Tazminat Davalarında İspat Yükü: İş Kazaları ve Trafik Kazaları

1. Giriş

Tazminat davalarında en temel sorunlardan biri, hangi tarafın hangi hususları ispatlamakla yükümlü olduğudur. İspat yükünün yanlış anlaşılması, haklı olan tarafın davayı kaybetmesine bile yol açabilir.

Türk hukukunda en sık rastlanan iki dava türü olan iş kazaları ve trafik kazaları, ispat yükünün dağılımı açısından benzerlikler ve farklılıklar taşır. Bu makalede, her iki dava türünde ispat yükü, deliller ve Yargıtay kararları ışığında uygulama ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.

---

2. Genel Hukuki Çerçeve

2.1. Kanuni Dayanaklar

• HMK m.190: İspat yükü iddia eden taraftadır.

• TBK m.50: Zarar gören, uğradığı zararı ve illiyet bağını ispat eder.

• TBK m.51: Hakim, hakkaniyete göre tazminata hükmedebilir.

• TBK m.66: Adam çalıştıranın sorumluluğu.

• KTK m.85: Motorlu araç işletenin kusursuz sorumluluğu.

• 5510 sayılı Kanun m.13: İş kazasının tanımı.

2.2. Yargıtay’ın Genel İlkesi

⚖️ Yargıtay HGK., 2018/15-432 E., 2019/789 K.

“Tazminat davalarında zarar gören, zararı ve illiyet bağını ispatla yükümlüdür. Ancak işveren ya da araç işleteni, kusursuzluğunu ispatlamadıkça sorumluluktan kurtulamaz.”

---

3. İş Kazalarında İspat Yükü

3.1. Davacının (İşçi) Yükümlülüğü

• Kazanın işyerinde veya işin yürütümü sırasında meydana geldiğini,

• Zararın oluştuğunu (iş göremezlik, ölüm, tedavi masrafı),

• Zarar ile iş kazası arasında illiyet bağını.

3.2. Davalının (İşveren) Yükümlülüğü

• İş güvenliği tedbirlerini aldığını,

• Kusursuz olduğunu,

• Mücbir sebep (deprem, sel vb.) bulunduğunu,

• Kazanın tamamen işçinin ağır kusurundan kaynaklandığını.

⚖️ Yargıtay 21. HD., 2016/7654 E., 2017/9876 K.

“İş kazasında işverenin sorumluluktan kurtulabilmesi için yalnızca kazanın işyeri dışında olduğunu söylemesi yeterli değildir; somut delillerle gerekli tedbirleri aldığını ispatlamalıdır.”

3.3. Deliller

• SGK iş kazası tespit raporları,

• Tanık ifadeleri (iş arkadaşları),

• İş güvenliği uzmanı raporları,

• İş müfettişi tutanakları,

• Hastane kayıtları,

• Bilirkişi incelemesi.

⚖️ Yargıtay 10. HD., 2017/4321 E., 2018/6543 K.

“SGK’nın iş kazası tespit raporu, işverenin sorumluluğunu belirlemede güçlü delil niteliğindedir.”

---

4. Trafik Kazalarında İspat Yükü

4.1. Davacının (Zarar Gören) Yükümlülüğü

• Trafik kazasının meydana geldiğini,

• Zararını (araç hasarı, yaralanma, ölüm, gelir kaybı),

• Zarar ile kaza arasındaki illiyet bağını.

4.2. Davalının (İşleten / Sigorta Şirketi) Yükümlülüğü

• Kusursuzluğunu,

• Mücbir sebep (ör. deprem anında kaza),

• Üçüncü kişinin ağır kusurunu,

• Poliçe kapsamı dışındaki durumu.

⚖️ Yargıtay 17. HD., 2019/5432 E., 2020/8765 K.

“Trafik kazasında işletenin sorumluluktan kurtulabilmesi için kusursuzluğunu somut delillerle ispatlaması gerekir. Kusur karinesi mağdur lehine işler.”

