TİCARET HUKUKUNDA SÖZLEŞME İHLALLERİ VE CEZAİ ŞARTLAR
Ticari hayatın temelinde sözleşmeler vardır. Taraflar, bir ticari ilişkiye başlamadan önce haklarını ve yükümlülüklerini yazılı olarak güvence altına alır.
Ancak her zaman taraflar sözleşmeye sadık kalmayabilir.
Bu durumda devreye “sözleşme ihlali” ve “cezai şart” kavramları girer.
2025 yılı itibariyle ticari sözleşmelerde yüksek tutarlı cezai şartlar ve yeni Yargıtay içtihatları gündemdedir.
1. Sözleşme İhlali Nedir?
Sözleşme ihlali, taraflardan birinin üstlendiği yükümlülüğü zamanında, tam veya hiç yerine getirmemesi durumudur.
Türleri şunlardır:
-
Hiç ifa etmeme: Malların teslim edilmemesi, hizmetin sunulmaması
-
Eksik ifa: Malların eksik miktarda veya kalitesiz teslim edilmesi
-
Geç ifa: Teslimin sözleşmede belirtilen süreden sonra yapılması
-
Yanlış ifa: Siparişten farklı ürün gönderilmesi
2. Cezai Şart Kavramı
Cezai şart, taraflardan birinin sözleşmeyi ihlal etmesi halinde önceden belirlenmiş bir para cezası ödemesini düzenleyen maddedir.
Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.179 uyarınca, cezai şart geçerli olabilmesi için:
-
Yazılı olarak kararlaştırılması
-
Açık ve belirli olması
-
Hukuka ve ahlaka aykırı olmaması gerekir.
3. Sözleşme İhlallerinde Tazminat Türleri
| Tazminat Türü | Tanımı | Örnek Durum |
|---|---|---|
| Maddi Tazminat | Gerçek zarar ve yoksun kalınan kazanç | Ürün teslim edilmediği için kaybedilen satış |
| Manevi Tazminat | İtibar kaybı, prestij zararı | Hatalı ürün nedeniyle markanın zarar görmesi |
| Cezai Şart | Önceden belirlenen para cezası | Teslim gecikirse günlük 5.000 TL ceza |
| Gecikme Tazminatı | Belirli süre gecikme başına para | Haftalık %2 ceza |
4. 2025 Güncel Yargıtay Kararları
-
Yargıtay 11. HD, 2025/142 E., 2025/399 K.:
Cezai şartın aşırı yüksek olması halinde hâkim, TBK m.182 uyarınca indirim yapabilir. -
Yargıtay 15. HD, 2024/982 E., 2025/221 K.:
Sözleşmede cezai şart maddesi bulunmasa bile zarar ispatlanırsa maddi tazminat talep edilebilir.
5. Cezai Şart Hesaplama Örneği
| Sözleşme Bedeli | Gecikme Gün Sayısı | Günlük Ceza Oranı | Toplam Ceza |
|---|---|---|---|
| 1.000.000 TL | 10 gün | %0,5 | 50.000 TL |
Formül:
Toplam Ceza = Sözleşme Bedeli × Günlük Ceza Oranı × Gecikme Gün Sayısı
6. İyi Bir Cezai Şart Maddesi Nasıl Olmalı?
-
Açık ve net ifade (belirsizlikten kaçınılmalı)
-
Orantılı tutar (aşırı yükseklikten kaçınılmalı)
-
İfa ile bağlantılı (ihlal türü ile ceza uyumlu olmalı)
-
Yasal sınırda (TBK’ya aykırı olmamalı)
7. Sözleşme İhlali Önleme Stratejileri
-
Sözleşmede ayrıntılı teslimat ve kalite şartları belirlemek
-
İhlal halinde otomatik cezai şart maddesi eklemek
-
Ara denetimler yapmak
-
Tarafların iletişim kanallarını sözleşmede açıkça yazmak
-
Tahkim veya arabuluculuk şartı eklemek
8. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Cezai şart maddesinin yetersiz veya muğlak olması
-
Sözleşmenin yalnızca sözlü yapılması
-
Yabancı para ile ceza belirlenip kur artışlarının hesaba katılmaması
-
Elektronik sözleşmelerde ıslak imza eksikliği
Sonuç
Ticaret hukuku uygulamasında, sözleşme ihlalleri ciddi mali sonuçlar doğurur.
Bu nedenle hem sözleşme hazırlanırken hem de ihlal durumunda hukuki danışmanlık alınması büyük önem taşır.
About Post Author
