Ticaret Suçları Nelerdir? Türk Hukukunda Mevzuatlara Göre Cezai Sorumluluklar
Giriş
Ticaret hayatı, güven ve dürüstlük ilkesine dayanan bir sistem olup, piyasa ekonomisinin sürdürülebilirliği için bu temel ilkelerin korunması büyük önem arz eder. Ticari faaliyetler sırasında bu ilkelere aykırı davranışların önüne geçilmesi için yalnızca özel hukuk hükümleri yeterli olmamakta; zaman zaman kamu düzenini ilgilendiren bu davranışlar ceza hukuku müdahalesini de gerektirmektedir. Bu kapsamda Türk hukukunda çeşitli kanunlarda ticaret suçları düzenlenmiştir.
Ticaret suçları, hem gerçek hem tüzel kişilerin ticari faaliyetleri sırasında işleyebilecekleri ve yaptırımı ceza hukuku normlarına bağlanan fiillerdir. Bu yazıda, Türk Ticaret Kanunu, Türk Ceza Kanunu ve bazı özel kanunlarda düzenlenen başlıca ticaret suçları ve bu suçlara ilişkin cezai sorumluluk ele alınacaktır.
1. Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Suçlar
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ticaret hayatını düzenleyen temel kanundur. Bu kanunda ticari güvenliği tehdit eden birtakım fiiller suç olarak tanımlanmış ve cezai yaptırımlar öngörülmüştür. TTK’da yer alan suçlar genellikle şirketler hukuku, kıymetli evrak hukuku ve defter tutma yükümlülüğü ile ilgilidir.
a) Defter Tutma ve Muhasebe Suçları
-
TTK m.64 ve devamı hükümleri gereğince tacirlerin ticari defterleri usulüne uygun şekilde tutmaları zorunludur.
-
TTK m.562/1-2 uyarınca; defterleri tutmayan, defterlerin açılış ve kapanış onaylarını yaptırmayan kişiler hakkında adli para cezası öngörülmüştür.
b) Sahte Belge Düzenleme ve Bilgi Vermeme
-
TTK m.549 uyarınca şirket yöneticilerinin gerçeğe aykırı belge düzenlemeleri veya bilgileri gizlemeleri suçtur.
-
Bu fiiller 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
c) Sermaye Hakkında Yanıltıcı Beyan ve Değer Biçme
-
TTK m.550 uyarınca sermaye olarak getirilen ayni haklara ilişkin olarak değer tespitinde yalan beyanda bulunmak suçtur.
-
3 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezası öngörülmektedir.
d) Sahtecilik ve Hileli İflas
-
Özellikle limited ve anonim şirketlerin kuruluşu ve tasfiyesi süreçlerinde sahtecilik suçu (TTK m.562/6) gündeme gelir.
-
Ayrıca, ticaret şirketlerinin bilançolarında gerçeğe aykırı işlem yaparak borçtan kurtulma amacıyla iflasa sebebiyet vermesi halinde TCK m.161 gereği hileli iflas suçu oluşur.
2. Türk Ceza Kanunu’nda Ticaretle İlişkili Suçlar
a) Hileli ve Taksirli İflas (TCK m.161-162)
-
Hileli iflas, mal varlığı unsurlarını bilerek azaltma, gizleme veya zarar verme yoluyla alacaklıyı zarara uğratma kastıyla yapılır.
-
Ceza: 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası.
-
Taksirli iflas, ticari özeni göstermeksizin işletmeyi iflasa sürükleme durumudur.
-
Ceza: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası.
b) Güveni Kötüye Kullanma (TCK m.155)
-
Ticaret hayatında çok sık karşılaşılan bir suçtur.
-
Örneğin, distribütörlük ilişkisi içinde teslim edilen malların satıcıya haber verilmeden satılması gibi eylemler bu kapsamda değerlendirilir.
c) Belgede Sahtecilik Suçları
-
TCK m.204 kapsamında özel belge veya resmi belgede sahtecilik suçları, fatura, irsaliye, çek, senet gibi belgeler üzerinde yapılabilir.
