Tebligat Yolları
1) Tebligatın Amacı ve Hukuki Çerçeve
Tebligat, tarafların hak arama özgürlüğünü fiilen kullanabilmesi için “usul ekonomisi” ve “dürüstlük” ilkelerine dayalı bir bildirim mekanizmasıdır. 7201 sayılı Tebligat Kanunu, Tebligat Tüzüğü/Yönetmeliği ve ilgili özel kanunlar, hangi yoldan, kime ve nasıl tebliğ yapılacağını ayrıntılı düzenler. Yanlış veya eksik tebligat, usulsüz tebligat sebebiyle süreleri işletmeyebilir; bu da davanın esası kadar kritik sonuçlar doğurur. Bu nedenle “tebligatın yöntemi” kadar, “tebliğ tarihi”, “muhatap” ve “adres rejimi” de önemlidir.
2) Posta Yoluyla Tebligat (PTT) – En Yaygın ve Esas Usul
Kimlere ve nasıl?
- Bilinen adrese PTT aracılığıyla tebligat, temel usuldür. Konut veya işyeri adresine yapılabilir.
- Muhatap yerinde yoksa veya tebellüğden imtina ederse, TK m.21 devreye girer.
- m.21/1 (klasik): Muhatap veya kanuni temsilcisi adreste yoksa ve tebliği kabule yetkili kimse bulunamazsa, tebliğ evrakı muhtara/azaya/kapıcıya bırakılır; ihbarname kapıya yapıştırılır.
- m.21/2 (MERNİS/AKS adresi): Adres kayıt sistemindeki (MERNİS) adres tebligata elverişli sayılır; muhatap o adreste bulunmasa dahi muhtara bırakma + ihbarname kapıya kuralı uygulanır.
Tebliğ tarihi
- Tebliğ mazbatasındaki teslim tarihi esastır.
- m.21 prosedürlerinde, ihbarnamenin kapıya yapıştırılması ve muhtara bırakma işlemleri şekle sıkı bağlıdır; eksiklik usulsüz tebligat sonucunu doğurabilir.
Uygulamada ipuçları
- İhbarnamenin kapıya fiilen yapıştırıldığına dair kayıt ve imzalar tam olmalı.
- “Kabul ve imzadan imtina” tutanakla saptanır; memur, evrakı adreste bırakır ve tebligat yapılmış sayılır.
- Şirketlerde, tebliği alan kişinin yetkisi ve fiilî çalışan olup olmadığı önemlidir. Yargıtay, “tebligatı almaya yetkili görünen ve fiilen işte bulunan” kişiye yapılan tebligatı çoğu olayda geçerli sayar; ancak resepsiyon/kurye gibi yetkisiz personel imzası tartışma yaratabilir.
3) Elektronik Tebligat (UETS) – Hız, İzlenebilirlik ve 5 Gün Kuralı
Kimlere zorunlu?
- Sermaye şirketleri (anonim, limited, paylı komandit) için e-tebligat zorunludur.
- Kamu idareleri ve belirli meslek gruplarında zorunluluk alanı geniştir.
- Gerçek kişiler için e-tebligat kural olarak ihtiyarîdir (talep üzerine açılan UETS adresine tebligat yapılır).
Nasıl işler?
- Yetkili merci, tebligat evrakını UETS yoluyla gönderir. Sistem, bildirimi muhatabın e-tebligat kutusuna düşürür.
Tebliğ tarihi (kritik)
- Elektronik tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen 5. günün sonunda tebliğ edilmiş sayılır.
- Muhatap bildirimi o 5 günlük süre içinde açsa da açmasa da, süre 5. günün sonunda başlar. Bu, süre hesaplamalarında en sık yapılan hataların başında gelir.
Uygulamada ipuçları
- UETS kutusu düzenli kontrol edilmeli; iç işleyişte (özellikle şirketlerde) “bildirim sorumlusu” belirlenmelidir.
- “Spam/teknik aksaklık” savunmaları çoğu kez geçerli değildir; sistem kayıtları delil değeri taşır.
4) İlânen Tebligat – Son Çare ve Sıkı Şartlar
Ne zaman?
- Muhatabın adresi hiç bilinmiyorsa, bilinen adreslere ulaşılamıyorsa ya da yabancı ülkede olup tebligat yapılamıyorsa, ilânen tebligat gündeme gelir.
- Bu yol, “istismar edilmesin” diye istisnaî tutulur; ön araştırma yükümlülüğü vardır.
Nasıl?
- Uygun gazete/ilan panosu/kurum sitesi gibi mecralarda ilân verilir; dosya özelliklerine göre yerel–ulusal ilân tercih edilebilir.
