Transfer Pencereleri ve Oyuncu Mobilitesi

1. Giriş

Spor endüstrisinde transfer pencereleri, oyuncuların kulüpler arasında belirli dönemlerde serbestçe geçiş yapabilmelerini düzenleyen mekanizmalardır. Ancak bu dönemsel sınırlamalar, hem ekonomik hem de hukuki açıdan rekabetin kısıtlanması niteliği taşıyabilir.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde, oyuncu transfer piyasasında getirilen bu kısıtlamalar, bir yandan “piyasa düzeni”ni sağlarken, diğer yandan “çalışma özgürlüğü” ve “serbest rekabet” ilkelerini sınırlandırır.

Bu makalede, transfer penceresi sisteminin hukuki niteliği, rekabet hukuku bakımından dikey ve yatay kısıtlar olarak değerlendirilmesi, AB ve CAS içtihatları ile Türk uygulaması çerçevesinde incelenecektir.

2. Transfer Penceresi Kavramı ve Amacı

Transfer penceresi (transfer window), bir sporcunun bir kulüpten diğerine geçebileceği belirli zaman dilimini ifade eder.
FIFA Regulations on the Status and Transfer of Players (RSTP) uyarınca, her futbol federasyonu yılda iki transfer dönemi belirler:

Yaz transfer dönemi (ana pencere)
Kış transfer dönemi (ara pencere)

Bu sistemin amacı, kulüplerin istikrarlı kadrolar kurmasını, ligin düzenli işlemesini ve sportif dengenin korunmasını sağlamaktır.

Ancak ekonomik açıdan bakıldığında, transfer pencereleri çalışma hakkını sınırlayan ve oyuncu arz-talep dengesine müdahale eden düzenlemelerdir.
Bu nedenle rekabet hukuku incelemesinde “zorunlu ama sınırlayıcı” düzenlemeler kategorisine girerler.

3. 4054 Sayılı Kanun Çerçevesinde Rekabet Analizi

3.1. Oyuncu Transfer Piyasası Bir “Emek Pazarı”dır

Rekabet hukuku, sporcuları da “teşebbüs” olarak kabul eder; zira onlar da ekonomik bir faaliyette bulunur.
Dolayısıyla futbolcuların transfer edilmesi, emek piyasasında fiyat rekabeti anlamına gelir.

Transfer penceresi uygulaması, bu piyasada serbest rekabeti sınırlayabilir; çünkü belirli dönemler dışında oyuncular yeni kulüplerle sözleşme yapamaz.
Bu durum, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi anlamında “rekabeti kısıtlayıcı” bir anlaşma veya karar olarak değerlendirilebilir.

3.2. TFF ve Kulüplerin Rolü: Teşebbüs Birliği Niteliği

Türkiye’de transfer pencereleri, Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) tarafından belirlenir.
TFF, kulüplerin bağlı olduğu bir üst birlik olduğundan, alınan kararlar teşebbüs birliği kararı sayılır.
Bu nedenle TFF’nin transfer tarihleriyle ilgili düzenlemeleri, 4054 sayılı Kanun’un denetim alanına girer.

Rekabet Kurumu, 2019/20-102 sayılı kararında, “federasyonların sporun düzenlenmesi amacıyla yaptığı sınırlamaların, ölçülülük sınırları içinde kaldığı sürece rekabet ihlali oluşturmayacağını” belirtmiştir.

4. Yatay ve Dikey Kısıtların Ayrımı

4.1. Yatay Kısıtlar

Yatay kısıt, aynı ekonomik düzeydeki aktörler (örneğin kulüpler) arasındaki rekabetin sınırlandırılmasıdır.
Eğer kulüpler aralarında transfer tarihleri veya oyuncu geçiş şartları konusunda anlaşma yaparlarsa, bu kartel niteliğindedir.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 2018/2345 E., 2019/4213 K. sayılı kararında da belirtildiği üzere, “fiyat veya istihdam kısıtlaması yönündeki kulüp kararları rekabetin doğasına aykırıdır”.

4.2. Dikey Kısıtlar

Dikey kısıt, üst otorite (TFF, FIFA) ile alt düzey teşebbüs (kulüpler, oyuncular) arasındaki sınırlamadır.
Transfer penceresi bu kapsamdadır; çünkü federasyon, sporun düzenlenmesi için belirli tarihler koyar.

Bu düzenlemeler doğrudan rekabeti kısıtlamaz; ancak orantısız biçimde uygulanırsa dikey anlaşma ihlali oluşturabilir (4054 m.4 ve m.6).

5. Muafiyet (4054 Sayılı Kanun m.5) Değerlendirmesi

Rekabeti sınırlayan her düzenleme yasak değildir.
Eğer uygulama ekonomik veya teknik gelişmeye yol açıyor ve tüketici (taraftar) yararına sonuç doğuruyorsa, 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi kapsamında muafiyet alabilir.

Transfer penceresi sistemi bu anlamda:

Sportif dengeyi korur,
Organizasyon düzenini sağlar,
Müsabaka kalitesini artırır.

Bu nedenle “orantılı ve gerekli” olduğu sürece hukuka uygundur.
Ancak transfer dönemlerinin çok kısa tutulması veya oyuncuların sözleşme feshi hakkının engellenmesi halinde, muafiyet gerekçesi ortadan kalkar.

