Tescilli Markaların Sosyal Medya Kullanıcı Adlarının Korunması
GİRİŞ
Sosyal medya, markaların tüketiciye ulaşma biçimlerini kökten değiştirmiş; dijital pazarlama ve etkileşim merkezli bir kurumsal kimlik anlayışını beraberinde getirmiştir. Bu dönüşümle birlikte, sosyal medya kullanıcı adlarının (username) markalar için hem tanıtım hem de kimlik aracı haline gelmesi, marka hukukunun dijital mecralara uyarlanmasını zorunlu kılmıştır.
Bu makalede, sosyal medya kullanıcı adları ile tescilli markalar arasındaki ilişki, Türk Sınai Mülkiyet Hukuku ve Haksız Rekabet Hukuku çerçevesinde incelenecek; marka sahibinin bu alandaki hakları, platform politikaları ve uluslararası uygulamalar ışığında değerlendirilecektir.
I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1. Marka ve Marka Hakkı
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini diğerlerinden ayırt etmeye yarayan her türlü işarettir. Marka sahibi, tescil yoluyla bu işareti belirli mal veya hizmetler bakımından münhasıran kullanma hakkına sahip olur.
2. Sosyal Medya Kullanıcı Adı
Kullanıcı adı, bir sosyal medya hesabının benzersiz tanımlayıcısı olup, özellikle Instagram, Twitter, TikTok gibi platformlarda @işareti ile kullanılmaktadır. Bu ad, kullanıcının kimliğiyle özdeşleşir ve kamuya açık olması nedeniyle marka ayırt ediciliği ile benzer işlev görür.
II. SORUNUN TANIMI: MARKA VE KULLANICI ADININ ÇATIŞMASI
1. Tipik İhtilaflar
-
@nike kullanıcı adının, Nike Inc. ile ilgisi olmayan biri tarafından alınması
-
Yerel bir işletmenin tescilli markasının, sosyal medyada başkası adına alınması
-
Marka sahibinin kullanıcı adını elde edememesi nedeniyle dijital kimlik kaybı yaşaması
Bu tür durumlar, marka sahibinin marka hakkı ile dijital alan adı niteliğindeki kullanıcı adı arasında bir hak çatışması doğurur.
III. TÜRK HUKUKU ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME
1. SMK m.7/1 ve m.29 – Markaya Tecavüz
Marka sahibi, markasının aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerinin, benzer veya farklı mal/hizmet sınıfında izinsiz kullanımına karşı korunur.
➡ Bir kişinin, tescilli markayı içeren kullanıcı adını alarak markayı temsil ediyormuş gibi davranması, markaya tecavüz sayılabilir.
2. TTK m.54 ve m.55 – Haksız Rekabet
Kullanıcı adının, markanın tanınırlığından haksız avantaj sağlamak veya tüketiciyi yanıltmak amacıyla kullanılması haksız rekabet teşkil eder.
➡ Özellikle influencer veya küçük işletmelerin, popüler markaların adını kullanarak trafik çekmeye çalışması bu kapsamdadır.
3. Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi Nezdinde Dava Açma Hakkı
Marka sahibi aşağıdaki taleplerde bulunabilir:
-
Tespit davası
-
Tecavüzün men’i (kullanımın durdurulması)
-
Tazminat (maddi ve manevi)
-
Erişim engeli ve içerik kaldırma kararı (Erişim Sağlayıcıları Birliği nezdinde)
IV. PLATFORM POLİTİKALARI VE ŞİKÂYET MEKANİZMALARI
1. Instagram / Meta Politikası
Instagram, marka hakkı sahiplerine kullanıcı adı ihlali durumunda “Trademark Infringement Form” aracılığıyla şikâyet etme hakkı tanır. Tescilli markaya ait belgeler ibraz edilerek kullanıcı adı kapatılabilir veya devredilebilir.
2. Twitter (X)
Twitter, tescilli marka sahiplerinin resmi başvurusunu dikkate alarak kullanıcı adının kötüye kullanımını önleme politikası yürütmektedir. Aktif olmayan, markaya zarar veren veya taklit amaçlı hesaplar kapatılabilir.
3. TikTok ve Diğer Platformlar
Benzer şekilde TikTok, “Intellectual Property Policy” kapsamında tescilli markaların ihlaline karşı doğrudan işlem yapar.
V. ULUSLARARASI UYGULAMALAR
1. ABD – Lanham Act Uygulaması
ABD’de, sosyal medya kullanıcı adının kötü niyetli kullanımı, “cybersquatting” kapsamında değerlendirilmekte; federal mahkemeler marka hakkını ihlal eden kullanıcı adlarının değiştirilmesine karar verebilmektedir.
2. WIPO – UDRP Sistemi
Her ne kadar sosyal medya kullanıcı adları doğrudan WIPO UDRP kapsamına girmese de, benzerlik, kötü niyet ve haklı neden yokluğu ilkeleri, kullanıcı adı ihtilaflarında da referans alınmaktadır.
VI. YARGITAY VE MAHKEME UYGULAMASI
Henüz Yargıtay düzeyinde kullanıcı adlarına ilişkin doğrudan bir içtihat bulunmamakla birlikte, marka hakkının internet üzerindeki ihlallerine ilişkin kararlar, sosyal medya kullanıcı adları açısından da yol gösterici niteliktedir.
Örnek:
Yargıtay 11. HD, 2019/2204 E., 2020/1774 K. sayılı kararda, markanın internet alan adında izinsiz kullanılması markaya tecavüz sayılmıştır. Bu yorum sosyal medya kullanıcı adları için de uygulanabilir.
VII. PRATİK ÖNERİLER VE KORUMA STRATEJİLERİ
-
Marka Sahipleri Ne Yapmalı?
-
Markayı tüm sınıflarda ve geniş koruma kapsamında tescil ettirmeli,
-
Tescil sonrası sosyal medya platformlarında kullanıcı adlarını zaman kaybetmeden almalıdır.
-
-
Uyuşmazlık Halinde Yol Haritası
-
Platforma resmi şikâyet başvurusu yapılmalı,
-
Sonuç alınamazsa Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi nezdinde dava açılmalı,
-
Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne başvurarak içerik kaldırma/erişim engeli istenmeli.
-
SONUÇ
Sosyal medya kullanıcı adları, dijital çağda markaların tanıtım ve temsil araçları haline gelmiştir. Tescilli markaların, kullanıcı adları üzerinde doğrudan bir hakkı bulunmasa da, marka hakkının kapsamı ve haksız rekabet hükümleri çerçevesinde bu alandaki ihlaller etkili biçimde önlenebilir.
Türk Hukuku’nda SMK ve TTK hükümleri ile birlikte, platformların kendi politikalarının bütüncül biçimde işletilmesi halinde, marka sahiplerinin dijital ortamdaki haklarının korunması mümkündür. Ancak uygulamada bu sistemlerin daha etkin ve hızlı işlemesi adına özel düzenlemelere ve içtihat gelişimine ihtiyaç duyulmaktadır.
About Post Author
