TRAFİK KAZALARINDA SORUMLULUĞUNUN AZALTILMASI

TRAFİK KAZALARINDA SORUMLULUĞUNUN AZALTILMASI

 Trafik kazalarında işleten sorumluluğu kaldıran nedenlere dayanamıyorsa, sorumluğu azaltan nedenler olaya uygulanabilir. Trafik kazaları haksız fiil sorumluluğuna yol açtığı için Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri bu olaylar içinde uygulanır. Türk Borçlar Kanunu m. 52 de tanzimat indirim sebepleri düzenlenmiştir; fakat Karayolları Trafik Kanununda özel olarak tanzimattan indirim sebepleri düzenlendiği için bu kurallar uygulanır. Özel hükmün önceliği ilkesiyle açıklanabilir.

KTK m.86/2 ve KTK 87/1 uygulama alanı bulur.

• Zarar Görenin Kusuru Nedeniyle Sorumluluğun Azaltılması

 Bilindiği üzere, zarar görenin ağır kusuru sorumluğu kaldıran neden olarak düzenlemiştir. Eğer zarar görenin ağır kusuru ise işleteni bu kazadan sorumlu olmayacak, buna bağlı da tazminat ödemeyecektir. Zarar görenin ağır kusuru haricindeki diğer kusurları sorumluğun azaltır ve tanzimattan indirim sebebi olur. Bu durum, Karayolları Trafik Kanunu’nda madde 86/2 de düzenlenmiştir.

• Hatır İçin Taşıma veya Aracın Hatır İçin kullanılması halinde sorumluluğun azaltılması

 Sorumluluğun belirlenmesinde işleteni ve işletenin sorumluğundaki teşebbüs sahibi sorumlu olmaktadır. Tehlike sorumluluk esası uygulanmaktadır; fakat bazı durumlarda hakkaniyete aykırı sonuçlardan kaçınmak adına birtakım düzenlemeler vardır. Bunlardan hatırı için aracın kullanılması veya taşınması sebebiyle işletenin sorumluluğunun azaltılmasıdır; çünkü işleten aracı belli bir menfaat için değil, hatırı için vermektedir. Karşılığında hiçbir şey kazanmamaktadır. Eğer bu durumda da işleten sorumlu olursa hakkaniyette aykırı sonuçlar doğar. Yasa koyucuda bu durumu Karayolları Trafik Kanunu’nu madde 87/1 de düzenlemiştir ve bu konuda Türk Borçlar Kanunu genel hükümlerinin uygulanmasını gerektirdiğini söylemektedir. Yani hatırı için verilen aracın kazaya sebebiyet vermesi işletenin sorumluğunun azalmasında sağlamaktadır. TBK 52 madde böylece bu özel durumlar için uygulanmaktadır.

Unsurları şunlardır:

• Hatır ilişkisinin varlığı gereklidir.

 Araç kişiye verilmeli veya kişi araçla taşınmalıdır. Hatırı için taşınmada kişi kendi isteğiyle arabaya binmektedir. Yani işletenin zorla bindirmesi söz konusu ise hatır ilişkisi olmadığından bu kanun maddesi uygulama alanı bulmayacaktır. Teklifin karşı taraftan veya işletenden gelmesi tanzimat kapsamının belirlenmesi açısından önem kazanmaktadır. Taşıyıcı ücretsiz ve zahmetsiz olarak ulaşması işletenin sorumluluğunu azalmasına sebebiyet vermektedir. Hatır içinde aracı kullanan kişiye de işleten belli bir menfaat için vermez. Yukarıdaki durum burada da geçerlidir.

 Taşıma veya aracın kullandırma ücretsiz olmalıdır

Hatırın varlığı için karşılıksız olması zaten gereklidir. Ücretsiz olsaydı hatır kavramı olmadığı için sorumluluğun azaltılmasına sebebiyet vermeyecektir; fakat her ücretsiz durum, hatır sayılmamaktadır. Örneğin, kişinin aile mensuplarını taşıması hatır için değil, aileden kaynaklı yükümlülüktür. Ayrıca, işçinin eve bırakılması veya alıcının deneme için sürmesi gibi durumlarda hatır ilişkisi yoktur. Yani işletenin taşımada çıkarı bulunmamalıdır.

• Hatır için taşınan veya kullanan kişinin ölmesi ya da yaralanması gerekir

Hatır için taşınan veya aracı hatır için kullanabilen kişilerin ölmesi veya yaralanması gerekir. Yani işletenin sorumluluğunun oluşması için bu zarar ortaya çıkmalıdır.

   İndirim Miktarı

TBK m.51 ve m.52 göre kusurun ağılığına ve hakkaniyete göre belirlenir. Örneğin taşınan için özel yarar bulunuyorsa indirim oranda artacak doktrinde kabul edilmiştir. Hatırı için taşınan birlikte kusuru varsa indirim bu oranda fazla olur. Örneğin, araç sürücüsünün sarhoş olduğunu bilerek araca binmesi gibi.

*Hatır için taşınan kişilere veya aracı kullanan ile sorumsuzluk anlaşması yapılıp yapılamayacağına ilişkin, KTK 111/1 gösterilse de TBK 86 da genel hükümlere atıf yaptığından sorumsuzluk anlaşmaları da bu kapsamda geçerli olacaktır.

Saadet Kartalci