6. AB Hukuku ve CJEU İçtihatları

6.1. Bosman Kararı (C-415/93)

AB hukukunda transfer sistemi, en çok Bosman Kararı ile şekillenmiştir.
Bu kararda, sözleşmesi sona eren bir oyuncunun yeni kulübe geçişinin engellenmesi çalışma özgürlüğüne aykırı bulunmuş, transfer ücretlerinin sınırlanması yasadışı ilan edilmiştir.
Bu karar sonrası FIFA, serbest oyuncu geçişi sistemini kabul etmek zorunda kalmıştır.

6.2. Meca-Medina ve Majcen Kararı (C-519/04 P)

Bu kararda ABAD, sporla ilgili düzenlemelerin rekabet hukukuna tabi olduğunu; ancak sportif amaçla orantılı olduklarında hukuka uygun sayılabileceğini belirtmiştir.
Transfer pencereleri de bu orantılılık testine tabi tutulur.

6.3. Lehtonen Kararı (C-176/96)

Basketbol özelinde verilen bu kararda, ABAD transfer dönemlerinin “belirli bir tarihten sonra yapılan geçişleri engellemesinin” kısmen kısıtlayıcı olsa da “lig düzeninin korunması” için meşru olduğunu kabul etmiştir.

Bu kararlar ışığında, transfer penceresi sistemleri rekabeti kısıtlar ama zorunlu ve meşru amaçla yapıldığında hukuka uygundur.

7. CAS (Spor Tahkim Mahkemesi) Kararları

CAS, transfer pencereleri ve oyuncu mobilitesi konusunda birçok davada orantılılık ilkesini uygulamıştır.
Özellikle CAS 2008/A/1548 (Matuzalem v. FIFA) kararında, transfer yasağı cezasının “ölçüsüz” olduğu belirtilmiştir.
Benzer şekilde CAS 2012/A/2850 (FC Sion Case) kararında, transfer yasağının “sporcunun temel haklarını sınırladığı” gerekçesiyle iptal edilmiştir.

CAS’a göre, transfer sınırlamaları sportif düzeni korumak için uygulanabilir; ancak süresi, kapsamı ve etkisi ölçülü olmalıdır.

8. Türk Uygulaması: TFF ve Rekabet Kurumu İlişkisi

TFF’nin transfer tarihleri belirleme yetkisi, 5894 sayılı TFF Kanunu’nun 3. maddesi ve FIFA Talimatı’na dayanır.
Ancak bu yetki mutlak değildir.
TFF’nin kararları, 4054 sayılı Kanun’a göre Rekabet Kurulu denetimine tabidir.

Rekabet Kurulu, 2022/23-178 K. sayılı kararında, E-Spor liglerinde transfer dönemlerinin orantısız biçimde kısa tutulmasının oyuncuların ekonomik özgürlüğünü sınırladığına dikkat çekmiştir.
Bu içtihat, klasik sporlar için de yol göstericidir.

9. Orantılılık ve Gereklilik Testi

Transfer penceresi uygulamalarının hukuka uygun sayılabilmesi için üç kriter birlikte sağlanmalıdır:

Amaç Meşru Olmalı: Sportif düzenin korunması, lig bütünlüğü.
Araç Uygun Olmalı: Transfer dönemleri bu amacı gerçekten sağlamalı.
Sınırlama Gerekli ve Orantılı Olmalı: Daha hafif bir yöntem (örneğin ceza puanı sistemi) ile aynı sonuca ulaşmak mümkünse, sınırlama hukuka aykırı olur.

Bu test, hem ABAD hem CAS hem de Türk Rekabet Kurumu uygulamalarında temel ölçüttür.

10. Sonuç ve Değerlendirme

Transfer pencereleri, modern spor ekonomisinin vazgeçilmez bir unsuru olmakla birlikte, rekabet hukukunun temel ilkeleriyle yakından ilişkilidir.
Sporun düzenlenmesi amacıyla getirilen bu kısıtlamalar, sportif dengenin korunmasına hizmet ettiği ölçüde meşru; ancak orantısız biçimde uygulandığında hukuka aykırıdır.

4054 sayılı Kanun’un 4. ve 5. maddeleri çerçevesinde, transfer penceresi uygulamaları “muafiyet” kapsamında kabul edilmelidir.
Ancak kulüplerin transfer dönemlerini manipüle eden, oyuncu serbestisini engelleyen veya dikey hâkimiyet yaratan uygulamaları açık ihlal oluşturur.

Gelecekte dijitalleşen futbol piyasasında, e-transfer sistemleri ve sözleşme veri tabanları ile bu kısıtlamaların yeniden tanımlanması kaçınılmazdır.
Spor hukuku, artık yalnızca oyunun değil, piyasanın da hukukudur.

“CAS kararı”, “TFF transfer dönemi”, 4054 sayılı Kanun, 4054 sayılı Kanun çerçevesinde rekabet hukuku ve orantılılık ilkesi yönünden analiz ediliyor., Bosman Kararı, futbol hukuku, rekabet hukuku, spor hukuku, TFF, transfer, Transfer pencereleri ve oyuncu mobilitesi

Single Blog Title