4.3. Deliller

• Trafik kaza tespit tutanağı,

• Kamera ve fotoğraf kayıtları,

• Tanık ifadeleri,

• Polis raporları,

• Bilirkişi aktüerya raporları,

• Hastane raporları.

⚖️ Yargıtay 17. HD., 2015/7654 E., 2016/9876 K.

“Destekten yoksun kalma tazminatında aktüerya raporları, en güvenilir hesap yöntemidir.”

---

5. İş Kazaları ve Trafik Kazalarında İspat Yükünün Karşılaştırması

---

6. Uygulamadaki Tipik Uyuşmazlıklar

6.1. İş Kazalarında

• İşverenin “önlem aldık” iddiasının belgesiz kalması,

• SGK raporlarının mahkemede tartışılması,

• İşçinin kendi kusurunun oranı.

6.2. Trafik Kazalarında

• Kaza tutanağındaki hatalı düzenlemeler,

• Sigorta şirketlerinin poliçe istisnası savunmaları,

• Mücbir sebep ve üçüncü kişinin kusuru iddiaları.

⚖️ Yargıtay 17. HD., 2018/2345 E., 2019/5432 K.

“Sigorta şirketi, poliçe kapsamı dışında kaldığını kanıtlamadıkça sorumluluktan kurtulamaz.”

---

7. Karşılaştırmalı Hukuk

• Almanya (BGB & StVG): İşveren ve işleten kusursuz sorumludur, kurtuluş kanıtı sunmalıdır.

• İsviçre (OR & SVG): Türk hukukuna benzer düzenleme; iş kazalarında işveren, trafik kazalarında araç sahibi sorumlu.

• Fransa (Code Civil): Kusur karinesi mağdur lehinedir.

• İngiltere (Negligence Law): İşverenin “duty of care” yükümlülüğü; trafik kazalarında sigorta sistemi güçlüdür.

• AİHM (Öneryıldız/Türkiye): Devletin iş güvenliği önlemlerini almaması yaşam hakkı ihlali sayılmıştır.

---

8. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. İş kazasında ispat yükü kimdedir?
→ İşçi kazayı, işveren tedbir aldığını ispatlar.

2. Trafik kazasında kim sorumlu kabul edilir?
→ Araç işleteni kusursuz sorumludur.

3. Sigorta şirketi hangi durumda ödeme yapmaz?
→ Poliçe dışı hal varsa ve bunu ispatlarsa.

4. İş kazasında işçinin kusuru ne sonuç doğurur?
→ Tazminat oranını azaltır.

5. Trafik kazasında illiyet bağı nasıl ispatlanır?
→ Bilirkişi raporu, kaza tutanağı, tanık.

6. Bilirkişi raporuna itiraz edilebilir mi?
→ Evet, ek rapor istenebilir.

7. Manevi tazminat nasıl ispat edilir?
→ Kişilik hakları ihlali delilleriyle (fotoğraf, tanık, rapor).

8. Zamanaşımı süresi nedir?
→ TBK m.72 uyarınca 2 yıl, her hâlde 10 yıl.

9. İşverenin “önlem aldım” savunması yeterli mi?
→ Hayır, belge ve raporlarla ispat gerekir.

10. Trafik kazasında araç işleteni sürücüyle aynı kişi değilse kim sorumlu olur?
→ Araç sahibi (işleten) sorumludur.

---

9. Sonuç

İş kazaları ve trafik kazaları tazminat davalarında ispat yükü, mağduru koruyacak şekilde düzenlenmiştir. İş kazalarında işçi kazayı ispatlarken, işveren tedbir aldığını kanıtlamakla yükümlüdür. Trafik kazalarında ise zarar gören kazayı ve zararını ispat ederken, araç işleteni kusursuzluğunu ispatlamadıkça sorumluluktan kurtulamaz.

⚖️ Yargıtay içtihatları, her iki alanda da mağdurlar lehine genişletici yorum yapmakta, kusur karineleriyle zarar görenin korunmasını ön plana çıkarmaktadır.