Tazminat Davalarında İspat Yükü ve Deliller
1. Giriş
Tazminat davalarının en kritik boyutu, iddiaların hangi tarafça ispatlanması gerektiği ve hangi delillerle destekleneceğidir. Çünkü tazminat davasında yalnızca zararın varlığı değil, aynı zamanda kusur, illiyet bağı ve miktar da ispat edilmelidir.
İspat yükü, hukukun en temel prensiplerinden biri olup davanın sonucunu doğrudan etkiler. Yanlış tarafın üzerine bırakılırsa, haklı taraf bile davasını kaybedebilir.
2. İspat Yükünün Hukuki Dayanağı
-
HMK m.190/1: “Taraflardan her biri, hakkını dayandırdığı vakıaların varlığını ispatla yükümlüdür.”
-
TBK m.50: Zarar gören, uğradığı zararı ve zarar ile fiil arasındaki uygun illiyet bağını ispatla yükümlüdür.
-
TBK m.51: Hakim, tazminatın kapsamını ve ödenme şeklini hakkaniyete göre belirler.
⚖️ Yargıtay 4. HD., 2016/2345 E., 2017/6543 K.
“Davacı, uğradığı zararı ve davalının eylemini ispatlamadıkça tazminat davası kabul edilemez. Ancak davalı kusursuzluğunu ispatlamadıkça sorumluluktan kurtulamaz.”
3. Tazminat Davalarında İspat Yükünün Dağılımı
3.1. Davacının Yükümlülükleri
-
Zararın doğduğunu,
-
Zararı doğuran eylemin davalıya ait olduğunu,
-
Zarar ile eylem arasındaki illiyet bağını,
-
Zararın miktarını.
3.2. Davalının Yükümlülükleri
-
Kusursuzluğunu,
-
Mücbir sebebi (deprem, sel, savaş),
-
Zararın davacının kendi ağır kusurundan kaynaklandığını,
-
Üçüncü kişinin ağır kusurunu.
⚖️ Yargıtay HGK., 2017/11-1234 E., 2019/345 K.
“İşveren, iş kazasında gerekli tedbirleri aldığını ispat etmedikçe sorumluluktan kurtulamaz.”
4. İspat Konuları
4.1. Zarar
-
Maddi zarar (malvarlığı kaybı, tedavi gideri, iş gücü kaybı),
-
Manevi zarar (kişilik haklarının ihlali, ölüm veya ağır yaralanma).
4.2. Hukuka Aykırılık
-
Sözleşme ihlali,
-
Haksız fiil (trafik kazası, doktor hatası, hakaret vb.).
4.3. İlliyet Bağı
-
Eylem ile zarar arasındaki uygun sebep-sonuç ilişkisi.
⚖️ Yargıtay 17. HD., 2018/8765 E., 2019/2345 K.
“Sigorta şirketi, illiyet bağını kesen mücbir sebep veya üçüncü kişinin kusurunu ispatlamadıkça sorumluluktan kurtulamaz.”
5. Delillerin Rolü
5.1. Yazılı Deliller
-
Sözleşmeler, makbuzlar, faturalar, sigorta poliçeleri.
5.2. Tanık Beyanları
-
Trafik kazası tanıkları, iş kazası arkadaşları.
5.3. Bilirkişi Raporları
-
Aktüer raporu (destekten yoksun kalma),
-
Tıbbi rapor (malpraktis),
-
İş güvenliği raporu (iş kazası).
⚖️ Yargıtay 17. HD., 2015/5432 E., 2016/9876 K.
“Tazminat davalarında bilirkişi raporları, zararın miktarının belirlenmesinde ve illiyet bağının tespitinde esas alınır.”
5.4. Keşif
-
Trafik kazası yerinde ölçüm, işyerinde teknik inceleme.
5.5. Uzman Görüşü (HMK m.293)
-
Özel uzman raporları (doktor, mühendis, muhasebeci görüşleri).
6. Özel Tazminat Davalarında İspat
6.1. Trafik Kazaları
-
Davacı: kazayı ve zararı ispatlar.
-
Davalı (sigorta şirketi): poliçe kapsamı dışı olduğunu ispatlar.
