TMK m.187 İPTALİ VE KADININ SOYADI

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 187. maddesi, evli kadınların kocalarının soyadını almalarını zorunlu kılan bir düzenlemeyi içeriyordu. Bu maddeye göre, kadınlar evlenmeleri durumunda kocalarının soyadını almak zorundaydılar, ancak kendi soyadlarını yalnızca kocalarının soyadı ile birlikte kullanabiliyorlardı. Bu düzenleme, cinsiyet eşitliği ve bireysel haklar bakımından yıllardır eleştirilerin hedefi olmuştu.
İptal Kararının Gerekçesi

Anayasa Mahkemesi, TMK 187. maddesini iptal ederken, bu düzenlemenin Anayasa’nın 10. ve 17. maddelerine aykırı olduğunu belirtti. Anayasa’nın 10. maddesi, herkesin kanun önünde eşit olduğunu hükme bağlarken, 17. madde ise kişilerin onur ve haysiyetine saygı gösterilmesini ve kişinin kendi kaderini belirleme hakkını koruma altına almaktadır. Mahkeme, kadınların evlilik durumunda soyadlarını koruma hakkının, bireyin kişisel kimliğiyle doğrudan bağlantılı olduğunu ve bu hakkın kısıtlanmasının Anayasa’ya aykırı olduğu sonucuna vardı.
Kararın Toplumsal Yansımaları

Bu iptal kararı, kadın hakları açısından önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir. Toplumda kadın-erkek eşitliği konusunda atılmış önemli bir adım olarak görülmekte ve kadınların evlilik durumunda kendi soyadlarını kullanma hakkı, cinsiyet eşitliği mücadelesinde bir zafer olarak nitelendirilmektedir. Öte yandan, kararın bazı toplumsal kesimlerde tartışmalara neden olduğu da bir gerçektir. Geleneksel aile yapısının korunmasını savunan çevreler, bu kararın aile birliği üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini öne sürmektedir. Ancak bu görüşe karşılık, kadınların kendi kimliklerini evlilik yoluyla kaybetmemeleri gerektiğini savunanlar, bu iptal kararını olumlu karşılamaktadır. Anayasa Mahkemesi’nin bu kararı, Türkiye’deki medeni hukuk uygulamaları üzerinde doğrudan etkiler yaratacaktır. Kadınların evlendiklerinde kendi soyadlarını kullanabilmelerinin yolu açılmıştır ve bu durum, nüfus müdürlükleri ile diğer resmi kurumlarda uygulanmaya başlanacaktır. Ayrıca, bu kararın gelecekte yapılacak düzenlemeler ve yargı kararları üzerinde de etkili olması beklenmektedir.
28.01.2024 tarihi itibariyle yürürlüğe giren kararla birlikte artık kadınlar, evlenseler dahi sadece kızlık soyadı ile hayatına devam edebilecektir.

Düzenlemenin yürürlüğe girmesinden önce gerçekleşmiş evliliklerde kadının kullanacağı soyadının hukuki durumu AYM kararı ile daha karmaşık hale gelmiştir. Düzenlemeden önce evlenmiş bir kadının sadece bekarlık soyadını kullanmayı talep etmesi durumunda uygulanacak kanun veya yönetmelik günümüzde mevcut değildir. Mevcut durumda Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği m.24 uyarınca, evli bir kadının yalnız bekarlık soyadını kullanabilmesi için öncelikle mahkeme kararı gerekmektedir. Bu konularda yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son 6 ay içinde birlikte oturulan yerleşim yeri mahkemesidir.

Stajyer Hukuk Fakültesi Öğrencisi

Mert Emir Balcı