Tebliğ tarihi
- İlk ilân tarihinden itibaren 7 gün sonra tebliğ yapılmış sayılır. Süreler buna göre işlemeye başlar.
Uygulamada ipuçları
- İlânın nerede, kaç kez ve hangi içerikle yapıldığı önemlidir.
- “Basılı gazete mi, elektronik ilân mı?” tercihi, dosyanın niteliğine göre belirlenmelidir.
5) Memur Aracılığıyla, Zabıta veya Muhtar Vasıtasıyla Tebligat
- Köy ve küçük yerleşimlerde veya acele hallerde, tebligat memur (zabıta/jandarma/posta memuru) eliyle yapılabilir.
- Usul yine mazbata ve ihbar kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır.
- Hatanın en çok görüldüğü yer: “İhbar kâğıdının usulüne uygun bırakılmaması”. Yargıtay, ihbarın içeriği ve kapıya yapıştırma/posta kutusuna bırakma işlemlerinin belgelenmesini arar.
6) TK m.35’e Göre Bilinen En Son Adrese/MERNİS Adresine Tebligat
- Tarafın bilinen en son adresine tebligat yapılamamışsa, adres kayıt sistemindeki (MERNİS/AKS) adres tebligata esas alınır.
- m.35 uygulaması, uygulamada en çok tartışılan alanlardan biridir:
- Kurum, bilinen adres araştırmasını makul düzeyde yapmalı (UYAP, ticaret sicili, avukat vekâletnamesi, son dilekçe adresi vb.).
- MERNİS adresine m.21/2 prosedürüyle yapılan tebligatta şekil şartlarına uyulmadıysa, tebligat usulsüz sayılabilir.
7) İşyeri ve Tüzel Kişilere Tebligat
- Tüzel kişilerde tebligat, temsile yetkili organ/kişi ya da tebligatı almaya yetkili personel aracılığıyla yapılır.
- İşyeri adresinde bulunmama halinde m.21 hükümleri geçerlidir.
- Yargıtay, şirketin fiilen faaliyet gösterdiği yerin belirlenmesine, ticaret sicil adresi ile fiilî adres ayrımına dikkat çeker.
- “İç yönerge” ile tebligatların kime teslim alınacağı belirlenmeli; teslim alanın imzası ve kimlik bilgileri mazbatada yer almalıdır.
8) Yurt Dışına Tebligat (Konsolosluk–Adli Yardım–Lahey)
- Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler (özellikle 1965 Lahey Tebligat Sözleşmesi) çerçevesinde tebligat yargı birimleri üzerinden, merkezî makam aracılığıyla veya konsolosluk kanalıyla yapılır.
- Tebliğ tarihi, gönderen ülke hukukuna ve sözleşme hükümlerine göre değişebilir; süre hesabında geri dönüş evrakı (certificate of service/return receipt) belirleyicidir.
- Kimi ülkeler alternatif tebligat usullerine (posta, e-posta, kurye) izin vermez; bu nedenle ülke bazlı kontrol şarttır.
9) Usulsüz Tebligat ve “Öğrenme Tarihi” – Hak Düşürücü Hatalardan Kaçınma
- Tebligat Kanunu m.32 uyarınca usulsüz tebligat, muhatabın içeriği öğrendiği tarihte hüküm ifade eder.
- Sonuç: Süreler, tebliğ mazbatasındaki tarihten değil, öğrenme tarihinden işlemeye başlar.
- Yargıtay, “öğrenme”nin somut delillerle ispatlanmasını ister (örneğin, dosya inceleme tutanağı, UYAP giriş kaydı, dilekçedeki açık kabul).
- Şikâyet (tebligatın iptali/yenilenmesi) süresi kaçırılmamalı; yanlış tebligat, hak kaybına yol açabilir.
10) Sık Yapılan Hatalar ve Yargıtay’la Uyumlu Çözümler
- m.21 ihbar prosedürü eksik: İhbar kâğıdı kapıya yapıştırılmamış, muhtara bırakma belgesiz. → Çözüm: Tebligatın iptali/yenilenmesi talep edilmeli; öğrenme tarihi ileri sürülmeli.
- Yetkisiz kişiye teslim: Resepsiyon/kargo personeli gibi. → Çözüm: Teslim alanın yetki/bağ durumu araştırılmalı; şirket iç yönergesi ve SGK kayıtlarıyla desteklenmeli.
- E-tebligat kutusunu takip etmeme: Süreler 5. gün kuralına göre işler. → Çözüm: İç prosedür ve sorumlu ataması; mazeret dilekçelerinde sistem kayıtlarına atıf.
