörtte üçüne kadar indirilebilir. Mahkeme, bu indirimi belirlerken, olayın özelliklerine ve failin niyetine göre takdir yetkisini kullanır.

4. Teşebbüsün Mümkün Olduğu ve Olmadığı Suçlar

Her suç için teşebbüs hükümleri uygulanmaz. Bazı suçlar doğrudan tamamlanması gereken suçlar olduğundan teşebbüs aşaması olmayabilir.

4.1. Teşebbüsün Mümkün Olduğu Suçlar
Kasten işlenen suçlar, teşebbüs hükümlerine tabi olabilir. Örneğin:
– Kasten öldürme (TCK m. 81),
– Kasten yaralama (TCK m. 86),
– Hırsızlık (TCK m. 141),
– Dolandırıcılık (TCK m. 157).

Bu suçlarda, failin eylemi tamamlayamaması halinde teşebbüs hükümleri uygulanabilir.

4.2. Teşebbüsün Mümkün Olmadığı Suçlar
Teşebbüs hükümlerinin uygulanamayacağı suçlar da vardır. Özellikle taksirli suçlar ve ani işlenen bazı suçlarda teşebbüsten bahsedilemez. Örneğin:
– Taksirle öldürme (TCK m. 85),
– Taksirle yaralama (TCK m. 89),
– İhmali suçlar.

Bu tür suçlarda teşebbüs mümkün değildir, çünkü suçun işleniş biçimi doğrudan kast ve icra hareketleri içermez.

5. Teşebbüs ile İlgili Örnek Olaylar

Teşebbüs kavramı, farklı durumlar üzerinden somut olaylarda uygulanabilir. İşte bazı örnekler:
– Kasten öldürmeye teşebbüs: Fail, birini öldürmek amacıyla ateş eder, ancak hedefini vuramaz. Bu durumda kasten öldürmeye teşebbüs vardır.
– Hırsızlığa teşebbüs: Fail, bir evin kapısını açarak içeriye girmeye çalışır, ancak içeriye giremeden yakalanır. Bu durumda hırsızlığa teşebbüs vardır.

Bu örneklerde, failin suçu tam olarak işleyememesi nedeniyle teşebbüs hükümleri uygulanır ve cezada indirim yapılır.

6. Sonuç ve Değerlendirme

Türk Ceza Hukukunda teşebbüs, suç işleme kastı ile başlanılan bir eylemin, failin elinde olmayan sebeplerle tamamlanamaması halidir. Teşebbüs, kasten işlenen suçlarda geçerli olup, failin cezai sorumluluğunu ortadan kaldırmaz, ancak cezanın indirilmesine yol açar. TCK’nin 35. maddesi, teşebbüs edilen suçlar için belirli oranlarda ceza indirimi öngörmektedir. Bu düzenleme, failin suç işleme kastının varlığını kabul ederken, sonuç itibarıyla suçu işleyememiş olması durumunda daha hafif bir cezayı öngörerek cezaların orantılı olmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Sonuç olarak, teşebbüs hükümleri ceza adaletinin sağlanmasında önemli bir rol oynamakta olup, hem failin niyetini hem de eylemin sonuçsuz kalmış olmasını dikkate alır. Bu bağlamda teşebbüs, ceza hukukunun suç işleme sürecini nasıl değerlendirdiğini ve failin bu süreçteki sorumluluğunu ortaya koyan temel kavramlardan biridir.