Ticari İlişki Davalarına Konu Olmuş mu? Müşteri ve Tedarikçilerle Yaşanan Hukuki Uyuşmazlıklar Nasıl Tespit Edilir?

Giriş

Yatırımcıların bir şirkete yönelik satın alma veya ortaklık kararlarında due diligence (ön inceleme) süreci, yalnızca mali tabloların değil; aynı zamanda mevcut ve geçmiş uyuşmazlıkların kapsamlı biçimde analizini de içerir. Özellikle müşteri ve tedarikçilerle yaşanan ticari ilişki davaları, şirketin risk profilini, pazardaki güvenilirliğini ve sözleşme yönetim kabiliyetini yansıtır.

Bu yazıda, ticari ilişkilere dair davaların yatırımcı açısından neden önemli olduğu, bu davaların nasıl tespit edileceği, analiz sürecinde nelere dikkat edileceği ve hukuki açıdan nasıl yorumlanması gerektiği detaylıca ele alınacaktır.

---

1. Ticari Uyuşmazlıkların Due Diligence Sürecindeki Önemi

Şirketin taraf olduğu ticari davalar, sözleşme ihlalleri, gecikmiş ödemeler, mal veya hizmet kusurları, tedarik zinciri sorunları veya iş etiğine aykırı davranışlar gibi birçok konudan kaynaklanabilir.

Bu uyuşmazlıkların incelenmesi yatırımcıya:

• Şirketin sözleşme yükümlülüklerini ne ölçüde yerine getirdiğini,

• Taraf olduğu dava sayısının olağanın üzerinde olup olmadığını,

• Müşteri memnuniyeti ve tedarikçi yönetimi konusunda risk barındırıp barındırmadığını,

• Şirketin davalara yaklaşım tarzını (uzlaşmacı mı, agresif mi?)
  gösterir.

---

2. Ticari Uyuşmazlık Türleri

Ticari ilişki davaları genellikle aşağıdaki türlerde karşımıza çıkar:

• Mal/hizmet ayıbı nedeniyle tazminat davaları

• Sözleşmeye aykırılık nedeniyle alacak davaları

• Teslim gecikmesi nedeniyle cezai şart talepleri

• Sözleşme feshi nedeniyle uğranılan zarar talepleri

• İtibar zedelenmesi kaynaklı haksız fiil davaları

---

3. Uyuşmazlıkların Tespiti: Hangi Belgeler İncelenmelidir?

Due diligence sırasında aşağıdaki kaynaklardan ticari ilişki davalarına dair iz sürülür:

• UYAP (Ulusal Yargı Ağı) Kayıtları: Şirketin taraf olduğu davalar buradan araştırılır. Ticaret mahkemesi, asliye hukuk, tüketici mahkemesi ve icra mahkemesi dosyaları incelenir.

• Şirketin Hukuk Departmanı veya Avukatlardan Alınan Dava Listeleri

• Risk Merkezi Raporları: Mahkeme kararlarına dayalı risk işaretleri.

• Ticaret Sicilinde Açıklanan Önemli İhtilaflar: Özellikle halka açık şirketlerde.

• Sözleşme klasörleri: İhtilafa konu olabilecek şartlar ve geçmiş ihtarnameler incelenir.

---

4. Örnek Olay: Tedarikçi Kaynaklı Sözleşme İhlali

Durum: Yatırım yapılması planlanan bir üretim şirketi, ana hammaddesini tedarik eden bir firmayla 3 yıllık tedarik sözleşmesi yapmıştır. Tedarikçi, pandemi sonrası teslim sürelerine uymamış ve şirketin üretim bandı iki hafta durmuş, önemli bir müşteri kaybedilmiştir.

Uyuşmazlık: Şirket, tedarikçiye karşı maddi tazminat davası açmış; tedarikçi ise mücbir sebep iddiasıyla kendini savunmuştur. Dosya halen derdesttir.

Değerlendirme: Bu uyuşmazlık, potansiyel yatırımcı açısından; şirketin tedarik zincirinde zafiyet, kriz yönetiminde yetersizlik ve sözleşme maddelerinin yetersizliğine işaret eder.

---

5. Müşteri Şikâyetleri Davaya Dönüşmeden Önce Belirti Verir mi?

Evet. Özellikle aşağıdaki işaretler, ilerideki ticari davaların habercisi olabilir:

• Sürekli tekrar eden aynı müşteri şikâyetleri

• Garanti kapsamında yerine getirilmeyen işlemler

• Ürün iade oranlarının yüksekliği

• Tazminat taleplerinin artması

• Bayi veya distribütör sözleşmelerinde fesih ihtarları

Bu bilgiler, şirketin CRM kayıtları, çağrı merkezi raporları, müşteri hizmetleri e-posta trafiği gibi kaynaklardan toplanabilir.

---

6. Sözleşme Yönetimi ve Uyuşmazlık Önleme: Proaktif Bakış

Yatırımcı, sadece geçmiş uyuşmazlıkları değil, sözleşme yönetim sistemini de değerlendirmelidir:

• Sözleşmelerde ihtilaf çözüm yolları açık mı?

• Alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmaları (tahkim, arabuluculuk) tercih edilmiş mi?

• Cezai şartlar, temerrüt faizleri ve yükümlülük tanımları net mi?

• Sözleşme eki belgeler (ürün teknik şartnamesi, teslim planı, garanti sertifikaları) mevcut mu?

Bu analiz, yatırım sonrası karşılaşılabilecek risklerin büyük kısmını öngörmeyi sağlar.

---

7. Pratik Öneriler: Uyuşmazlık Haritası Oluşturmak

Yatırımcı açısından faydalı bir yöntem: Uyuşmazlık haritası çıkarmak. Bu harita aşağıdaki bilgileri içermelidir:

Bu tablo, yatırım öncesi riskin sayısal ve görsel analizine imkân tanır.

---

8. Sonuç: Yatırımcı İçin Dava İncelemesi Neden Hayati?

Müşteri ve tedarikçilerle yaşanan ticari davalar, şirketin ticari itibarını, operasyonel sürekliliğini, müşteri memnuniyetini ve dolayısıyla yatırımın geri dönüşünü doğrudan etkileyebilir.

Bu nedenle yatırımcı, due diligence sürecinde sadece sayılara değil, şirketin ticari ilişkilerinde yaşadığı hukuki tecrübelere de yakından bakmalı; bunları analitik bir bakışla sınıflandırmalı ve stratejik kararlarına entegre etmelidir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut