Transit Rejiminde Kaçakçılık Tespiti Halinde Hukuki Süreç Nasıl İlerler?

Giriş

Transit rejimi, Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirilen eşyaların, bir gümrük noktasından diğerine taşınmasını sağlayan bir dış ticaret rejimidir. Bu rejim, eşyaların serbest dolaşıma girmeden, geçici bir süreyle ve belirli güvencelerle Türkiye üzerinden taşınmasına olanak tanır. Ancak uygulamada bu rejim, kaçakçılık amacıyla suistimal edilebilecek bir alan hâline gelebilir.

Transit taşıma sırasında tespit edilen beyan dışı eşya, güzergâh dışına çıkış, mühür bozulması, taşıma aracının değiştirilmesi gibi durumlar, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında değerlendirilebilecek ciddi suç unsurları doğurabilir. Bu yazıda, transit rejiminde kaçakçılık tespiti halinde idari ve adli süreç nasıl işler, kimler sorumludur, ne tür yaptırımlar gündeme gelir, savunma ve itiraz mekanizmaları nelerdir gibi sorular detaylı şekilde ele alınacaktır.

I. Transit Rejiminin Hukuki Temelleri

1. Mevzuat Dayanakları

4458 sayılı Gümrük Kanunu (m.84–92, 135 vd.)
Gümrük Yönetmeliği
5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
TIR Sözleşmesi (Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Sözleşmesi)
Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu uluslararası taşıma sözleşmeleri

2. Transit Rejiminin Özellikleri

Eşya, gümrük idaresi tarafından mühürlenerek yola çıkarılır.
Belirli süre içinde ve belirlenen güzergâhtan varış noktasına ulaşmalıdır.
Eşyanın taşınması süresince herhangi bir müdahalede bulunulmaması esastır.

II. Kaçakçılık Tespiti: Hangi Fiiller Suç Oluşturur?

1. Beyan Dışı Eşya Taşınması

Transit belgesinde gösterilmeyen, gizlenmiş veya beyan edilmeyen eşyanın taşınması.

2. Güzergâhın veya Sürenin İhlali

Yetkisiz güzergâha sapmak,
Transit süresini aşmak (genellikle 7 gün),
Gecikmenin belgelenememesi.

3. Gümrük Mührünün Bozulması

Araç mührünün kırılması,
Giriş ve çıkışta mühür uyuşmazlığı.

4. Aracın Değiştirilmesi veya Müdahale

Farklı plakalı bir araçla teslim edilmesi,
Araç değişiminin gümrüğe bildirilmemesi.

Bu fiiller, 5607 sayılı Kanun kapsamında “eşya kaçakçılığı” olarak değerlendirilir.

III. Hukuki Süreç Nasıl Başlar?

1. İlk Tespit ve El Koyma

Gümrük denetiminde usulsüzlük tespit edilirse eşya ve araca el koyma işlemi yapılır.
Gümrük denetim elemanları veya muhafaza memurları tarafından tutanak düzenlenir.
Durum Cumhuriyet Savcılığı’na bildirilir.

2. Soruşturma Süreci (CMK ve 5607 SK Uyarınca)

Cumhuriyet savcısı, şüpheliler hakkında adli soruşturma başlatır.
Gerekirse araç ve eşya için mühürleme, geçici el koyma, muhafaza kararları alınır.
Beyannameyi veren firma yetkilileri, şoförler, taşıyıcılar ifadeye çağrılır.

IV. Ceza Sorumluluğu: Kimler Sorumlu Tutulur?

1. Taşıyıcı Firma

Transit taşıma yapan firma; eşyayı eksiksiz, zamanında ve gümrüğe uygun şekilde teslim etme yükümlülüğünü ihlal ettiyse asli fail kabul edilir.
Aracın izinsiz değiştirilmesi, eşyanın eksik gelmesi durumunda doğrudan ceza sorumluluğu doğar.