⚖️ Yargıtay 17. HD., 2019/5432 E., 2020/8765 K.
“Zorunlu trafik sigortacısı, illiyet bağını kesen sebebi ispatlamadıkça tazminat ödemekle yükümlüdür.”
6.2. İş Kazaları
-
İşçi: kazanın işyerinde olduğunu ispatlar.
-
İşveren: gerekli iş güvenliği tedbirlerini aldığını ispatlamalıdır.
6.3. Doktor Hatası (Malpraktis)
-
Hasta: zararı ve tedavi ile bağlantısını ispatlar.
-
Hekim/hastane: gerekli özeni gösterdiğini kanıtlamalıdır.
⚖️ Yargıtay 13. HD., 2017/2345 E., 2018/6543 K.
“Hekim, tedavide gerekli dikkat ve özeni gösterdiğini ispatlamadıkça tazminat sorumluluğundan kurtulamaz.”
6.4. Boşanma Davalarında Tazminat
-
Davacı eş: kişilik haklarına saldırıyı (şiddet, hakaret, sadakatsizlik) ispatlar.
-
Deliller: mesajlar, sosyal medya paylaşımları, tanıklar.
7. Yargıtay İçtihatlarında İspat
-
Tam İspat Gerekliliği: Zararın miktarı net şekilde belgelenmeli.
-
Hakkaniyet İlkesi: Tam ispat mümkün değilse hâkim hakkaniyete göre karar verir.
-
Delil Serbestisi: Hakim, bütün delilleri serbestçe değerlendirir.
⚖️ Yargıtay HGK., 2018/15-432 E., 2019/789 K.
“Zararın miktarı tam ispatlanamasa dahi, hâkim hakkaniyete uygun tazminata hükmedebilir.”
8. Karşılaştırmalı Hukuk
-
Almanya (BGB): Zarar gören, zarar ve illiyet bağını ispat eder; zarar veren, kusursuzluğunu ispatlar.
-
İsviçre (OR): İspat yükü Türk hukukuna benzer şekilde dağılmıştır.
-
Fransa (Code Civil): Haksız fiilde zarar gören yalnızca zararı ve fiili ispatlar; kusur karine olarak kabul edilir.
-
AİHM: Yaşam hakkı, işkence yasağı gibi alanlarda devletin kusursuz sorumluluğu kabul edilmiştir (Öneryıldız/Türkiye).
9. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Tazminat davasında zararı kim ispatlar?
→ Davacı.
2. Kusursuz olduğunu kim ispatlar?
→ Davalı.
3. Bilirkişi raporu bağlayıcı mıdır?
→ Hayır, ama hakimi yönlendirir.
4. Tanık beyanı tek başına yeterli midir?
→ Genellikle ek belgelerle desteklenmelidir.
5. Manevi tazminat nasıl ispat edilir?
→ Hakaret, saldırı, ihlal delilleriyle.
6. İş kazasında ispat yükü kime aittir?
→ İşçiye, ama işveren tedbir aldığını kanıtlamak zorundadır.
7. Trafik kazasında ispat nasıl yapılır?
→ Kaza tespit tutanağı, tanıklar, bilirkişi.
8. Doktor hatasında kim ispat yükü altındadır?
→ Hasta zararı, hekim özeni ispatlar.
9. Hakkaniyet tazminatı nedir?
→ Kesin hesap yapılamadığında hakimin belirlediği tazminat.
10. Zamanaşımı ne kadardır?
→ TBK m.72: 2 yıl, her hâlde 10 yıl.
10. Sonuç
Tazminat davalarında başarı, doğru ispat yükü dağılımı ve güçlü delillerin sunulmasına bağlıdır. Zararı iddia eden davacı, zarar ve illiyet bağını ispatlamak zorundadır; davalı ise kusursuzluğunu ve sorumluluğunu kaldıran nedenleri ortaya koymalıdır.
⚖️ Yargıtay uygulaması, mağdurlar lehine geniş yorum yapmakta; özellikle iş kazaları, trafik kazaları ve doktor hatalarında ispat yükünü dengeleyici şekilde taraflara dağıtmaktadır.
About Post Author
