Tebligatın Hukuki Niteliği

• Usulî İşlem – Kamu Yetkisi: Tebligat, mahkeme veya icra dairesi gibi yargı makamlarının, kanunda gösterilen usule uyarak muhataba yaptığı tek taraflı usulî bir işlemdir.
• Kamu Düzeni – Re’sen Denetim: Tebligat kuralları kamu düzenine ilişkin olduğundan, mahkemeler tebligatın geçerliliğini re’sen inceler; tarafların itirazına bağlı değildir.
• Hak Arama Özgürlüğü: Tebligat, tarafın iddia ve savunmalarını sunabilmesi için dengeleyici bir araçtır. Bu yüzden “tebliğ tarihi” çoğu usulî sürenin başlangıç noktasıdır.
• Vekile Tebligat İlkesi: Dava vekille takip ediliyorsa, tebligatın asıl muhatabı avukattır. Vekil varken müvekkile yapılan tebligat, kural olarak geçersiz sayılır; bu husus Yargıtay uygulamasında istikrarlıdır.
• E-Tebligat: 7201 sayılı Kanun’un 7/a maddesi uyarınca elektronik tebligat, sisteme ulaştığı tarihi izleyen beşinci gün tebliğ edilmiş sayılır. Bu kural, sürelerin başlangıcında kritik önemdedir.

Tebliğ yokluğu nedir? Tipik Görünümler

Tebliğ yokluğu, hukuken “tebliğ” sayılabilecek bir işlem hiç doğmamışsa söz konusudur. Yani tebligat hiç yapılmamış veya tebligat olarak nitelendirilemeyecek derecede ağır sakatlık içerir (ör. muhatapla ilgisiz kişiye, sahte imzayla, tamamen yanlış dosyaya/kişiye, hiç mazbatasız). Bu durumda tebliğ tarihi oluşmaz, dolayısıyla süreler hiç başlamaz ve kesinleşme iddiası ilerletilemez. Yokluk kamu düzenine ilişkindir; mahkemece re’sen gözetilir ve her zaman ileri sürülebilir.

Örnekler:

1. Tebligat hiç gönderilmemiş; dosyada mazbata yok.
2. Tebligat muhatapla ilgisiz kişiye ve dosyayla ilgisiz adrese yapılmış, imza/kimlik örtüşmüyor.                                                           
3. Farklı dosyaya ait evrakın yanlışlıkla tebliği.
4. E-tebligatta iletinin yanlış KEP adresine gönderilmesi veya sisteme hiç düşmemesi.                                                                                                                                                                                                                                                                           Bu hallerde “tebliğ tarihi” hiç doğmaz. Süreler işlemez; kesinleşme ileri sürülemez.

Usulsüz Tebligat Nedir? Tipik Görünümler

Usulsüz tebligat, Tebligat, 7201 sayılı Tebligat Kanunu ve Yönetmelik hükümlerine uygun yapılmamışsa usulsüzdür. Ancak bir tebliğ işlemi vardır; sadece şekle veya usule aykırıdır. TK m.32 uyarınca, muhatap usulsüz tebligatı fiilen öğrendiği tarihte tebligat geçerli sayılır ve süreler bu tarihten itibaren işlemeye başlar (öğrenme tarihi).

Örnekler:

1. Yanlış kişiye tebliğ: Vekille takip edilen dosyada müvekkile; tüzel kişide yetkisiz personele; gerçek kişide komşuya/akrabaya doğrudan tebligat.
2. Adres şartlarının ihlali: Bilinen son adrese ilişkin araştırma yapılmadan, doğrudan TK m.35’e (bilinen en son adres) dayanılması; m.21 kapsamında kapıya ihbar kâğıdı bırakılmadan komşuya/ muhtara tebliğ.
3. Tebligat parçasının eksikliği: Tebliğ mazbatasında zorunlu bilgilerin (tebliğ tarihi, kimlik, sıfat, şerhler) gösterilmemesi.
4. E-tebligat hataları: Zorunlu e-tebligat yükümlüsü olana KEP dışı kanaldan bildirim; sisteme düşmeyen veya gönderici/muhatap adresi hatalı iletiler.
5. Yönetmelik ihlalleri: Mesai saatleri, resmi tatiller, özel kurallar (ör. askere, hükümlüye, yabancıya) göz ardı edilerek yapılan tebligatlar.

