Ticaret Şirketlerinde Bölünme Nedir?

Küçülerek Büyümek Mümkün mü? Hukuki ve Yargısal Perspektiften Bir İnceleme

---

💬 Giriş: Bölünmek Parçalanmak mı, Stratejik Yenilenme mi?

Şirketler zamanla faaliyet alanlarını çeşitlendirir, büyür, dallanır… Ancak bazı durumlarda yeniden yapılandırma kaçınılmaz hale gelir.
İşte burada “bölünme” kurumu devreye girer.

Peki şirketler neden bölünür? Bu işlem sadece tasfiye alternatifi midir, yoksa bir büyüme stratejisi mi?

---

⚖️ TTK’da Bölünmenin Yeri

Türk Ticaret Kanunu’nda bölünme ilk kez 6102 sayılı TTK’nın 159. maddesi ve devamı hükümleriyle sistematik biçimde düzenlenmiştir.

TTK m.159/1: “Bir sermaye şirketi, malvarlığının tamamını veya bir bölümünü diğer şirketlere devretmek suretiyle bölünebilir.”

Yani yalnızca sermaye şirketleri (Anonim, Limited, Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit) bölünme işlemine tabi olabilir.

---

🔍 Bölünmenin Tanımı

Bölünme, bir şirketin malvarlığının tamamını veya bir kısmını, mevcut ya da yeni kurulacak bir ya da birden fazla şirkete devretmesidir. Bu işlem;

• Yapısal küçülme,
• Riskten korunma,
• Faaliyet ayrıştırma,
• Vergisel planlama gibi sebeplerle tercih edilir.

Bölünme sonucunda:

• Ana şirketin bir kısmı ya da tamamı sona erer (tam bölünme),
• Ortaklar yeni yapıda pay sahibi olur.

---

🧩 Bölünme Türleri

✅ 1. Tam Bölünme (TTK m.159/2-a)

Şirketin tüm malvarlığı diğer şirketlere devredilir ve bölünen şirket sona erer.
Yeniden tasfiye süreci gerekmez. Şirketin tüzel kişiliği doğrudan sonlanır.

✅ 2. Kısmi Bölünme (TTK m.159/2-b)

Şirketin sadece bir malvarlığı unsuru (örneğin taşınmaz, birim, fabrika vb.) diğer şirkete devredilir.
Bölünen şirket faaliyetlerine devam eder.

---

👥 Ortakların Hakları Nasıl Korunur?

Bölünme sonucunda ortakların pay oranlarında değişiklik olabilir. Bu nedenle:

• Her ortağa yeni yapıda eşdeğer pay verilmelidir.
• Ortaklara ayrılma hakkı tanınabilir (şirket esas sözleşmesi ve TTK çerçevesinde).
• Pay değişim oranı adil biçimde belirlenmelidir.

📌 Yargıtay Kararı – 11. HD, 2021/3536 E., 2022/2659 K.

“Bölünme sonucu ortağın yeni şirketteki pay oranı açıkça azaltılmışsa ve bu işlem genel kurul kararıyla desteklenmemişse, bölünme hükümsüz sayılabilir.”

---

🧾 Alacaklıların Korunması

Bölünme sadece şirket ortaklarını değil, alacaklıları da etkiler. Yeni yapıda kimin hangi borçtan sorumlu olduğu belirlenmelidir.

TTK m.175’e göre:

• Bölünen şirketin alacaklıları yazılı bildirim üzerine itiraz hakkına sahiptir.
• Borçların devri sonrası 3 yıl süreyle müteselsil sorumluluk devam eder.

📌 Yargıtay 23. HD, 2019/3485 E., 2020/2712 K.

“Bölünme sonrası borcun devralan şirkete ait olduğu açıkça belirtilmişse dahi, alacaklı rıza göstermemişse, asıl borçlu sıfatı bölünen şirkette devam eder.”

---

🧮 Vergisel Etkiler – Avantaj mı Tuzak mı?

Bölünmeler, Kurumlar Vergisi Kanunu m.19 ve 20 kapsamında “vergisiz yapılandırma” sayılabilir. Ancak bazı koşullar sağlanmalıdır:

Vergi Avantajları:

• KDV doğmaz
• Kurumlar vergisi istisnası tanınır
• Damga vergisinden muaftır
• Geçmiş yıl zararları devredilebilir

🎯 Şart: Ticaret siciline tescil, aktif-pasif dengesinin korunması, faaliyet devamlılığı…

Vergi Riskleri:

• Şekil şartlarına uyulmazsa istisnalar kaybedilir
• Geçmiş borçlar devralana geçer
• Bölünme “vergi kaçırma” kastıyla yapılırsa cezai işlem uygulanabilir

---

🛑 Bölünmenin Hükümsüz Sayıldığı Durumlar

Bazı durumlarda bölünme işlemleri hukuken geçersiz sayılabilir:

• Pay sahiplerinin genel kurulda yeterli çoğunlukla onay vermemesi
• Esas sözleşmede bölünmeye ilişkin hüküm olmaması
• Alacaklıya bilgi verilmemesi
• Faaliyeti sürdürme niyeti olmadan yapılan şekilsel işlemler

📌 Yargıtay 11. HD, 2017/13452 E., 2018/9253 K.

“Şirket bölünmesinin gerçekte tasfiye ve borçlardan kaçınma amacı taşıdığı anlaşıldığından işlem geçersizdir.”

---

📂 Uygulama Örneği

Bir gıda üretim A.Ş., üretim tesislerini elinde tutarak sadece lojistik ve dağıtım birimini kısmi bölünme ile yeni kurulan Lojistik A.Ş.’ye devretmiştir.
Bu sayede:

• Risk dağılımı sağlanmış,
• Maliyetler ayrıştırılmış,
• Kâr-zarar takibi daha şeffaf hale gelmiştir.

Bu yapı, hem denetim hem vergi hem de yatırımcı ilgisi açısından avantaj sağlamıştır.

---

🧠 Sık Sorulan Sorular (SSS)

❓ Bölünme tasfiye anlamına gelir mi?

Hayır. Tam bölünmede şirket sona erer ama tasfiye işlemi gerekmez.

❓ Ortaklar onay vermezse bölünme yapılabilir mi?

Hayır. Genel kurul kararı gereklidir. Çoğunluk şartı şirket türüne göre değişir.

❓ Bölünmeden sonra eski borçlardan kim sorumlu?

TTK’ya göre 3 yıl süreyle bölünen ve devralan şirket müteselsil (zincirleme) sorumludur.

---

✅ Sonuç: Akıllı Bölünme, Sağlıklı Yapı

Ticaret şirketlerinde bölünme, yalnızca “küçülme” anlamına gelmez.
Doğru planlandığında ve yasal şartlara uygun yapıldığında;

• Risk yönetimi sağlar,
• Kurumsallaşmayı artırır,
• Vergisel avantajlar doğurur.

Ancak ihmal edilen her adım, Yargıtay nezdinde geçersizlik ve sorumluluk doğurabilir.

Gözdenur Turna