Tür Değiştirmede Ortakların ve Alacaklıların Hukuki Koruması

Tüzel Kılıf Değişse de Haklar Koruma Altındadır

---

💬 Giriş: “Şirket Değişiyor Ama Benim Hakkım Ne Olacak?”

Bir limited şirketin anonim şirkete dönüştüğü ya da kollektif şirketin limited şirkete çevrildiği durumlarla sık karşılaşılır. Ticaret hayatının dinamizmi bunu kaçınılmaz kılar. Ancak bu dönüşüm süreci sadece şirketin dış görünümünü değil, iç yapısını ve tarafların hak ilişkilerini de etkiler.

Bu nedenle, tür değiştirme kararlarında hem ortaklar hem de alacaklılar için hukuki güvence sağlanması elzemdir. Aksi takdirde, dönüşüm süreci bir reform değil, bir hak kaybı süreci olabilir.

---

⚖️ Hukuki Çerçeve: TTK m.180 – 193

Tür değişiklikleri, TTK m.180-193 arasında düzenlenmiş olup, bu maddeler uyarınca hem ortakların hem de üçüncü kişilerin (özellikle alacaklıların) menfaatleri gözetilmiştir.

TTK m.182/1:
“Tür değiştirme planı, şirketin tür değiştirmesinden etkilenecek ortakların ve alacaklıların haklarını, bu hakların korunmasına ilişkin önlemleri içerir.”

---

👥 1. Ortakların Hukuki Koruması

🧾 A. Ayrılma Hakkı

Tür değiştirme işlemi her ortağın menfaatine olmayabilir. Bu nedenle, katılmak istemeyen ortağa ayrılma hakkı tanınır.

Koşullar:

• Genel kurulda değişikliğe olumsuz oy vermiş olması,
• Bu muhalefetini tutanağa geçirmiş olması,
• Genel kurul kararının tescilinden itibaren 1 ay içinde yazılı olarak ayrılma talebinde bulunması gerekir.

Ayrılma Bedeli:

• Hisse değeri adil şekilde hesaplanır
• Bu bedel şirket tarafından nakit olarak ödenir
• Değerleme raporu genellikle bağımsız denetçi tarafından hazırlanır

📌 Yargıtay 11. HD, 2018/6745 E., 2019/11003 K.

“Tür değiştirme kararında muhalefet eden ve ayrılma hakkını süresinde kullanan ortağın bedeli ödenmeden ortaklık sıfatı sonlandırılamaz.”

---

📃 B. İptal Davası Açma Hakkı

Bir ortak, tür değiştirmenin usulsüz, haksız veya kötü niyetli olduğunu düşünüyorsa, iptal davası açabilir.

Şartlar:

• Kararın genel kurulda alınmış olması
• Ortaklık sıfatının halen devam ediyor olması
• Tescilden itibaren 2 ay içinde dava açılması (TTK m.449)

İptal Sebepleri:

• Bilgilendirme yapılmadan karar alınması
• Pay oranlarının eşitsizliği
• Yetersiz çoğunluk
• Değerleme hataları

📌 Yargıtay 11. HD, 2016/2120 E., 2017/4504 K.

“Pay sahiplerinin rızası alınmadan ve bilgi alma hakkı ihlal edilerek alınan tür değiştirme kararı geçersizdir. Bu işlem iptale tabidir.”

---

🧮 C. Değerleme Esasları

Ayrılma hakkı veya iptal davası gündeme geldiğinde en tartışmalı konu “hissenin değeri”dir. Bu durumda:

• Ortaklığın mali tabloları dikkate alınır
• Son üç yılın bilanço ve gelir tablosu analiz edilir
• Varlık ve gelir yöntemleri ile bağımsız rapor düzenlenir
• Varsa taşınmaz, marka, patent gibi değerler ayrı ayrı hesaplanır

🎯 Hedef: Hisse sahibine, payının gerçek ekonomik karşılığı kadar tazminat sağlamak

---

💼 2. Alacaklıların Hukuki Koruması

Şirket türü değiştiğinde, üçüncü kişilerin alacaklı sıfatı da tehlikeye düşebilir. Özellikle şahıs şirketinden sermaye şirketine dönüşümlerde alacaklının borçlusu “sınırsız sorumluluktan” kurtulabilir. Bu nedenle alacaklıların korunması, TTK’nın özel güvencelerinden biridir.

---

📣 A. Alacaklıya Bildirim ve İtiraz Hakkı

Tür değişikliğine karar verildiğinde şirket, ticaret siciline tescilden önce alacaklılarına durum hakkında yazılı bildirim yapmakla yükümlüdür.

Alacaklı şu haklara sahiptir:

• Bildirim aldıktan itibaren 3 ay içinde itiraz edebilir
• Şirketten teminat göstermesini isteyebilir
• Haklı itiraz halinde tür değişikliği engellenebilir

📌 Yargıtay 23. HD, 2019/4312 E., 2020/1871 K.

“Şirketin tür değiştirmesi borçtan kaçınma amacı taşıyorsa ve alacaklıya bildirim yapılmamışsa, bu işlem alacaklı yönünden hükümsüzdür.”

---

🛑 B. Teminat Gösterme Yükümlülüğü

Alacaklı itiraz ettiğinde şirket ya:

• Borcu derhal öder,
• Ya da teminat (örneğin banka teminat mektubu) sunar.

Teminat verilmediği hâlde tür değişikliği işlemi ilerletilirse, alacaklının tür değişikliğine karşı iptal davası açma hakkı doğar.

---

🔍 C. Alacaklıların Mahkemeye Başvuru Hakkı

Alacaklı, bildirim yapılmamış veya teminat verilmemişse doğrudan Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvurarak tür değişikliğinin iptalini talep edebilir.

Mahkeme;

• Tür değişikliğinin alacaklının hakkını tehlikeye atıp atmadığını inceler
• Şirketin kötü niyetli işlem yapıp yapmadığını değerlendirir
• Gerekiyorsa tedbir kararı verir

---

🧠 Sık Sorulan Sorular (SSS)

❓ Ortak karara katılmasa da tür değişikliği geçerli olur mu?

Evet, çoğunlukla alınan karar geçerlidir. Ancak ortak ayrılma ya da iptal hakkını kullanabilir.

❓ Alacaklı şirket tür değiştirdikten sonra borcunu tahsil edebilir mi?

Evet. Yeni türdeki şirket borçtan sorumludur. Ancak sınırlı sorumluluk rejimi başlamış olabilir.

❓ Alacaklıya her zaman bildirim yapılmak zorunda mı?

Evet. Tescilden önce bildirim şarttır. Yapılmazsa işlem alacaklı yönünden ileri sürülemez.

---

✅ Sonuç: Tür Değişikliği Serbesttir, Ama Hukuki Sınırlar İçindedir

Şirketler, faaliyetlerini daha etkin sürdürmek için türlerini değiştirebilir. Bu işlem hukuken mümkündür ve ticari dinamizmin bir parçasıdır.

Ancak unutulmamalıdır ki:

• Ortakların hisseleri ve oy hakları,
• Alacaklıların alacak tahsil yetkisi,
• Hukuki güvenceler bu süreçte zarar göremez.

Tür değişikliği ne kadar stratejik bir karar olsa da, usulsüzlük içeriyorsa iptal edilmesi mümkündür.
Bu nedenle süreç mutlaka:

• Detaylı şekilde planlanmalı,
• Belgeli ve ispatlı yürütülmeli,
• Hem ortaklar hem de alacaklılar açısından şeffaf olmalıdır.

Gözdenur Turna