Tasarım Patentleri ile Yazılım Arayüzlerinin Korunması Arasındaki Farklar Nelerdir?

Giriş

Yazılım dünyasında grafik arayüzlerin ticari ve estetik önemi arttıkça, bu arayüzlerin hukuken hangi yolla korunacağı da ciddi bir tartışma konusu haline gelmiştir. Bir yanda Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) uyarınca sağlanan telif hakkı koruması, diğer yanda Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) çerçevesinde elde edilebilecek endüstriyel tasarım tescili bulunmaktadır.

Peki bir yazılım arayüzü yalnızca estetik bir unsur mudur, yoksa yaratıcı bir eser mi? Bu makalede, bu iki koruma rejiminin farkları, geçerlilik şartları ve Türk yargısı ile Yargıtay’ın yaklaşımları ışığında detaylı şekilde ele alınacaktır.

1. Yazılım Arayüzleri Hukuken Ne Sayılır?

a) FSEK Kapsamında “Eser” Niteliği

5846 sayılı FSEK m.1/B’ye göre:

“Eser; sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim, edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eseri mahiyetinde olan her türlü fikrî ve sanatı mahsuldür.”

• Yazılım arayüzü, özgünlük ve yaratıcılık taşıyorsa FSEK kapsamında eser olarak korunabilir.
• Görsel ögeler (ikonlar, renk, yerleşim) güzel sanat eseri, bütünsel akış ise işlenme eser kapsamında değerlendirilir.
• Tescil gerekmez, eser oluşturulduğu anda koruma başlar.

b) SMK Kapsamında “Endüstriyel Tasarım” Niteliği

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu m.55:

“Tasarım; bir ürünün tamamının veya bir parçasının… görsel özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.”

• Grafik kullanıcı arayüzleri (GUI), ürünle birlikte sunulan görsel tasarımlar olarak tescillenebilir.
• Tescil şarttır. Koruma süresi 5 yıl + yenilemelerle 25 yıla kadar çıkar.
• Fonksiyonel unsurlar korunmaz. Sadece dış görünüm esas alınır.

2. Temel Hukuki Farklılıklar

Kriter	FSEK (Telif Hakkı)	SMK (Endüstriyel Tasarım)
Koruma Şartı	Eser özgün olmalı	Yeni ve ayırt edici olmalı
Tescil	Gerekmez	Zorunludur
Koruma Süresi	Eser sahibi + 70 yıl	5 yıl + 25 yıla kadar yenileme
Kapsam	Yaratıcı ifade biçimi	Görsel görünüm
Fonksiyonel Unsurlar	Kapsam içi olabilir	Kapsam dışı

3. Hukuki Uyuşmazlıklar: Hangisi Geçerli?

Yargı uygulamalarında genellikle her iki koruma yolu birlikte ileri sürülmekte, ancak davanın niteliğine göre bir yol tercih edilmektedir:

Örnek:

• Bir arayüzün görsel olarak kopyalanması → SMK kapsamında tasarım tesciline tecavüz davası
• Bir arayüzün işlevselliğiyle birlikte kopyalanması → FSEK kapsamında telif hakkına tecavüz davası

4. Yargıtay Kararları

Yargıtay 11. HD, 2017/5321 E., 2018/4656 K.

“Davalı tarafından kullanılan yazılım arayüzü, davacının eserinde kullanılan arayüz ile benzerlik göstermektedir. Bu durum FSEK kapsamında telif hakkı ihlali teşkil eder.”

Yargıtay 11. HD, 2020/3071 E., 2021/2042 K.

“Tasarım tescili yapılmış bir grafik arayüzün, ürünle birlikte ticari kullanımı halinde, ihlal somutlaştırılmış ve tescil hükmü uygulanmıştır.”

5. Sözleşmelerde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yazılım arayüzü geliştirme süreçlerinde geliştirici ile müşteri arasındaki hukuki ilişki, ileride çıkabilecek uyuşmazlıkların önlenmesi açısından önemlidir:

• Arayüz tasarımı özel olarak sipariş edilmişse, eser sözleşmesi mi yoksa hizmet sözleşmesi mi olduğuna dikkat edilmelidir.
• Telif haklarının devrine ilişkin hükümler FSEK m.52 çerçevesinde açık ve yazılı olarak yapılmalıdır.
• Tasarım tescili yapılacaksa, başvuru sahibi ve tasarımcının adı açıkça belirlenmelidir.

6. Sonuç ve Değerlendirme

Yazılım arayüzleri, hem telif hakkı korumasına hem de tasarım tesciline konu olabilir. Bu iki koruma rejimi, birbirini dışlamaz, aksine birlikte uygulanabilir. Ancak hangisinin daha uygun olacağı, arayüzün fonksiyonel mi yoksa estetik mi olduğu, kullanım amacı ve ticari değerine göre belirlenmelidir. Türk yargı uygulamaları da her iki koruma sistemine dayalı açılan davalara açık olmakla birlikte, özgünlük ve ihlal değerlendirmelerinde somut delil ve bilirkişi raporları büyük önem taşımaktadır.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