- MERNİS’e doğrudan yönelme: Bilinen adres araştırması yapılmadan m.35’e başvurma. → Çözüm: UYAP–sicil–vekaletname adresi kademeli kontrol.
- İlânen tebligatı erken seçme: Son çare ilkesine aykırı. → Çözüm: Ön araştırma tutanaklarıyla şartların oluştuğu gösterilmeli.
11) Süre Hesabı: Kısa Özet Tablosu
- PTT/elden klasik tebligat: Teslim günü (ertesi gün başlar – HMK süre kuralları).
- E-tebligat (UETS): Mesajın kutuya ulaştığı tarihi izleyen 5. günün sonunda tebliğ edilmiş sayılır.
- İlânen tebligat: İlk ilân tarihinden 7 gün sonra tebliğ edilmiş sayılır.
- Usulsüz tebligat: Öğrenme tarihi esas alınır (m.32).
12) Avukatlar ve Şirketler İçin Pratik Kontrol Listesi
- Adres stratejisi: Dilekçelerde ve vekâletnamede tek ve güncel adres kullanın; değişikliği derhâl bildirin.
- UETS yönetimi: Günlük kontrol, yetkili kişi, yedek takip ve iç raporlama kuralları oluşturun.
- Mazbata incelemesi: Her tebligatta teslim alan kişi/ihbar işlemleri eksiksiz mi bakın.
- Süre defteri: Fizikî ve dijital süre takip sistemi; “e-tebligat +5 gün” için otomatik tetikleyici kurun.
- Usulsüzlük itirazı: Öğrenme tarihini belgeleyin; gerekli ise tebligatın iptali/yenilenmesi talep edin.
- Yurt dışı dosyaları: Ülke bazlı usul listesi tutun; Lahey/ikili anlaşmalar ve dönüş belgesi kontrolünü standardize edin.
13) SSS – Uygulamada En Çok Sorulan Sorular
Soru 1: Adreste yoktum, tebligat muhtara bırakılmış ve kapıya ihbar yapıştırılmış; geçerli mi? Cevap: m.21 şartları tüm şekil gerekleriyle yerine getirildiyse geçerlidir. İhbarnamenin kapıya fiilen yapıştırılması ve muhtara bırakmanın belgelenmesi gerekir. Eksiklik varsa usulsüz tebligat itirazı gündeme gelir.
Soru 2: E-tebligat kutuma bildirim düşmüş ama açmadım; süre ne zaman başlar? Cevap: Bildirimin kutunuza ulaştığı tarihi izleyen 5. günün sonunda tebliğ edilmiş sayılır. Açıp açmamanız sonuca etki etmez.
Soru 3: Şirket resepsiyonuna bırakılan tebligat geçerli olur mu? Cevap: Teslim alanın tebligatı kabul yetkisi ve fiilî çalışma durumu önemlidir. Yargıtay, fiilen orada çalışan ve tebligatı almaya yetkili görünen kişiye yapılan tebligatı olayın özelliğine göre geçerli sayabilir; ancak yetkisiz üçüncü kişi teslimi risklidir.
Soru 4: Adresimi taşımama rağmen eski adrese tebligat yapılmış; ne olur? Cevap: m.35/MERNİS kuralı ve adres bildirim yükümlülüğü birlikte değerlendirilir. Bilinen adres araştırması yapılmadan doğrudan eski adrese tebligat usulsüz olabilir; öğrenme tarihi ile süre başlatılabilir.
Soru 5: İlânen tebligat ne zaman sonuç doğurur?
Cevap: İlk ilân tarihinden yedi gün sonra tebliğ edilmiş sayılır. İlanın usule uygun yapılması şarttır.
Sonuç: Doğru Yolun Seçilmesi, Sürelerin Güvenli Yönetimi
Tebligat, davanın başlangıç düdüğü ve çoğu süre için tek saattir. Doğru yolu seçmek, şekil şartlarına uymak ve tebliğ tarihini doğru hesaplamak, esasa ilişkin en güçlü iddianın bile süre hataları yüzünden zayi olmasını önler. Uygulamada başarı, UETS disiplinine, m.21 ve m.35 prosedürlerine hâkimiyetle ve mazbata incelemesi konusundaki titizlikle doğrudan bağlantılıdır.
Somut dosyanızda hangi yolun seçileceği; muhatabın adres statüsü, tüzel–gerçek kişi ayrımı, yurt dışı bağlantısı ve süre baskısı dikkate alınarak belirlenmelidir. Gerekirse önce hızlı ve güvenli yol olarak e-tebligat, ardından fizikî tebligat ve yedek stratejiler birlikte kurgulanmalıdır.
About Post Author
