Tüketici Senedi Nedir? 6502 Sayılı Kanun’a Göre Hangi İşlemler “Tüketici Senedi” Sayılır?

Giriş

Türk hukukunda tüketici işlemleri ve bu işlemlerden doğan alacakların güvence altına alınması amacıyla düzenlenen tüketici senetleri, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ile önemli bir koruma alanı kazanmıştır. Özellikle güzellik salonları, özel okullar, spor salonları ve benzeri sektörlerde tüketicilere senet imzalatılması yaygın bir uygulamadır. Ancak her senedin hukuki geçerliliği aynı değildir. Kanun, tüketici lehine çeşitli sınırlamalar getirmiştir.

Bu makalede tüketici senedinin tanımı, hukuki niteliği, hangi işlemler kapsamında tüketici senedi düzenlenebileceği ve uygulamada karşılaşılan sorunlar detaylı olarak ele alınacaktır. Ayrıca, kurgusal bir örnek olay üzerinden konunun pratikte nasıl sonuçlar doğurduğu da açıklanacaktır.

Tüketici Senedinin Tanımı

Tüketici senedi, tüketici işlemi kapsamında düzenlenen ve tüketiciden alacaklı tarafından alınan kambiyo senedidir. TKHK m.4/5 açıkça, “Tüketici işlemlerinde alınacak kıymetli evrak, tüketici işlemi olduğu açıkça belirtilmediği sürece geçersizdir.” hükmünü içermektedir.

Buna göre:

Tüketici senedinde “Bu senet tüketici işlemi nedeniyle alınmıştır” ibaresi bulunmak zorundadır.
Bu ibareyi taşımayan senet, geçersiz sayılır.
Amaç, tüketiciyi kambiyo hukukunun katı ve hızlı yaptırımlarından korumaktır.

Tüketici İşlemi Kapsamında Senet Düzenlenebilecek Alanlar

6502 sayılı Kanun’a göre tüketici işlemleri, bir mal veya hizmetin ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden satıcı/sağlayıcı tarafından tüketiciye sunulmasıdır. Bu kapsamda:

Güzellik salonu sözleşmeleri (epilasyon, cilt bakımı, estetik hizmetleri),
Özel okul ve kurs sözleşmeleri (kayıt ücreti, yıllık aidat, ek hizmetler),
Spor salonu üyelik sözleşmeleri,
Özel sağlık hizmetleri (check-up, estetik cerrahi, diş tedavisi vb.),
Tatil paketi ve seyahat sözleşmeleri

gibi işlemler tüketici işlemi sayılmakta, bu çerçevede alınacak senetler de tüketici senedi olarak kabul edilmektedir.

Tüketici Senedinde Şekil Şartları

Bir senedin tüketici senedi olarak geçerli olabilmesi için:

Tüketici işlemine dayalı olmalı (örneğin güzellik salonu hizmeti).
Senet metninde açıkça “tüketici işlemi nedeniyle alınmıştır” ibaresi yer almalı.
Senet, kanunun öngördüğü şekil şartlarına uygun düzenlenmeli.
Tüketiciden boş senet alınmamalı; aksi halde geçersiz sayılabilir.

Tüketici Senedi ile Bono/Poliçe Arasındaki Farklar

Bono ve poliçe, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen kambiyo senetleridir ve tacirler arasında geçerliliği yüksektir.
Tüketici senedi, yalnızca tüketici işlemleri için düzenlenebilir ve mutlaka “tüketici işlemi” ibaresi taşır.
Tüketici senedinde amaç, hızlı icra yoluyla takibe imkan vermek değil, tüketiciyi korumaktır.

Kurgusal Olay

Olay:
“X Güzellik Merkezi” isimli bir işletme, müşterisi A. Kişi’ye lazer epilasyon paketi satmıştır. Paket bedeli 30.000 TL’dir. İşletme, bedeli güvence altına almak için müşterisine senet imzalatmıştır. Ancak senedin üzerinde ‘tüketici işlemi nedeniyle alınmıştır’ ibaresi yer almamaktadır.

Bir süre sonra A. Kişi hizmetten memnun kalmamış ve sözleşmeyi feshetmek istemiştir. Güzellik merkezi ise alacağını tahsil etmek için senedi icraya koymuştur.

Hukuki Durum:

Senet üzerinde gerekli tüketici şerhi bulunmadığından, bu senet geçersizdir.
A. Kişi, icra takibine süresinde itiraz ederek, senedin tüketici işlemi kapsamında olduğunu ve gerekli ibareyi taşımadığı için geçersiz sayılması gerektiğini ileri sürebilir.
Sonuçta, tüketici senedi geçerli olmadığı için işletmenin alacağı ancak adi alacak davası yoluyla talep edilebilecektir.

Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar

Boş senet imzalatma: Tüketiciden tarih, bedel veya açıklama kısmı boş bırakılarak senet alınması sık görülür. Bu durumda senet geçersiz sayılabilir.
Toplu senet uygulaması: Bazı işletmeler, toplam borç için tek senet yerine aylık taksitler halinde birden fazla senet düzenletmektedir. Bu durum tüketici aleyhine sonuçlar doğurabilir.
Yetki sözleşmeleri: Tüketici aleyhine yetki sözleşmeleri çoğu zaman geçersizdir.
İcra takibi baskısı: İşletmeler, tüketiciyi hızlı icra tehdidiyle ödeme yapmaya zorlamaya çalışmaktadır. TKHK bu noktada koruma sağlamaktadır.

Tüketicinin Hakları

Tüketici, senetle ilgili olarak şu haklara sahiptir:

İtiraz hakkı: İcra takibine süresinde itiraz edebilir.
Geçersizlik savunması: Senedin tüketici şerhi taşımaması halinde senedin geçersizliğini ileri sürebilir.
Tüketici hakem heyetine başvuru: Uyuşmazlık konusu parasal sınır içindeyse hakem heyetine başvurabilir.
Fesih ve iade hakkı: Ayıplı hizmet nedeniyle sözleşmeyi feshedip ücretin iadesini talep edebilir.

Sonuç

Tüketici senedi, tüketici hukukunda tüketiciyi kambiyo hukukunun ağır sonuçlarından koruyan özel bir düzenlemedir. 6502 sayılı Kanun ile getirilen açık ibare şartı, tüketicinin icra baskısı altında kalmaması için zorunlu tutulmuştur. Bu nedenle tüketiciler, herhangi bir senedi imzalarken mutlaka “tüketici işlemi” şerhinin bulunup bulunmadığını kontrol etmelidir. İşletmeler açısından ise, hukuka aykırı düzenlenen senetler ileride icra takibinde sonuç doğurmayacak, alacağın tahsilini güçleştirecektir. Dolayısıyla hem tüketicilerin hem de işletmelerin bu konuda bilinçli hareket etmesi büyük önem taşır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title