Bu hallerde tebligat geçerli bir tebligat tarihi doğurmaz; ancak Kanun, “öğrenme tarihi” kurumuyla çözüm üretir.

Usulsüz Tebligatın Sonuçları: “Öğrenme Tarihi” Kalkanı

7201 sayılı Kanun’un 32. maddesine göre, tebligat usulsüz yapılmış olsa bile muhatap tebligattan fiilen haberdar olduğu anda tebligat o tarihte yapılmış sayılır. Bu tarih, uygulamada “öğrenme tarihi” olarak adlandırılır.

• Süreler Öğrenme Tarihinden Başlar: İstinaf, temyiz, itiraz, şikâyet gibi kanun yolları dâhil tüm süreler öğrenme tarihine göre hesaplanır.
• Kesinleşme Riski Azalır: Usulsüz tebligatla kesinleşen karar iddiası, muhatabın zamanında şikâyetiyle bertaraf edilebilir; Yargıtay, usulsüz tebligat nedeniyle hak düşümü doğmaması gerektiği yönünde istikrarlı içtihatlar kurmuştur.
• İcra Hukukunda Şikâyet: İİK m.16 uyarınca usulsüz tebligata karşı öğrenmeden itibaren 7 gün içinde şikâyet yoluna gidilebilir. Şikâyet kabul edilirse, usulsüz tebligata bağlı işlemler (ör. kesinleşme şerhi, satış ilanı süresi) hükümsüzleşebilir ya da yeniden başlatılır.
• E-Tebligatta Beş Gün Kuralı: E-tebligatın “beşinci gün” kuralı, usulsüz e-tebligat iddialarında da dikkate alınır; sisteme düşmeyen, yanlış hesaba giden veya teknik olarak usule uygun oluşturulmayan iletiler tebliğ tarihi doğurmaz.

Öğrenme Tarihi Nasıl İspatlanır?

• Dilekçede açık ve net beyan,
• UYAP/Avukat portal görüntüleri,
• E-tebligat kayıtları (KEP kayıtları, teslim raporları),
• Dosya inceleme tutanakları,
• Karşı tarafın ikrarı veya usule ilişkin tutanak şerhleri.

Yargıtay, öğrenme tarihinin belgelendirilebildiği ölçüde esas alınmasını ve buna göre sürelerin başlatılmasını kabul etmektedir.

Yargıtay’ın Yerleşik İlkeleri

• Re’sen İnceleme: Tebligat kamu düzeninde olduğundan, mahkeme usulsüzlüğü kendiliğinden gözetir.
• Vekile Tebligat Zorunluluğu: Vekille takip edilen davada müvekkile yapılan tebligat geçerli değildir; süre işlemez.
• m.21 Uygulaması Sıkı: Komşuya/muhtara tebliğ için kapıya ihbarname bırakma ve diğer şartlar titizlikle aranır; eksiklik usulsüzlük doğurur.
• m.35’in İstisnai Niteliği: Bilinen en son adrese tebligat, ön araştırma yapılmadan doğrudan uygulanamaz; usul sırasına uyulması gerekir.
• Öğrenme Tarihi Güvencesi: Usulsüz tebligat, muhatabın tebligatı fiilen öğrendiği tarihte geçerlilik kazanır; süreler bu tarihten işler.
• E-tebligatın Teknik Kuralları: Zorunlu muhataplara KEP üzerinden yapılan tebligatta beşinci gün kuralı esastır; teknik hatalar tebliğ tarihini sakatlar.

