Transfer Sözleşmelerinde Sadakat Yükümlülüğü ve Yan Edimler

1. Giriş

Profesyonel spor dünyasında transfer sözleşmeleri, sadece oyuncu ile kulüp arasındaki ekonomik bağı değil, aynı zamanda etik ve sadakat ilişkisini de düzenler.
Modern futbolun en çok tartışılan yönlerinden biri, sözleşme süresi içinde oyuncunun başka kulüplerle görüşmesi, gizli müzakerelere katılması veya medya üzerinden transfer talebi yaratması gibi davranışlardır.

Bu davranışların hukuki sınırlarını belirleyen temel ilke, **“sadakat yükümlülüğü”**dür.
Sadakat borcu, Türk Borçlar Kanunu’nun m. 2 (dürüstlük kuralı) ve m. 396 (hizmet ilişkilerinde sadakat borcu) hükümlerinden doğar; FIFA RSTP ve CAS içtihatlarında ise “loyalty obligation” olarak yer alır.

2. Transfer Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Transfer sözleşmeleri, TBK m. 26 çerçevesinde tarafların serbest iradeleriyle kurulan, karma nitelikli sözleşmelerdir.
Bu sözleşmeler genellikle şu üç katmanlı yapıya sahiptir:

1. İş sözleşmesi niteliği – Oyuncu, kulüp bünyesinde çalışır ve ücret alır.

2. Vekâlet unsuru – Oyuncu, kulübün menfaatine hareket eder ve temsil yetkisine tabidir.

3. Ticari unsur – Transfer bedelleri, lisans, reklam ve sponsorluk gelirleri üzerinden ekonomik değer yaratılır.

Bu karma yapı nedeniyle, sadakat yükümlülüğü hem borçlar hukuku hem de spor disiplini boyutuna sahiptir.

3. Sadakat Yükümlülüğünün Kaynağı ve Kapsamı

3.1. TBK m. 2 ve m. 396

TBK m. 2: “Herkes haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır.”
TBK m. 396: “İşçi, işverenin meşru menfaatlerini korumak ve doğrudan doğruya veya dolaylı olarak zarar verici her davranıştan kaçınmak zorundadır.”

Profesyonel futbolcuların kulübe karşı sadakat borcu, yalnızca oyun alanında değil, kulübün itibarını korumada da geçerlidir.
Basın açıklamaları, sosyal medya paylaşımları, rakip kulüplerle erken müzakereler veya menajer üzerinden teklif arayışları, bu borcun ihlali kapsamına girebilir.

Yargıtay 9. HD 2018/10456 E., 2020/1732 K.:

“Profesyonel sporcunun sözleşme süresi içinde başka kulüple müzakereye girmesi sadakat borcuna aykırıdır ve haklı fesih sebebidir.”

4. Sadakat Yükümlülüğünün Uygulama Alanları

4.1. Gizlilik ve Basın Disiplini

Kulüple ilgili teknik, mali veya idari bilgilerin basına sızdırılması, gizlilik ihlali niteliğindedir.
Sözleşmelere genellikle “confidentiality clause” eklenir ve ihlal halinde cezai şart öngörülür.

CAS 2016/A/4774 – Club v. Player:

“Oyuncunun basına transfer talebi açıklaması, sadakat borcunun ihlalidir; kulübün disiplin cezası vermesi hukuka uygundur.”

4.2. Kişisel Davranış ve Profesyonellik

Sadakat yükümlülüğü, sporcunun disiplinli davranmasını da kapsar.
Alkol, kumar, yasadışı bahis veya antrenman ihmali gibi davranışlar bu borcun ihlali sayılır.

4.3. Menajerlik ve Üçüncü Kişi Temasları

Oyuncunun, kulübün izni olmadan üçüncü kişilerle transfer görüşmesi yapması, özellikle FIFA RSTP m. 18/3 gereği yasaktır.
Menajer bu görüşmeyi yürütse bile, oyuncu “bilgilendirme yükümlülüğü” altındadır.

