Tedarik ve Lojistik Süreçlerde İhmal veya Kusur Tespitinde Hangi Hukuki Yaptırımlar Gündeme Gelir?

Giriş

Günümüz ticaret dünyasında işletmelerin başarısı yalnızca üretim kapasitesine değil; aynı zamanda tedarik zinciri ve lojistik süreçlerinin sürekliliği, güvenliği ve hukuka uygunluğuna bağlıdır. Ancak bu süreçlerde meydana gelen ihmal ve kusurlar, yalnızca ticari değil, aynı zamanda ciddi hukuki yaptırımlara da zemin hazırlar.

İhmal, çoğu zaman teknik ya da operasyonel bir eksiklik olarak algılansa da; özellikle sözleşme ihlalleri, tüketici zararları, teslimat gecikmeleri ve mevzuata aykırılıklar söz konusu olduğunda doğrudan tazminat, idari para cezası, sözleşmenin feshi veya ceza sorumluluğu gibi yaptırımlarla sonuçlanabilir.

Bu makalede, tedarik ve lojistik süreçlerinde ihmali veya kusuru bulunan tarafların karşılaşabileceği hukuki yaptırımlar, özgün ve kurgusal bir olay örneği üzerinden açıklanacaktır.

---

İhmal ve Kusurun Tanımı

• İhmal, bir kimsenin, üzerine düşen yükümlülüğü yerine getirmemesi ya da gerekli özeni göstermemesi hâlidir.

• Kusur ise, kişinin ihmali ya da yanlış davranışı nedeniyle ortaya çıkan zararlı sonuca sebep olmasıdır.

Tedarik ve lojistik alanında bu iki kavram, özellikle zincirleme sözleşmeler, üçüncü şahıslarla temas, taşıma süreci, depolama koşulları ve teslimat süreçleri açısından önem arz eder.

---

Kurgusal Örnek Olay: EKimya A.Ş. – Kusurlu Ambalaj Krizi

Şirket: EKimya A.Ş. (temizlik ve kozmetik sektöründe faaliyet gösteriyor)
Tedarikçi: PAmbalaj Ltd. Şti.
Olay: 2025 yılında EKimya, piyasaya sürdüğü sıvı sabun ürünlerinin büyük bölümünde ambalaj sızıntısı yaşandığını fark eder.
Yapılan teknik incelemelerde ambalajların üretiminde kullanılan plastik hammaddenin düşük yoğunluklu ve ısıya dayanıksız olduğu, bu durumun taşıma sırasında deformasyona neden olduğu tespit edilir.

EKimya’nın ürünleri 3 büyük perakende zinciri (R.M., T.S., H.A.) tarafından raflardan toplatılır. Kamuoyu nezdinde şirketin marka değeri zarar görür. Firma, tedarikçiye karşı hem sözleşmeye dayalı hem de genel hükümlere dayanan hukuki yolları kullanarak dava açar.

---

Hangi Hukuki Yaptırımlar Gündeme Gelir?

1. Sözleşmesel Sorumluluk ve Tazminat

Tedarikçi ile şirket arasında bir satış sözleşmesi varsa ve teslim edilen mal (ambalaj) ayıplıysa, bu durum TBK m.219 vd. uyarınca ayıba karşı tekeffül yükümlülüğünü gündeme getirir.

Yaptırımlar:

• Bedel iadesi,

• Zararın tazmini,

• Ayıplı malın değiştirilmesi,

• Sözleşmenin feshi.

Eğer sözleşmede cezai şart maddesi varsa, ambalaj kusuruna bağlı olarak mücbir sebep dışı her zarar için doğrudan ceza uygulanabilir.

---

2. Zincirleme Sözleşmelerde Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk

Perakende zincirleri, tüketiciden gelen şikâyetler üzerine tedarik zincirinin bir üst halkasına (EKimya) yönelir. Ancak EKimya da bu zararın kaynağının ambalaj tedarikçisinden kaynaklandığını ispatladığında, rücu hakkı doğar.

Hukuki sonuç:

• EKimya, uğradığı maddi ve marka kaybını PAmbalaj’dan talep edebilir.

• Mahkemeye başvurarak doğrudan ve dolaylı zararların tazmini istenebilir.

---

3. İdari Yaptırımlar ve Denetim Sonuçları

EKimya’nın ürünleri, raflardan toplatıldığında, Ticaret Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından denetime tabi tutulur. Ürünlerin etiketlenmesi ve ambalaj güvenliği konularındaki aykırılıklar nedeniyle şirket hakkında idari para cezası uygulanır.

Ancak incelemeler sonucunda ürünün “ambalaj kaynaklı” zarar verdiği tespit edilirse, bu cezaya sebep olan kusurun asıl faili olan tedarikçi de idari yaptırımlardan sorumlu tutulabilir.

---

4. Tüketiciye Karşı Tazminat ve İtibar Kaybı

Tüketicilerde sabunların sızması nedeniyle cilt reaksiyonu şikâyetleri baş gösterir. Tüketici Hakem Heyeti ve Tüketici Mahkemesi nezdinde bireysel şikâyetler gündeme gelir.

Bu durumda:

• Tazminat,

• Ayıplı ürünlerin geri alınması,

• Dava masrafları gibi yükümlülükler doğabilir.

Eğer EKimya, kusurun tamamen tedarikçiye ait olduğunu belgeleyebilirse, bu zararların rücu kapsamında PAmbalaj’dan talep edilmesi mümkündür.

---

İhmali Azaltmak İçin Sözleşmesel Koruma Önerileri

---

Sonuç

Tedarik ve lojistik süreçlerde yapılan ihmaller, küçük gibi görünen teknik hataların ciddi hukuki krizlere dönüşmesine neden olabilir. Ayıplı ambalaj, gecikmeli sevkiyat, lisanssız taşıma, yetersiz depolama gibi eksiklikler; yalnızca operasyonel zarar değil, doğrudan:

• Sözleşme feshi,

• Tazminat yükümlülüğü,

• İdari para cezaları,

• Marka değerinde kayıp,

• Hatta ceza sorumluluğu

gibi ağır yaptırımlara sebebiyet verebilir.

Bu nedenle tedarik zinciri süreçlerinde;

– Sözleşmeler titizlikle hazırlanmalı,
– Kalite güvence sistemleri aktif çalıştırılmalı,
– Denetim, belge kontrolü ve alternatif tedarik planları oluşturulmalıdır.

İşletmelerin sürdürülebilirliği ancak bu riskleri öngörüp yönetecek hukuki altyapı ve tedarikçi ilişkileri ile mümkün olur.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut