Terör Suçlarında Suçluların İadesi: Türk Hukuku ve Uluslararası Boyutları

Giriş

Küreselleşen dünyada, sınırları aşan suç tipleri devletler açısından ciddi güvenlik sorunları yaratmaktadır. Bu suç tiplerinin başında terör suçları gelir. Terör suçları yalnızca ulusal güvenliği değil, aynı zamanda uluslararası barış ve düzeni de tehdit etmektedir. Bu nedenle suçluların iadesi kurumunun en çok tartışıldığı alanlardan biri, terör suçlarında iade konusudur.

Türk Ceza Hukuku’nda ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerde, terör suçları için özel düzenlemeler yapılmıştır. Ancak, terör suçlarının siyasi suç kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği, iadenin kabul edilip edilmeyeceği ve insan hakları boyutuyla nasıl dengeleneceği tartışmalıdır.

Bu makalede, terör suçlarında suçluların iadesi konusunu; Türk hukukundaki düzenlemeler, uluslararası sözleşmeler, Yargıtay içtihatları ve insan hakları perspektifi çerçevesinde detaylı şekilde inceleyeceğiz.

1. Suçluların İadesi Kavramı

Suçluların iadesi, bir devletin ülkesinde bulunan bir kişiyi, hakkında ceza soruşturması veya kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunan diğer bir devlete teslim etmesidir. Bu kurum, uluslararası işbirliği ve suçla mücadelede hayati önem taşır.

Ancak iade, devletlerin egemenlik haklarını da doğrudan ilgilendirdiği için sıkı şartlara bağlıdır. Özellikle siyasi suçlar genellikle iadeye konu edilmez.

2. Terör Suçları ve Siyasi Suç Ayrımı

Terör suçları çoğu zaman siyasi amaçlı olsa da, uluslararası toplum terör suçlarını klasik anlamda siyasi suç olarak kabul etmemektedir. Çünkü bu tür suçlar:

Masum sivillere zarar vermekte,
Uluslararası barışı tehdit etmekte,
Evrensel değerleri ihlal etmektedir.

Dolayısıyla, birçok uluslararası sözleşme ve Türk hukukundaki düzenleme, terör suçlarını siyasi suç istisnası dışında bırakmaktadır.

3. Türk Hukukunda Terör Suçlarında İade

3.1. Anayasal Dayanak

Anayasa m. 38/9: Türk vatandaşlarının yabancı ülkelere iadesi kural olarak yasaktır. Ancak uluslararası sözleşmelerle getirilen yükümlülükler saklıdır.

3.2. Türk Ceza Kanunu (TCK)

TCK m. 18 suçluların iadesine ilişkin hükümleri düzenler. Buna göre:

Yabancı ülkede işlenen suç nedeniyle iade talebi, ancak suçun hem Türk hukukunda hem de talep eden ülke hukukunda suç sayılması halinde mümkündür (çifte suçluluk ilkesi).
Siyasi suçlardan dolayı iade yapılmaz.
Ancak terör suçları, siyasi suç kapsamı dışında tutulmuştur.

3.3. Terörle Mücadele Kanunu

3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, terör suçlarının kapsamını geniş şekilde tanımlar. Bu suçların uluslararası alanda işlenmesi halinde iade talebi, genellikle kabul edilir.

4. Uluslararası Hukukta Terör Suçlarının İadesi

4.1. Avrupa Suçluların İadesi Sözleşmesi (1957)

Türkiye’nin de taraf olduğu bu sözleşme, terör suçlarının iade edilmesine imkân tanır. Ancak siyasi suç istisnası hükmü, terör suçları için dar yorumlanmaktadır.

4.2. Avrupa Konseyi Terörizmin Önlenmesi Sözleşmesi (2005)

Bu sözleşme, terör suçlarının iadeye konu edilmesini kolaylaştırmıştır. Terör eylemleri artık siyasi suç kapsamında değerlendirilemez.

4.3. Birleşmiş Milletler Düzenlemeleri

BM’nin çeşitli terörle mücadele sözleşmeleri (Uçak Kaçırma, Rehine Alma, Terörün Finansmanı vb.) terör suçlarında iade yükümlülüğünü vurgular.

5. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay, terör suçlarının iadeye konu edilmesi gerektiğini pek çok kararında vurgulamıştır:

Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2012/356 E., 2012/892 K.: “Terör suçları, siyasi suç kapsamında değerlendirilemez. Bu nedenle iadeye engel teşkil etmez.”
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2017/10-35 E., 2018/112 K.: İade talebinde bulunulan fiilin, terör suçu niteliğinde olması halinde siyasi suç istisnası uygulanmaz.

6. Terör Suçlarında İadenin Şartları

Çifte Suçluluk İlkesi: Talep edilen fiilin hem Türkiye’de hem de talep eden devlette suç sayılması gerekir.
Ağır Ceza Şartı: Genellikle en az 1 yıl hapis cezasını gerektiren suçlar için iade mümkündür.
Siyasi Suç İstisnası: Terör suçları, siyasi suç kapsamı dışında tutulur.
İnsan Hakları Güvenceleri: İşkence riski, adil yargılanma hakkı ihlali gibi durumlarda iade yapılmaz.

7. İnsan Hakları Boyutu

Her ne kadar terör suçları iadeye konu olsa da, iade sürecinde insan hakları ihlali riski göz önünde bulundurulmalıdır.

AİHM, Soering v. Birleşik Krallık (1989) kararında; ölüm cezası veya işkence riski olan ülkelere iadenin, AİHS m. 3’e aykırı olacağını belirtmiştir.
Türkiye de bu standartlara uymakla yükümlüdür.

8. Güncel Uygulama ve Sorunlar

Türkiye, zaman zaman Avrupa ülkeleriyle iade sorunları yaşamaktadır. Özellikle terör örgütü üyelerinin iadesi konusunda siyasi krizler ortaya çıkmaktadır.
Bazı devletler, “adil yargılanma hakkı” veya “siyasi motivasyon” gerekçesiyle iade taleplerini reddetmektedir.
Bu durum, uluslararası hukuk ile devletlerin siyasi çıkarları arasındaki gerilimi göstermektedir.

9. Eleştiriler

Siyasi Araç Haline Gelme Riski: Terör suçları bazen devletler arası ilişkilerde baskı unsuru haline getirilmektedir.
Çifte Standart Sorunu: Bazı ülkeler, terör suçlularını barındırarak iade etmemekte, bu da uluslararası işbirliğini zayıflatmaktadır.
İnsan Hakları Dengesi: Terörle mücadele ile bireysel hakların korunması arasında hassas bir denge kurulması gerekmektedir.

Sonuç

Terör suçlarında suçluların iadesi, hem Türk hukukunda hem de uluslararası hukukta özel düzenlemelere tabi olan, karmaşık ve tartışmalı bir konudur.

Türk hukuku ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler, terör suçlarını siyasi suç istisnası dışında tutarak iadeye konu etmektedir. Yargıtay da bu yönde içtihatlar geliştirmiştir. Ancak insan hakları standartları gözetilmediğinde, iadeler ciddi hukuki sorunlara yol açabilir.

Sonuç olarak; terör suçlularının iadesi, devletlerin güvenliğini sağlamaya yönelik zorunlu bir mekanizma olmakla birlikte, uluslararası hukuk ve insan hakları normlarıyla dengelenmek zorundadır.

Single Blog Title