Tüketici Senedinde Eş Rızası Gerekir mi, “Tacir Kefaleti” Hükümleri Uygulanır mı?
1. Giriş
Kambiyo senetleri, ticari hayatın en sık kullanılan araçları arasında yer alır. Ancak söz konusu senet, bir tüketici işlemi kapsamında düzenlenmişse, hem Türk Ticaret Kanunu (TTK) hem de 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) hükümleri çerçevesinde özel değerlendirmeler yapılır. Özellikle eş rızası gerekliliği ve tacir kefaleti hükümlerinin tüketici senetlerinde uygulanıp uygulanmayacağı, uygulamada sıkça tartışma konusu olmaktadır.
Bu makalede, tüketici senetlerinde eş rızasının aranıp aranmayacağı, tacir kefaletine ilişkin hükümlerin geçerliliği, tüketicinin korunmasına yönelik ilkeler ve kurgusal bir olay üzerinden somut örnekler ele alınacaktır.
2. Eş Rızasının Hukuki Dayanağı
2.1. Türk Borçlar Kanunu m. 584
Türk Borçlar Kanunu’na (TBK) göre, bir kişi kefil olurken, evli ise eşinin yazılı rızası aranır. Bu düzenleme, aile bütünlüğünü ve eşlerin ekonomik güvenliğini korumak amacıyla getirilmiştir.
2.2. Tüketici Senedinde Durum
-
Eğer tüketici, senette asıl borçlu sıfatıyla imza atıyorsa, bu durumda eş rızasına gerek yoktur.
-
Ancak tüketici, senedi kefil sıfatıyla imzalamışsa, TBK m. 584 gereği eş rızası aranır.
-
Eş rızası bulunmayan kefalet geçersizdir.
2.3. Sonuç
Tüketici senedinde asıl borçlu için eş rızası gerekmez, fakat tüketici senedinde kefalet söz konusuysa eş rızası bir geçerlilik şartıdır.
3. Tacir Kefaleti Hükümleri
3.1. TBK m. 583 – Tacir Kefaleti
Kanuna göre, tacirler için de kefalet sözleşmesinde yazılı şekil şartı, miktarın açıkça belirtilmesi ve eş rızası kuralı geçerlidir.
-
Yani tacirler dahi eş rızası olmadan kefil olamaz.
-
“Tacir kefaleti” kavramı, bazı istisnalarda daha esnek kabul edilse de TBK m. 584 hükmü tüm kefaletlerde uygulanır.
3.2. Tüketici Senedine Uygulanabilirlik
-
Tüketici senedinde asıl borçlu tüketici ise tacir kefaleti hükümleri doğrudan uygulanmaz.
-
Ancak tüketiciye kefil olan bir üçüncü kişi tacirse, bu kişi için de eş rızası aranır.
-
Dolayısıyla tacir kefaleti hükümleri, tüketici senetlerinde dolaylı olarak gündeme gelir.
4. Tüketici Açısından Sonuçlar
4.1. Borçlu Olan Tüketici
-
Tüketici senedinde borçlu olan tüketicinin eş rızasına gerek yoktur.
-
Çünkü eş rızası, kefalet sözleşmelerine özgü bir şarttır.
4.2. Kefil Olan Tüketici
-
Tüketici senedine kefil olan tüketicinin eş rızası gereklidir.
-
Rıza yoksa kefalet geçersiz olur.
4.3. Tacir Kefaleti
-
Bir tacir, tüketici senedine kefil olduğunda da TBK m. 584 hükmü uygulanır.
-
Yani tacir için de eş rızası aranır.
5. Kurgusal Olay
Olay:
“Tüketici X”, bir özel eğitim kurumuyla sözleşme yapmış ve 50.000 TL bedelli tüketici senedi düzenlemiştir. Arkadaşı “Kişi Y” ise, senede kefil olmuştur. Kişi Y evlidir ve eşinin rızasını almadan kefil imzası atmıştır.
Hukuki Değerlendirme:
-
Tüketici X asıl borçlu olduğundan eş rızası aranmaz, borç geçerlidir.
-
Kişi Y’nin kefaleti ise TBK m. 584 gereği geçersizdir, çünkü eş rızası alınmamıştır.
-
Senet yalnızca asıl borçluya karşı geçerlidir.
Sonuç:
Tüketici senedinde asıl borç için eş rızası gerekmezken, kefalet için aranır. Tacir olması da bu sonucu değiştirmez.
6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Eş rızasının alınmaması: Özellikle kefaletlerde eş rızası aranmadığı için birçok kefalet geçersiz sayılmaktadır.
-
Tüketicinin bilgisizliği: Tüketiciler, eş rızasının geçerlilik şartı olduğunu bilmedikleri için haklarını kaybedebilmektedir.
-
Tacir kefaletinde yanlış yorum: Tacirlerin eş rızasına ihtiyaç duymadığı sanılsa da bu yanlıştır; kanun herkese eşit şekilde uygular.
-
Senetlerin boş veya matbu imzalatılması: Tüketici ve kefiller, çoğu zaman boş senet imzalayıp risk altına girmektedir.
7. Çözüm Önerileri
-
Tüketiciler için: Senet imzalanırken yalnızca asıl borçlu iseniz eş rızasına gerek olmadığını, ancak kefil olmanız halinde eşinizin yazılı rızasının zorunlu olduğunu bilmelisiniz.
-
Kefiller için: Eş rızası olmadan imzalanan kefalet hükümsüzdür. Bu nedenle mutlaka eş rızası alınmalıdır.
-
İşletmeler için: Sözleşmelere eklenen kefaletlerin geçerli olabilmesi için eş rızası şartı titizlikle aranmalıdır.
-
Avukatlar için: İcra takibinde veya davada, eş rızasının bulunup bulunmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.
8. Sonuç
Tüketici senedinde asıl borçlu açısından eş rızası gerekmez. Ancak tüketici senedine kefil olan kişi için eş rızası aranır ve bu bir geçerlilik şartıdır. Tacir kefaleti hükümleri de aynı şekilde tüketici senetlerinde geçerlidir; yani tacir olan bir kişi bile kefil olduğunda eş rızası almak zorundadır.
Sonuç olarak:
-
Asıl borçlu olan tüketicinin eş rızası aranmaz.
-
Kefil olan tüketici veya tacir için eş rızası gerekir.
-
Eş rızası alınmamışsa kefalet geçersizdir.
Bu düzenlemeler, tüketiciyi ve aile birliğini korumaya yöneliktir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
