TFF Tahkim Kurulu Kararlarının Yargısal Denetimi Mümkün mü?
GİRİŞ
Tahkim mekanizması, spor hukukunda hızlı, etkin ve uzmanlık temelli bir çözüm yolu olarak tercih edilmekte; özellikle federasyonlar nezdinde kurulan tahkim kurulları, idari işlem niteliğindeki kararların bağlayıcı bir şekilde nihai olarak çözümlenmesini sağlamaktadır. Türkiye’de, Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) bünyesinde faaliyet gösteren TFF Tahkim Kurulu, futbol disiplin hukuku başta olmak üzere, lisans, transfer, ceza ve hak mahrumiyeti gibi birçok konuda son karar merciidir.
Ancak bu bağlayıcılığın, hukuki denetim dışı bırakılmasına olanak tanıyıp tanımadığı ciddi bir tartışma konusudur. Anayasa Mahkemesi ve Danıştay içtihatları ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları ışığında, TFF Tahkim Kurulu kararlarının yargısal denetime tabi olup olmadığı sorusu güncelliğini korumaktadır.
1. TFF TAHKİM KURULU’NUN HUKUKİ STATÜSÜ
a) Dayanağı
TFF Tahkim Kurulu, 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un 6. maddesi uyarınca kurulmuştur. Aynı kanunun 6/5. fıkrası şöyledir:
“Tahkim Kurulu kararları nihaidir; bu kararlara karşı hiçbir yargı mercisine başvurulamaz.”
Bu açık hüküm, TFF Tahkim Kurulu kararlarının yargı denetimi dışında olduğunu savunan görüşlerin temelini oluşturmaktadır.
b) Kurulun Özellikleri
-
Kurul, federasyon başkanı tarafından önerilen isimlerden oluşur.
-
Hukuk fakültesi mezunu olma ve belli kıdem şartları aranır.
-
Spor hukuku alanında uzmanlık iddiası taşır.
-
Kurul kararları, federasyon içinde son merci kabul edilir.
2. YARGI YOLUNUN KAPATILMASI HUKUKA UYGUN MU?
a) Anayasa’da Hak Arama Hürriyeti
Anayasa’nın 36. maddesi:
“Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”
TFF Tahkim Kurulu’nun kararlarının “kesin ve yargı denetimi dışı” sayılması, Anayasa’daki bu hakkın sınırlandırılması anlamına gelir. Nitekim, Anayasa Mahkemesi bu konudaki bireysel başvurularda bu hükmü dengeleyici şekilde yorumlamaktadır.
b) Anayasa Mahkemesi Kararları
AYM, B. No: 2016/13543, T. 10.3.2021 (Tolga Zengin Kararı):
“TFF Tahkim Kurulu’nun kararlarına karşı yargı yolunun tamamen kapatılması, adil yargılanma hakkı kapsamında bir sorun oluşturmaktadır. Spor federasyonlarının işlem ve kararları da, sonuç itibarıyla kamu gücünü kullanan idari nitelikli eylem ve işlemler olup, yargı denetimine tabi olmalıdır.”
Bu karar, TFF Tahkim Kurulu’nun hukuken “nihai” olamayacağını ortaya koymuş, ancak her durumda mutlak iptal davası açılabileceği anlamına da gelmemiştir. AYM’ye göre, “keyfilik” veya “temel hak ihlali” içeren kararlar yargı denetimine açık olmalıdır.
3. KURGUSAL ÖRNEK OLAY
OLAYIN ÖZETİ:
Profesyonel futbolcu Barış Gök, 2023 yılında bir Süper Lig kulübüyle imzaladığı sözleşme uyarınca, sözleşmenin 3. yılı sonunda %15’lik bir ücret artışı hakkına sahiptir. Ancak kulüp, mali gerekçeleri ileri sürerek bu artışı uygulamamış, Barış’ın TFF Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’na (UÇK) yaptığı başvuru reddedilmiştir. Sonraki aşamada TFF Tahkim Kurulu da UÇK kararını onamıştır.