Uygulamada Yol Haritası: Usulsüz Tebligat Şüphesi Varsa

1. Dosyayı Tam İnceleyin: Tebligat mazbatası, tebliğ zarfı, ihbar kâğıdı, e-tebligat teslim raporu, UYAP kayıtlarını çekin.
2. Usulsüzlük Tipini Sınıflandırın: Vekile değil müvekkile, yetkisiz kişiye, yanlış adrese, m.21/35 şartlarına aykırı, e-tebligat hatası vb.
3. Öğrenme Tarihini Belgeleyin: UYAP erişim tarihi, yazı işleri görüşmesi, dosya inceleme tutanağı, KEP raporu.
4. Süreyi Kaçırmayın:
   • İcra şikâyeti: Öğrenmeden itibaren 7 gün.
   • İstinaf/temyiz/itiraz: İlgili kanundaki genel süreler, öğrenme tarihinden başlar.
5. Talepleri Net Yazın: Usulsüz tebligatın tespiti, tebliğ tarihinin öğrenme tarihi olarak düzeltilmesi, buna bağlı sürelerin iadesi/yeniden işlemesi, icra işlem/kararlarının iptali veya yenilenmesi.
6. İkinci Kez Usulsüzlüğü Önleyin: Mahkemeden/daireden tebligatın vekile/e-tebligat adresinize yapılması için açık talep, adres tespiti ve MERNİS kontrollerinin yapılmasını isteyin.

Sık Yapılan Hatalar ve Pratik İpuçları

• “Tebliğ aldım ama usulsüz” demek yetmez: Türünü ve hangi maddeye aykırı olduğunu somutlayın.
• Adres araştırması atlanıyor: m.35’e gitmeden önce, bilinen adres ve MERNİS araştırması yapılmış mı kontrol edin.
• Mazbata şerhleri gözden kaçıyor: Tebliği kimin aldığı, sıfatı, tarihi, saat bilgisi; eksikse usulsüzlük lehinedir.
• E-tebligatta rapor zorunludur: KEP kayıtlarını mutlaka ek yapın; beşinci gün kuralını hatırlatın.
• Vekile tebligat unutuluyor: Vekâletname dosyada ise, müvekkile yapılan tebligatla süre işlemez; bu argümanı öne çıkarın.

SSS: Usulsüz Tebligat Hakkında Kısa Sorular

Usulsüz tebligat kararı kesinleştirir mi?
Kural olarak hayır. Usulsüz tebligat, muhatap tebligatı öğrendiği tarihte hüküm doğurur; süreler o tarihten başlar. Kesinleşme iddiası bu şekilde bertaraf edilir.

Öğrenme tarihini nasıl ispatlarım?
Dilekçedeki açık beyan, UYAP erişim kayıtları, KEP teslim raporları, dosya inceleme tutanakları, yazı işleri şerhleri en güçlü delillerdir.

Vekile değil de müvekkile tebliğ yapılırsa ne olur?
Vekille takip edilen dosyada bu tebligat geçerli sayılmaz; süre işlemez. Öğrenme tarihi varsa, süre o tarihten başlar.

E-tebligat ne zaman tebliğ edilmiş sayılır?
Sisteme ulaştığı tarihi izleyen beşinci gün tebliğ edilmiş sayılır. Ancak teknik usulsüzlük varsa, tebliğ tarihi doğmayabilir.

İcra dosyasında ne yapmalıyım?
Öğrenmeden itibaren 7 gün içinde İİK m.16’ya dayanarak şikâyet edin; tebliğ tarihinin düzeltilmesini ve buna bağlı işlemlerin iptal/yenilenmesini talep edin.

Sonuç

Tebligat, yargılamanın olmazsa olmaz aşamasıdır ve kuralları kamu düzenine ilişkindir. Bu sebeple, tebligatın kime, nereye, hangi usulle yapıldığı titizlikle denetlenir. Usulsüz tebligat halinde öğrenme tarihi kurumu, hak kayıplarını önleyen temel güvencedir. Uygulamada başarı için; tebligat parçalarının tek tek incelenmesi, usulsüzlük tipinin doğru sınıflandırılması, sürelerin öğrenme tarihine göre başlatılması ve taleplerin net formüle edilmesi şarttır. Yargıtay’ın yerleşik yaklaşımı da bu yöndedir: Usulsüz tebligat, muhatabın fiilî öğrenme tarihiyle geçerlilik kazanır; süreler buna göre işler.