-
Bu suçlar ticari yaşamda aldatıcı işlemleri kapsadığı için ağır cezalara bağlanmıştır.
3. Özel Kanunlarda Yer Alan Ticaret Suçları
a) 6762 Sayılı Eski TTK’ya Göre Devam Eden Davalar
Bazı durumlarda 6102 sayılı TTK yürürlüğe girmeden önce işlenen fiiller için eski TTK hükümleri uygulanmaya devam etmektedir. Bu tür davalarda zamanaşımı ve lehe kanun uygulamaları dikkate alınır.
b) 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK)
-
VUK kapsamında sahte fatura düzenleme, defter ve belge gizleme, yanıltıcı belge düzenleme gibi eylemler suç olarak tanımlanmıştır.
-
Suçlar genellikle vergi kaçakçılığı suçları başlığı altında incelenir.
c) 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK)
-
İflasın ertelenmesi sürecinde mal kaçırma, haciz işlemlerine direnme, haczedilen malları yok etme gibi fiiller suç oluşturur.
-
Özellikle borçlunun mal beyanında bulunmaması veya yalan beyanda bulunması, hapisle cezalandırılabilir.
d) Sermaye Piyasası Kanunu (SPK)
-
Sermaye piyasalarında yatırımcıların aldatılmasına yönelik fiiller (sahte beyan, içeriden bilgi ticareti, manipülasyon) suç olarak tanımlanmıştır.
-
6362 sayılı SPK m.106 ve devamı hükümlerinde bu suçlara ağır yaptırımlar öngörülür.
e) Bankacılık Kanunu
-
5411 sayılı Bankacılık Kanunu‘nda bankacılık faaliyetlerinin usulsüz yürütülmesi, bilgi saklama, zimmet ve dolandırıcılık fiilleri suç olarak tanımlanmıştır.
4. Uygulamada Karşılaşılan Hukuki Sorunlar ve Yargıtay Kararları
Yargıtay Karar Örneği – Defter Suçu:
“Tacir, TTK gereği defter tutmakla yükümlüdür. Defterlerin tutulmaması, delil karartma niteliğinde olduğundan, cezalandırılması gerekir.”
(Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2022/345 E., 2023/1786 K.)
Yargıtay Karar Örneği – Hileli İflas:
“Ticari faaliyetlerini uzun süredir zararla yürüten ve kayıt dışı işlemlerle mal kaçıran sanığın iflası, hileli iflas kapsamında değerlendirilmiştir.”
(Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2021/2783 E., 2022/416 K.)
Uygulamada özellikle şirket ortaklarının suistimalleri, sahte fatura düzenlemeleri ve kayıt dışı işlemler ticaret suçu davalarının büyük kısmını oluşturmaktadır.
5. Sonuç ve Değerlendirme
Ticaret suçları, ticari faaliyetlerin adil ve güvenilir şekilde yürütülmesi için büyük önem taşır. Bu suçların cezalandırılması sadece mağdurun menfaatini değil, toplumun ekonomik güvenliğini de koruma amacı taşır. Ticaret hukukunun özel hukuk karakteri, bu suçların ceza hukukuyla birlikte değerlendirilmesini zorunlu kılmıştır.
Türk hukuk sisteminde ticaret suçlarının etkin biçimde soruşturulması ve kovuşturulması için Cumhuriyet savcılıkları ile birlikte Mali Suçlarla Mücadele Şubeleri gibi ihtisas birimlerinin varlığı önemlidir. Ayrıca, adli bilişim ve mali analiz araçlarının aktif kullanılması, özellikle belgede sahtecilik, dolandırıcılık ve kayıt dışı işlemlerde ispat kolaylığı sağlamaktadır.
About Post Author
