Tüketici Senedinin “Boş” (Açık) İmzalanması Hangi Riskleri Doğurur, Savunmalar Nelerdir?
Giriş
Tüketici işlemlerinde, mal veya hizmet bedeli karşılığında sıklıkla tüketici senedi imzalatılmaktadır. Ancak uygulamada bazı satıcı veya hizmet sağlayıcılar, senedi doldurmadan yalnızca boş (açık) imzalı şekilde tüketiciye imzalatmakta, kalan kısımları daha sonra doldurmaktadır. Bu uygulama, tüketici açısından ciddi hukuki riskler doğurur.
Bu makalede tüketici senedinin boş imzalanmasının hukuki sonuçları, doğurduğu riskler, tüketicinin yapabileceği savunmalar, uygulamadaki sorunlar ve kurgusal bir olay üzerinden çözüm önerileri ele alınacaktır.
1. Boş (Açık) İmzalı Senedin Hukuki Niteliği
-
Kambiyo senetleri (çek, bono, poliçe) sıkı şekil şartlarına bağlıdır.
-
Senedin üzerinde bulunması gereken zorunlu unsurlar (bedel, vade, lehtar, keşide yeri vb.) yazılmadan yalnızca imza atılması, senedin “açık” imzalanması anlamına gelir.
-
Bu durumda senet, açık senet niteliği taşır ve sonradan doldurulabilir.
2. Boş İmzalı Senedin Riskleri
2.1. Senedin Sonradan Yüksek Bedelle Doldurulması
Tüketici, küçük bir hizmet için senet imzalamışken, satıcı senedi çok daha yüksek bir bedel ile doldurabilir.
2.2. Vade ve Düzenleme Tarihlerinin Keyfi Belirlenmesi
Senedin vadesi tüketici aleyhine olacak şekilde ileri tarihlere veya geçmişe konulabilir.
2.3. Senedin Üçüncü Kişilere Devredilmesi
Senedin ciro edilerek iyiniyetli üçüncü kişilere geçmesi halinde tüketici, asıl ilişkiye dayalı savunmalarını bu kişilere karşı ileri süremeyebilir.
2.4. İcra Takiplerinde Güçlü Delil Olması
Boş imzalı senet, doldurulduktan sonra kambiyo takibine konu edilebilir. Bu takipler çok hızlıdır ve tüketici ağır sonuçlarla karşılaşabilir.
3. Hukuki Çerçeve
3.1. Türk Ticaret Kanunu
Kambiyo senetlerinde soyutluk ilkesi vardır. Yani senedin geçerliliği, temel borç ilişkisinden bağımsızdır. Bu durum, boş imzalı senedin doldurulduktan sonra geçerli bir kambiyo senedi sayılmasına yol açar.
3.2. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
6502 sayılı TKHK, tüketici lehine emredici hükümler içerir.
-
Tüketici aleyhine haksız şartlar geçersizdir.
-
Senet tüketici işlemiyle bağlantılı ise “tüketici senedi” niteliğini taşır ve bazı özel korumalardan yararlanır.
4. Tüketicinin Savunmaları
4.1. Temel İlişkiye Dayalı Savunma
Tüketici, senedin yalnızca güvence amacıyla verildiğini, asıl borcun çok daha düşük olduğunu veya ödendiğini ispatlayabilir.
4.2. Boş İmza Def’i
Borçlu, senedin kendisine boş imzalatıldığını ve yetkisiz doldurulduğunu ileri sürebilir.
4.3. İrade Fesadı İddiası
Tüketici, baskı, hile veya yanılma sonucu boş imza attığını iddia ederek savunma geliştirebilir.
4.4. Tüketici Hukuku Kapsamında İptal
Eğer senet tüketici işlemiyle bağlantılı ise, haksız şart ve tüketici lehine yorum ilkesi çerçevesinde senedin geçerliliği tartışılabilir.
5. Kurgusal Olay
Olay:
“Tüketici A”, bir özel eğitim kurumuyla kurs kaydı yapmıştır. Kurum, peşin ödeme yerine taksitli satış önermiş ve Tüketici A’dan boş (yalnızca imzalı) bir bono almıştır. Daha sonra kurum, senedi 100.000 TL olarak doldurmuş ve icraya koymuştur. Oysa kurs ücreti sadece 20.000 TL’dir.
Hukuki Değerlendirme:
-
Senedin boş imzalı verilmesi, tüketici açısından risk yaratmıştır.
-
Tüketici A, icra mahkemesine itiraz ederek senedin güvence amacıyla verildiğini, asıl borcun 20.000 TL olduğunu ispatlamak durumundadır.
-
İspat aracı olarak sözleşme, banka dekontları, yazılı belgeler ve tanık beyanları kullanılabilir.
Sonuç:
Eğer Tüketici A, asıl borcun ödendiğini veya senedin yetkisiz doldurulduğunu kanıtlayabilirse, takip iptal edilir. Aksi halde senet geçerli kabul edilerek 100.000 TL üzerinden tahsilat yapılabilir.
6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Boş senetlerin haksız yere doldurulması → tüketiciler yüksek bedellerle karşılaşır.
-
Üçüncü kişilere devredilmesi → tüketici temel ilişkiye dayalı savunma yapamaz.
-
Tüketicinin bilinçsizliği → çoğu kişi boş imza atmanın tehlikesini bilmez.
-
Hızlı icra takipleri → kambiyo senetlerine mahsus takiplerde süre çok kısadır, itiraz edilmezse borç kesinleşir.
7. Çözüm Önerileri
-
Asla boş imza atılmamalıdır.
-
Senet doldurulmadan önce tüm zorunlu unsurlar eksiksiz yazılmalıdır.
-
Eğer boş imza atıldıysa, mutlaka yazılı protokol ile senedin hangi amaçla verildiği açıklanmalıdır.
-
Ödeme yapıldığında senet geri alınmalıdır.
-
İcra takibine uğrayan tüketici, süreyi kaçırmadan mutlaka itiraz etmelidir.
8. Sonuç
Tüketici senedinin boş (açık) imzalanması, tüketici için büyük risk taşır. Senedin sonradan yüksek bedellerle doldurulması, üçüncü kişilere devredilmesi ve hızlı icra takibine konu edilmesi mümkündür.
Bununla birlikte tüketiciler;
-
Senedin teminat amacıyla verildiğini,
-
Asıl borcun ödendiğini,
-
Yetkisiz doldurulduğunu,
ispatlayarak kendilerini savunabilir.
Boş imzalı senetlerin kötüye kullanımını önlemek için tüketiciler bilinçli olmalı, satıcı ve hizmet sağlayıcıların da dürüstlük kuralına uygun davranması sağlanmalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
