Tüketici Hukukunda Ayıplı Mal ve Hizmetler: Güncel Yargıtay Kararları Işığında Hukuki Değerlendirme

1. Giriş

Tüketici hukukunda “ayıplı mal ve hizmet”, satın alınan ürün veya sunulan hizmetin, taraflar arasında kararlaştırılan niteliklere sahip olmaması, beklenen yararı sağlayamaması veya mevzuatta öngörülen standartlara aykırı olması durumudur. Özellikle elektronik cihazlar, otomobiller, konutlar ve beyaz eşyalar gibi ürünlerde ayıplı mal davaları oldukça yaygındır.
6502 sayılı TKHK, tüketicilere ayıplı mal veya hizmet karşısında geniş koruma sağlamaktadır. Ancak uygulamada en önemli yol gösterici unsur, Yargıtay’ın güncel kararları ve içtihatlarıdır.

2. Ayıplı Mal ve Hizmetin Tanımı

2.1. Ayıplı Mal (TKHK m.8)

Sözleşmede kararlaştırılan özelliklere aykırı olan,
Muadili olan malların sahip olması gereken olağan özellikleri taşımayan,
Tüketicinin beklediği faydayı sağlamayan mal, ayıplı maldır.
Örnek: Sıfır alınan aracın gizli hasarlı çıkması veya telefonun kronik arızalar göstermesi.

2.2. Ayıplı Hizmet (TKHK m.13)

Sözleşmede belirtilen niteliklere uymayan veya
Mesleki standartlara uygun verilmeyen hizmet, ayıplı hizmettir.
Örnek: Bir turizm şirketinin sözleşmede vaat ettiği konaklama ve hizmetleri sağlamaması.

3. Tüketicinin Seçimlik Hakları (TKHK m.11 ve m.15)

Ayıplı mal ve hizmet durumunda tüketiciye tanınan seçimlik haklar:

Sözleşmeden dönme (bedel iadesi),
Ayıp oranında bedel indirimi,
Ücretsiz onarım,
Ayıpsız misli ile değişim.

Tüketici, bu haklardan birini satıcıya bildirerek kullanabilir ve satıcı tüketicinin seçtiği hakkı yerine getirmek zorundadır.

4. Yargıtay Kararlarında Güncel Yaklaşım

4.1. Gizli Ayıp ve Zamanaşımı

Yargıtay 13. HD., 2018/4862 E., 2019/3456 K.:
“Gizli ayıp, malın kullanımı sırasında sonradan ortaya çıkabileceğinden zamanaşımı süresi ayıbın ortaya çıktığı tarihten itibaren işlemeye başlar.”
Özellikle araç davalarında, gizli ayıplar için 2 yıllık genel süre dışında TBK m.207 uyarınca ek koruma sağlanmaktadır.

4.2. Onarım Hakkının Sınırı

Yargıtay 13. HD., 2020/3658 E., 2021/1245 K.:
“Aynı arızanın 2 kez tekrarı halinde tüketici ücretsiz onarım yerine misliyle değişim veya bedel iadesi hakkını kullanabilir.”

4.3. İnternet ve E-Ticaret Alışverişleri

Yargıtay 3. HD., 2021/4876 E., 2022/2745 K.:
“Online alışverişte teslim edilen malın ayıplı çıkması halinde tüketici, iade hakkını 14 günlük cayma hakkı süresinden bağımsız olarak TKHK m.11’e göre kullanabilir.”

4.4. Ayıplı Hizmetlerde Manevi Tazminat

Yargıtay 13. HD., 2022/2345 E., 2022/4891 K.:
“Tatil paketi kapsamında vaat edilen hizmetlerin eksik sağlanması, tüketicinin manevi tatminini bozduğu için manevi tazminat da talep edilebilir.”

5. Ayıplı Mal Davalarında İspat Yükü

TKHK m.10: Teslimden itibaren 6 ay içinde ortaya çıkan ayıplar, teslim tarihinde var sayılır ve ispat yükü satıcıya aittir.
6 aydan sonra tüketici, ayıbın varlığını ve ayıp ile mal arasındaki illiyet bağını ispatlamalıdır.
Bilirkişi raporları ve teknik incelemeler davalarda kritik öneme sahiptir.

6. Yargı Yoluna Başvuru

Tüketici Hakem Heyetleri: 2025 yılı için 104.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklar için zorunlu başvuru merciidir.
Tüketici Mahkemeleri: Daha yüksek meblağlı davalarda veya hakem heyeti kararına itirazda başvurulur.

7. Güncel Sorunlar ve Eleştiriler

Ayıbın ispatında teknik zorluklar – Bilirkişi incelemeleri uzun sürmekte.
Satıcı ve üreticilerin onarım süreçlerini uzatması – Tüketici hakları ihlal ediliyor.
Online satışlarda iade prosedürlerinin yavaş işlemesi – TKHK’nın cayma hakkı hükümleri her zaman uygulanmıyor.

8. Sonuç

Ayıplı mal ve hizmetlere ilişkin tüketici davaları, Yargıtay’ın son yıllarda tüketici lehine geliştirdiği içtihatlarla güçlenmiştir. Özellikle gizli ayıp, tekrarlayan arızalar ve online alışveriş gibi konularda tüketici haklarının korunması için geniş yorum yapılmaktadır.
Tüketicilerin haklarını etkin kullanabilmeleri için:

Ayıp tespit edildiğinde derhal yazılı ihtarname çekilmeli,
Gerekirse Tüketici Hakem Heyeti ve mahkemelere başvurulmalı,
Bilirkişi incelemeleri ve Yargıtay içtihatları yakından takip edilmelidir.

Single Blog Title