2. Şoför

Kaçak eşyadan haberdar olduğu ispat edilirse, cezai sorumluluğu oluşur.
Ancak salt taşıma eylemi, şoför için otomatik sorumluluk doğurmaz. Bu durum Yargıtay kararlarında “bilgi ve kastın varlığına” göre değerlendirilir.

3. Beyan Sahibi / Yükleyici Firma

Beyan edilen eşya ile getirilen eşya arasında fark varsa, beyan eden kişi veya firma hakkında kaçakçılıktan dava açılır.
Ayrıca vergi ziyaı cezaları, müsadere kararları ve idari para cezaları gündeme gelir.

V. Uygulanabilecek Yaptırımlar

1. Ceza Yaptırımları (5607 sayılı Kanun m.3)

1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezası,
Eğer örgütlü yapılmışsa veya kamu görevlisi varsa ceza artırılır.
Şirketler hakkında da müsadere, ticaret yasağı gibi ek yaptırımlar uygulanabilir.

2. Eşya ve Araç Müsaderesi

Suçun işlendiği araç ve eşya TCK m.54 uyarınca müsadere edilebilir.
Mülkiyet hakkı iyiniyetli 3. kişiye aitse, müsadere uygulanmaz.

3. Gümrük Vergileri ve Cezaları

Eksik beyan edilen veya beyan dışı eşyalar için tüm vergiler geriye dönük olarak tahakkuk ettirilir.
3 katına kadar vergi ziyaı cezası uygulanabilir (4458 sayılı Kanun m.234).

VI. Savunma ve İtiraz Yolları

1. Ceza Soruşturmasında Savunma

Kast unsurunun oluşmadığı,
Sorumluluğun alt taşeron firmaya ait olduğu,
Şoförün bilgi sahibi olmadığı,
Mühür bozulmasının teknik arıza veya kaza nedeniyle olduğu,

gibi savunmalar dile getirilebilir.

2. Vergi Ceza Kararlarına İtiraz

Gümrük idaresinin tahakkuk ve ceza kararlarına karşı 15 gün içinde itiraz (GK m.242),
Red halinde vergi mahkemesine 30 gün içinde dava açma hakkı vardır.

3. Müsadereye Karşı Dava

Müsadere edilen eşya hakkında, mal sahibinin suçla ilgisi yoksa iade için itiraz ve iade talebi mümkündür.
Gerekirse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılabilir.

VII. Önleyici Hukuki Tedbirler ve Öneriler

Transit taşımalarda güzergâh, süre ve mühür kontrolü titizlikle takip edilmelidir.
Tüm taşıma süreci uydu takip sistemi (GPS) ile belgelenmelidir.
Beyan edilen eşya ile yüklenen eşya çapraz kontrol edilmelidir.
Şoförler ve taşıyıcılar hukuki riskler konusunda eğitilmelidir.
Tüm işlemler yazılı belgeler ve dijital arşiv ile kanıtlanabilir biçimde tutulmalıdır.

Sonuç

Transit rejimi, dış ticaretin en riskli ama aynı zamanda en avantajlı alanlarından biridir. Ancak bu rejimin suistimali, yalnızca taşıyıcı firmalar için değil, şoförlerden ithalatçı firmalara kadar birçok paydaşı cezai ve idari yaptırımlarla karşı karşıya bırakabilir. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve Gümrük Kanunu hükümleri çerçevesinde, tespitin niteliğine göre el koyma, ceza davası, vergi cezası, müsadere gibi birçok farklı hukuki süreç bir arada işler.

Bu nedenle, transit işlemlerinde faaliyet gösteren şirketlerin hukuki altyapılarını sağlamlaştırmaları, karşılaştıkları durumlarda ise süreci gümrük ve ceza hukuku uzmanı bir avukat eşliğinde yürütmeleri, olası zararları ve riskleri en aza indirecektir.

Single Blog Title