Tescilsiz Bir Markayı Kullanmak Hangi Hukuki Sonuçları Doğurur?

1. Giriş

Günümüz ticaretinde markalaşma, yalnızca tüketici algısını değil, aynı zamanda hukuki güvenliği de beraberinde getirmektedir. Bir markanın tescil edilmemiş olması, onu hukuken sahipsiz veya risksiz hale getirmez. Aksine, tescilsiz markanın kullanımı, hem Türk Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) hem de Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde ciddi hukuki riskler doğurabilir. Bu makalede, tescilsiz marka kullanımının doğurabileceği hukuki sonuçlar detaylı olarak ele alınacaktır.

---

2. Marka Nedir ve Ne Zaman Korunur?

SMK m.4’e göre marka; bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin, bir başka teşebbüsün mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlamaya elverişli işaretlerdir. Türkiye’de markaların hukuki koruması genellikle Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılan tescil ile başlar. Ancak, bazı istisnai hallerde tescilsiz markalara da sınırlı koruma sağlanabilmektedir.

---

3. Tescilsiz Marka Kullanımının Hukuki Niteliği

Tescilsiz marka, hukuken korumasız bir alan değildir. Uygulamada bazı tescilsiz markalar, kullanım yoluyla “ayırt edici nitelik” kazanabilir. Ancak bu durum, tescil yoluyla elde edilen münhasır kullanım hakkı ile kıyaslandığında oldukça zayıf bir koruma sunar.

---

4. Hukuki Sonuçlar Nelerdir?

a) Marka Hakkına Tecavüz Sayılabilir

Tescilli bir markanın aynısını veya benzerini tescilsiz olarak kullanan kişi, markanın gerçek sahibinin haklarını ihlal etmiş sayılır. Bu durumda marka sahibi, aşağıdaki taleplerle mahkemeye başvurabilir:

• Tespit (ihlalin tespiti),

• Tecavüzün men’i (durdurulması),

• Maddi ve manevi tazminat,

• Ürünlere el konulması,

• Karşı tarafın ticaret sicilinden silinmesi.

b) Haksız Rekabet Oluşabilir

TTK m.54 ve devamı maddelerinde düzenlenen haksız rekabet hükümleri kapsamında, tescilsiz marka kullanan bir işletme, piyasada bir başka işletmenin itibarı üzerinden fayda sağlamaya çalışıyorsa bu durum da hukuka aykırı sayılır.

c) Cezaî Sorumluluk

Tescilli marka sahibinin şikâyeti üzerine, SMK m.30 kapsamında cezai yaptırımlar gündeme gelebilir. Haksız marka kullanımı bazı durumlarda bir yıla kadar hapis ve adli para cezası ile cezalandırılabilir.

---

5. Pratik Uygulama: Kurgusal Örnek Olay

Örnek Olay:
“A Bilişim Ltd. Şti.” adında küçük bir yazılım firması, pazarlama faaliyetlerinde “NeuroCode” adlı bir markayı kullanmaktadır. Ancak bu marka, başka bir şirket olan “N Bilişim A.Ş.” tarafından yıllar önce tescil ettirilmiştir.

“A Bilişim”, herhangi bir tescil işlemi yapmadan sosyal medya hesapları, reklam broşürleri ve domain adresinde bu markayı kullanmaya devam etmektedir.

Birkaç ay sonra “N Bilişim A.Ş.”, markasının başka bir şirket tarafından kullanıldığını tespit eder. İstanbul Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’ne başvurarak;

• Kullanımın durdurulması,

• Tescilsiz kullanım sonucu doğan kazancın tazmini,

• Markaya zarar verildiği gerekçesiyle manevi tazminat

talebinde bulunur.

Mahkeme, tescilli markanın güçlü koruması nedeniyle davacıyı haklı bulur ve tescilsiz kullanım nedeniyle “A Bilişim Ltd. Şti.” lehine verilen tüm hak ve kazançlara el konulmasına karar verir.

---

6. İyi Niyet Korur mu?

Bazı girişimciler, tescilsiz marka kullanımı sırasında tescilli bir markayı bilmediklerini veya marka benzerliğinin tesadüfi olduğunu iddia eder. Ancak SMK ve TTK uygulamasında iyi niyet, çoğu zaman yeterli bir savunma değildir. Ticari faaliyete başlamadan önce marka araştırması yapma yükümlülüğü, tacirin özen borcunun bir parçasıdır.

---

7. Domain ve Sosyal Medya Kullanımı

Günümüzde birçok marka, yalnızca domain adresi veya sosyal medya kullanıcı adı alarak korunmaya çalışılmaktadır. Ancak, tescilsiz şekilde kullanılan markalar, özellikle aynı sektörde faaliyet gösteren tescilli markalara karşı domain iptali veya kullanım yasağı ile karşılaşabilir.

---

8. Marka Tescili Yapılmazsa Ne Olmalı?

Tescilsiz marka kullanan bir işletmenin karşı karşıya kalabileceği riskleri şu şekilde özetleyebiliriz:

• Kullanım hakkı her an durdurulabilir.

• Pazarlama yatırımları boşa gidebilir.

• Ürünler toplatılabilir.

• Ticari itibar zedelenebilir.

• Yeni marka ve yeniden konumlanma maliyeti oluşur.

---

9. Sonuç ve Tavsiyeler

Tescilsiz marka kullanımı, her ne kadar başlangıç aşamasındaki girişimciler için masrafsız bir çözüm gibi görünse de uzun vadede hukuki, mali ve itibarî zararlar doğurabilir. Bu sebeple;

• Ticari faaliyete başlamadan önce marka araştırması yapılmalı,

• Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde marka tescil başvurusu gerçekleştirilmelidir,

• Mevcut kullanımda tescilli bir marka olup olmadığı belirlenmeli ve çakışma durumunda marka stratejisi gözden geçirilmelidir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut