Tribünlerde Nefret Söylemi ve Hakaret
1. Giriş
Spor müsabakaları, kitle psikolojisinin en yoğun biçimde hissedildiği alanlardır.
Ancak bu yoğunluk, zaman zaman nefret söylemi, ayrımcı tezahürat ve hakaret biçiminde toplumsal huzuru tehdit eder.
Bu nedenle TCK m. 125 (Hakaret) ve TCK m. 216 (Halkı kin ve düşmanlığa tahrik) ile birlikte, özel düzenleme niteliğindeki 6222 sayılı Kanun’un 14. maddesi de devreye girer.
6222, bu fiilleri yalnızca bireysel hak ihlali olarak değil, sporun düzenini bozan toplumsal tehlike olarak görür.
Bu makalede tribünlerdeki sözlü saldırıların ceza hukuku niteliği, nefret-hakaret ayrımı, delil standardı ve Yargıtay’ın güncel yaklaşımı incelenecektir.
2. Mevzuat Temeli: 6222 m. 14 – “Şiddete Teşvik ve Hakaret”
2.1. Madde Metni
“Spor alanlarında veya bunlara giriş çıkışlarda, şiddete teşvik eden, tehdit veya hakaret içeren tezahürat yapanlar hakkında altı aydan iki yıla kadar hapis cezası verilir.”
Bu hüküm, TCK 125 ve 216 ile benzer fiilleri düzenler; ancak suçun mekânı ve toplumsal etkisi yönüyle ayrılır.
2.2. Korunan Hukuki Değer
TCK’da korunan değer bireyin şeref ve saygınlığı iken, 6222’de korunan değer kamu düzeni ve sportif barıştır.
Dolayısıyla tribün tezahüratında kullanılan ifadeler, hem bireye yönelik hakaret hem de toplumsal tahrik niteliği taşıyabilir.
3. Hakaret ve Nefret Söylemi Arasındaki Fark
| Kriter | Hakaret (TCK 125) | Nefret ve Tahrik (TCK 216 – 6222 m. 14) |
|---|---|---|
| Mağdur | Belirli kişi | Belirli topluluk (ırk, din, mezhep, kulüp taraftarı vb.) |
| Fiil Biçimi | Onur ve saygınlığı rencide edici söz ve davranış | Toplumu kin ve düşmanlığa sevke eden ifade ve teşvik |
| Ceza | 3 ay – 2 yıl hapis veya adli para | 1 – 3 yıl hapis (6222 ile birlikte artırılır) |
| Kapsam | Bireysel hak ihlali | Kamu düzeni ihlali ve toplumsal tehlike |
Tribün ortamında bir slogan hem hakaret hem nefret ifadesi olabilir; mahkeme değerlendirmesi fiilin kime ve nasıl yöneltildiğine göre değişir.
4. TCK 125: Hakaret Suçu ve Tribün Yansımaları
4.1. Suçun Unsurları
-
Fiil: Bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edici söz veya davranış.
-
Manevi Unsuru: Doğrudan kast.
-
İspat Unsuru: “Somut fiil veya olgu isnadı” veya “sövme.”
Tribün bağlamında örnek:
“Hakem satılmış!” sloganı, belirli bir hakeme yöneltilmişse hakarettir; ancak belirsiz gruba yönelik “hakemler satılmış” ifadesi 6222 m. 14 kapsamında değerlendirilir.
4.2. Yargıtay Uygulaması
Yargıtay 18. CD 2019/376 E., 2020/843 K.:
“Müsabaka sırasında hakeme hitaben tekrarlanan sözlerin hakaret niteliğinde olduğu, sportif tepkiden ibaret görülmeyeceği anlaşılmıştır.”
Mahkeme, kitle psikolojisi savunmasını reddetmiştir.
5. TCK 216 ve 6222 m. 14: Nefret ve Tahrik Suçları
5.1. TCK 216 – Halkı Kin ve Düşmanlığa Tahrik
“Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep, cinsiyet veya bölge bakımından farklı bir kesimini diğer bir kesim aleyhine kin ve düşmanlığa açıkça tahrik eden kişi…”
Spor bağlamında bu madde, “X takımının taraftarları şerefsizdir!” gibi açık nefret söylemlerine uygulanır.
5.2. 6222 m. 14 – Özel Norm
6222, TCK 216’ya göre özel kanun hükmü niteliğindedir.
Dolayısıyla fiil spor alanında işlenmişse öncelikle 6222 uygulanır (özel kanun–genel kanun ilkesi).
Yargıtay 7. CD 2021/1532 E., 2022/847 K.:
“Tribün sloganlarında grupları hedef alan aşağılama ifadesi, 6222 m. 14 kapsamında değerlendirilmeli; TCK 216 uygulanmamalıdır.”
6. Delil Standartları ve İfade Özgürlüğü
6.1. Kamera ve Ses Kayıtları
6222 m. 5 gereği, tribünlerde kamera ve ses kayıt sistemi bulunur.
Bu kayıtlar CMK m. 134–138 uyarınca delil değerine sahiptir.