5. Yan Edimler (Secondary Obligations)

Transfer sözleşmeleri çoğu zaman ana edim (oyun hizmeti) dışında “yan yükümlülükler” de içerir.
Bunlar doğrudan sadakat borcunun uygulama şeklidir:

1. Reklam ve tanıtım faaliyetlerine katılmak (kulüp sponsorlarına destek),

2. Antrenmanlara devam ve profesyonel hazırlık,

3. Taraftarla ilişkilerde saygılı davranmak,

4. Sosyal medya etik kurallarına uymak,

5. Sağlık kontrollerine katılmak ve doğru bilgi vermek.

Bu edimlerin ihlali, sözleşmenin feshi ve tazminat sorumluluğunu doğurabilir.

6. FIFA RSTP ve CAS Uygulaması

FIFA Regulations on the Status and Transfer of Players (RSTP) m. 13–17:

“Sözleşme, süresi dolmadan sadece haklı sebep varsa feshedilebilir.”

Sadakat ihlali, haklı sebep oluşturabilir.
Ancak CAS, her somut olayda orantılılık ilkesi uygular.

CAS 2018/A/5909 – Club X v. Player Y:

“Basına yalan beyan verilmesi tek başına fesih sebebi değildir; ancak devamlı ve kasıtlı davranış varsa haklı sebep oluşur.”

CAS 2019/A/6211 – Player v. Club:

“Sadakat ihlali nedeniyle sözleşmenin feshedilmesi durumunda oyuncu, kalan süre ücreti talep edemez.”

7. Türk Hukukunda Uygulama ve Yargıtay İçtihatları

7.1. Haklı Fesih ve Tazminat

Yargıtay, sadakat ihlali durumunda kulüplere haklı fesih yetkisi tanımaktadır.
Ancak fesih orantısızsa (küçük bir disiplin ihlali vs.), kulüp tazminat ödemek zorunda kalabilir.

Yargıtay 9. HD 2020/7153 E., 2021/4173 K.:

“Kulüp tarafından uyarı verilmeden doğrudan fesih yapılması, sadakat ihlali için orantısız bir yaptırımdır.”

7.2. Cezai Şart ve İndirim

Sadakat ihlallerine ilişkin cezai şart miktarları fahiş olursa, TBK m. 182/3 gereği hâkim indirimi uygular.

Yargıtay 13. HD 2019/2412 E., 2020/1645 K.:

“Sporcunun transfer görüşmesine katılması nedeniyle 100.000 € cezai şart hakkaniyete aykırıdır; indirime gidilmelidir.”

8. Örnek Sözleşme Hükmü

Madde X – Sadakat ve Davranış Yükümlülüğü
Oyuncu, sözleşme süresi boyunca kulübün menfaatine uygun davranmayı, rakip kulüplerle veya üçüncü kişilerle önceden yazılı izin almaksızın görüşme yapmamayı kabul eder.
Oyuncu, kulüp itibarını zedeleyici sözlü veya yazılı beyanlarda bulunamaz.
Aksi halde kulüp, 100.000 TL cezai şart uygulama ve haklı fesih hakkına sahiptir.

Bu maddenin geçerli olabilmesi için, TBK m. 27 uyarınca “dürüstlük ve ölçülülük” sınırları korunmalıdır.

9. Sadakat Borcu İhlalinde Cezai Sorumluluk

Bazı ağır sadakat ihlalleri, ceza hukuku boyutuna da ulaşabilir.
Örneğin kulüp içi ticari sırların rakip kulübe aktarılması, TCK m. 239 (ticari sırların açıklanması) veya TCK m. 155 (güveni kötüye kullanma) suçlarını oluşturabilir.

10. Sonuç ve Değerlendirme

Sadakat yükümlülüğü, transfer sözleşmelerinde sadece etik bir ilke değil, aynı zamanda hukuki bir borçtur.
Türk ve uluslararası içtihatlar ışığında bu ilkenin özeti şudur:

• Sporcunun kulübüne karşı dürüst, sadık ve koruyucu davranması beklenir,

• Kulüp de oyuncunun kişilik haklarına saygı göstermelidir,

• Uyuşmazlıklarda fesih değil, öncelikle uyarı ve orantılı yaptırım esas alınmalıdır.

Bu denge korunduğu sürece, transfer ilişkileri hukuken de etik olarak da sürdürülebilir hale gelir.