Barış Gök, “adil yargılanma hakkının ihlal edildiği, kararların gerekçesiz olduğu ve delillerinin değerlendirilmediği” gerekçesiyle İstanbul İdare Mahkemesi’nde TFF Tahkim Kurulu kararının iptali talebiyle dava açar. Mahkeme, “kesin nitelikte olduğu ve yargı denetimi dışında kaldığı” gerekçesiyle davayı usulden reddeder. Barış Gök bu defa Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunur.
4. YARGI MERCİLERİNİN TUTUMU
a) Danıştay Uygulaması
Danıştay uzun süre TFF Tahkim Kurulu kararlarını idari işlem niteliğinde kabul etmemiş ve “özel hukuk ilişkisi” sayarak dava açılmasını reddetmiştir. Ancak son yıllarda bu yaklaşım, AYM ve AİHM kararlarının etkisiyle değişmektedir.
b) Anayasa Mahkemesi’nin Yaklaşımı
Barış Gök olayı özelinde AYM şu değerlendirmeyi yapabilir:
-
Tahkim Kurulu’nun belirli konularda bağımsızlık ve tarafsızlık ilkesine uymadığı ispatlanabiliyorsa
-
Kararın gerekçesiz veya keyfi olduğu tespit edilebiliyorsa
-
Başvurucunun savunma hakları ihlal edildiyse yargı denetimi yolunun kapatılması, Anayasa’nın 36. maddesini ihlal eder.
c) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yaklaşımı
AİHM’in Ali Rıza ve Diğerleri/Türkiye (2020) kararı, TFF Tahkim Kurulu’nun bağımsız ve tarafsız mahkeme olmadığını açıkça ortaya koymuştur. Bu karar, Avrupa’da Türk spor yargı sisteminin eleştirildiği önemli bir örnektir.
5. HUKUKİ TARTIŞMA: SPORDA TAHSİS EDİLEN “İSTİSNA” MEŞRU MU?
TFF, özerk bir kamu tüzel kişisidir. Ancak faaliyet alanı itibarıyla kamu düzenini ilgilendiren disiplin ve rekabet gibi konularda kamu gücü kullanır. Bu bağlamda:
-
Ceza niteliğinde kararlar (örneğin, 5 maç men cezası) idari işlemdir.
-
Lisans verilmemesi gibi işlemler, kamu düzenini ilgilendirdiğinden idari yargı denetimine tabi olmalıdır.
Kişilerin adil yargılanma hakkının, “spor hukukunda istisna” gerekçesiyle sınırlandırılması, Avrupa hukuk standartlarına aykırıdır.
6. NE YAPILMALI?
a) TFF Yasası Değişmeli
5894 sayılı Kanun’daki “hiçbir yargı mercisine başvurulamaz” hükmü, Anayasa’ya aykırı görülmeli ve düzenleme yapılmalıdır. Tahkim kararlarının denetlenebilirliği sağlanmalıdır.
b) Tahkim Kurulu’nun Statüsü Gözden Geçirilmeli
Kurul üyeleri, federasyon başkanı değil, bağımsız bir kurulca belirlenmelidir. Bu, objektifliği ve güvenilirliği artıracaktır.
c) Mahkemeler Somut İnceleme Yapmalı
“Kesinlik” gerekçesiyle reddetmek yerine, mahkemeler:
-
Gerekçe eksikliği
-
Tarafsızlık sorunu
-
Temel hak ihlali
gibi iddiaları somut olarak incelemelidir.
SONUÇ
TFF Tahkim Kurulu kararlarının yargı denetimine kapalı olması, Anayasa’nın 36. maddesi ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesine aykırıdır. Nitekim Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararları da bu yöndedir. Bu bağlamda:
-
Kurul kararları, istisnai hallerde iptal davasına konu edilebilir.
-
Temel hakların ihlali, gerekçesizlik ve tarafsızlık ihlali gibi durumlar, yargısal denetimi zorunlu kılar.
-
Spor hukuku ile temel haklar çatıştığında, üstün olanın insan hakları olduğu unutulmamalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