Yargıtay 19. CD 2020/274 E., 2021/1123 K.:
“Sanığın tribün kamera görüntülerinde ağza yönelik hakaret ifadesi tespit edilmiş, fiil sabit görülmüştür.”
6.2. İfade Özgürlüğü Dengesi
Anayasa m. 26 ve AİHS m. 10 kapsamında ifade özgürlüğü, hakaret ve nefret ifadesi arasındaki çizgide sınırlanabilir.
AİHM ve AYM içtihatlarına göre:
“Şiddet çağrısı veya nefret aşılama içermeyen tepkisel ifade cezalandırılamaz.”
Bu nedenle “hakem rezalet” gibi tepkisel sözler ifade özgürlüğü kapsamındadır.
7. Manevi Unsurlar: Kast ve Saik
Her iki suçta da failin doğrudan kastı aranır.
Fail, sözlerinin şiddeti ve yöneldiği kitleyi bilerek hareket etmelidir.
-
Hakaret → bireye yönelmiş rencide edici amaç,
-
Nefret → toplumsal ayrım yaratma niyeti.
Spor alanlarında “taraftar bağlamı” kısmi indirim nedeni sayılabilir, ancak kastı ortadan kaldırmaz.
8. Kulüp ve Tüzel Kişi Sorumluluğu
6222 m. 18 uyarınca, taraftarlarının hakaret veya nefret söyleminde bulunmasını önlemeyen kulüplere:
-
Saha kapama,
-
Seyircisiz oynama,
-
Para cezası verilir.
Bu yaptırımlar idari niteliktedir, ancak ceza davasına engel değildir.
Dolayısıyla aynı fiil için hem kulübe disiplin cezası hem taraftara hapis cezası verilebilir (ne bis in idem ihlali oluşmaz).
9. Yargıtay Kararlarından Öne Çıkan İlkeler
-
Topluluk İçinde Slogan: Fiil bireysel olarak tespit edilmezse sorumluluk yüklenemez (Yarg. 7 CD 2021/934 E.).
-
Hakaretin Doğrudan Hedefi: Belirli hakem veya oyuncu ismi geçiyorsa TCK 125 uygulanır.
-
Spor Alanı Dışında: Stadyum çevresinde işlenen fiiller de 6222 m. 14 kapsamındadır.
-
İfade Yoğunluğu: “Eleştiri” ve “hakaret” arasındaki fark bağlama göre yorumlanır.
-
Israrlı Tezahürat: Tekrarlanan hakaretler “ısrarlı fiil” sayılır, ceza artırılır.
10. Ceza Yaptırımları
| Suç | Madde | Cezası |
|---|---|---|
| Hakaret (bireye) | TCK 125 | 3 ay – 2 yıl hapis veya para cezası |
| Nefret/Tahrik (tribün) | 6222 m. 14 / TCK 216 | 6 ay – 3 yıl hapis |
| Kulüp ihmali | 6222 m. 18 | Para veya saha kapama |
| Toplumsal şiddete teşvik | 6222 m. 12 | 1 – 3 yıl hapis ve men cezası |
Hakim, TCK m. 61 gereğince failin taraftar kimliği, slogan yoğunluğu, önceden işlenmiş benzer fiiller gibi kriterlere göre orantılı ceza belirler.
11. Delil Sorunları ve Uygulamada Çözüm Yolları
-
Ses analizi ile bireysel teşhis mümkün değilse, mahkûmiyet verilemez.
-
Kamera açısı ve görüntü kalitesi eksikse, şüpheden sanık yararlanır.
-
Tribün liderinin yönlendirmesi ispatlanırsa azmettirme hükümleri uygulanır.
-
Sosyal medyadan yayınlanan tribün videoları hukuka uygun delil sayılır (Yarg. 7 CD 2020/1732 E.).
12. Spor Hukuku Perspektifinden Değerlendirme
CAS ve UEFA disiplin içtihatları, “zero tolerance policy” yaklaşımını benimser:
Kulüpler, taraftar eylemlerinden sorumludur.
UEFA v. England FA (2021) kararında, tribünlerde ırkçı slogan nedeniyle saha kapama cezası onaylanmıştır.
Bu yaklaşım Türk uygulamasında da TFF Disiplin Kurulları tarafından benimsenmiştir.
13. Sonuç
Tribün sloganları, demokratik ifade özgürlüğünün bir yönünü oluştursa da, nefret ve hakaret içerdiğinde hukuken korunmaz.
6222 sayılı Kanun, bu fiilleri sıradan suçlar olarak değil, sporun birlik ve barış ilkesine yönelik tehditler olarak görür.
TCK ile 6222’nin kesişiminde temel amaç cezalandırma değil, önleme ve toplumsal barışın korunmasıdır.
Bu nedenle kulüpler, taraftar grupları ve emniyet birimleri ile birlikte “etik tezahürat rehberi” veya “nefret izleme komisyonu” gibi önleyici mekanizmalar oluşturulmalıdır.
Sporun coşkusu, şiddet ve nefretle değil; saygı ve adil rekabetle anılmalıdır.
About Post Author
