Taksi Plakası Değeri ve Değer Kaybı: Gelir Kaybı – İşletme Zararı – Değer Kaybı Ayrımı

Giriş: “Plaka değeri mi, araç değeri mi?”

Ticari taksi dosyalarında iki farklı “değer” sıkça karışır: taksi plakası değeri (idari/ekonomik bir hakka bağlı lisans değeri) ve araç değeri (somut taşıt). Kaza sonrası tazminat tartışmalarında ise üç ayrı zarar kalemi öne çıkar:

1. Değer kaybı (araç) – onarım sonrası ikinci el piyasasındaki iskonto.

2. Gelir kaybı/kullanım mahrumiyeti – aracın yattığı günlerde kazanılamayan net kâr veya ikame maliyeti.

3. İşletme zararı – hat/sözleşme kaybı, şoför maliyeti, ek personel, alternatif hizmet satın alma gibi işletmeye özgü kayıplar.

Sağlıklı bir dosya için bu kalemleri ayrıştırmak, kime ait olduklarını ve nasıl ispatlanacaklarını netleştirmek şart.

---

Üçlü Ayrımın Çekirdeği

• Taksi plakası değeri (lisans): Aracın üstünde çalışan işletme hakkının piyasa değeri; genellikle idari kurallara, arz–talep dengesine ve devir/taahhüt sözleşmelerine bağlıdır. Kaza tek başına plaka değerini doğrudan düşürmez; düşüş varsa da ayrı ve istisnai bir ispat gerekir (ör. kalıcı faaliyet yasağı, idari iptal gibi).

• Araç değer kaybı: Hasar–onarım sonrası araç özelinde oluşan kalıcı fiyat düşüşü. Plakadan bağımsızdır.

• Gelir kaybı / işletme zararı: Araç çalışamadığı için kaybedilen net kâr (taksimetre/defter/pos verileri), ikame araç maliyeti ve sözleşmeye bağlı işletme etkileri.

Kısa kural: Plaka haktır, araç malıdır, işletme faaliyettir. Tazminat talebinde bu üçü karıştırılmamalı.

---

Taksi Plakası Değeri: Piyasa, Sözleşme ve İdari Çerçeve

• Piyasa oluşumu: Plaka değeri; arz–talep, bölgesel düzenlemeler, erişim/hat sayısı ve devir imkanlarıyla oluşur.

• Sözleşmeler: Plaka kiralama, ortaklık, şoför sözleşmesi gibi belgeler gelir akışını ve risk paylaşımını belirler.

• İdari bağlantı: Belediye/UKOME/oda düzenlemeleri; çalışma süreleri, hat/ruhsat koşulları ve denetimler (faaliyet kısıtı oluşursa plaka değeri dolaylı etkilenebilir).

• Tazminat pratiği: Kaza nedeniyle plaka değerinde doğrudan kayıp iddiası istisnadır; çoğu dosyada talep araç değer kaybı ve gelir/ikame eksenindedir.

---

Değer Kaybı (Araç): Emsal Pazar ve Onarım Kalitesi

Formül:

Değer Kaybı = Hasarsız Rayiç (medyan) − Onarımlı Pazar (medyan)

Adımlar:

1. Emsal seti: Aynı model/yıl/donanım ve benzer km’de hasarsız ilanlar; ayrı kümede benzer onarılmış ilanlar toplanır, uç değerler elenir, medyan alınır.

2. Ekspertiz/servis: Boyalı–değişen parçalar, parça türü (orijinal/sertifikalı eşdeğer), montaj–boya kalitesi ve ADAS/far kalibrasyonu belgeleri.

3. Taksi spesifiği: Ticari kullanım ve araç iç donanımları (taksimetre, aparat) pazar algısını etkileyebilir; emsal seçiminde ticari kullanım dikkate alınmalıdır.

4. Sonuç: Onarım kalitesi yüksek ise iskonto daralır, düşük ise artar; ancak kaybı sıfırlamaz.

---

Gelir Kaybı ve İşletme Zararı: Taksimetre–Hat–Sözleşme Üçgeni

• Gelir kaybı (net kâr): Çalışılamayan günlerde taksimetre raporları, pos/defter verileri ve varsa hat sözleşmesi ile net kâr ortalaması tespit edilir.

• Kullanım mahrumiyeti/ikame: İkame araç kiralandıysa fatura; kiralanmadıysa makul günlük rayiç esas alınabilir. Aynı günler için ikame + tam gelir birlikte talep edilmez (çifte tazmin görüntüsü doğar).

• İşletme zararı: Şoföre ödenen sabit bedeller, iptal edilen özel anlaşmalar, platform komisyonları, müşteri şikâyetlerinden doğan cezalar gibi kalemler ancak belgeli ve illiyetli ise talep edilebilir.

• Müterafik kusur: Sürücünün kusuru varsa (örn. ağır ihlal), hem gelir kaybında hem değer kaybında oransal indirim olabilir.

---

Tablo: Hangi Kalem Kime Aittir ve Nasıl İspatlanır?

---

Örnek Olaylar:

Senaryo 1 — Standart hasar, yetkili servis onarım

• Hasar: Ön tampon + far + kaputta lokal boya; yapısal yok.

• Değer kaybı: Hasarsız medyan 1.350.000 TL; onarımlı medyan 1.300.000 TL → 50.000 TL.

• Gelir/ikame: Onarım 5 gün; ikame 1.000 TL/gün (fatura) → net kâr 2.100 TL/gün ise (2.100 − 1.000) × 5 = 5.500 TL.

• Talep: 55.500 TL + faiz/temerrüt.

• Not: Plaka değerinde ayrı bir kayıp talebi yoktur.

Senaryo 2 — İkame yok, hat sözleşmesi var

• Hasar: Yarı-yapısal onarım; 7 gün yatış.

• Gelir: Taksimetre/pos ortalaması net kâr 1.800 TL/gün → 12.600 TL.

• Ek işletme: Sözleşmeli gece vardiyası iptal edildi; iş sahibi yazısı ve rota kayıtları mevcut → 3.000 TL ceza/iptal faturası.

• Talep: Araç değer kaybı + 12.600 TL gelir kaybı + 3.000 TL işletme zararı.

• Not: Belgeler çakışmasın; gün–gün çizelge sun.

Senaryo 3 — Müterafik kusur iddiası

• Hasar: 5 gün yatış; ikame var (900 TL/gün).

• Gelir: Net kâr 1.900 TL/gün.

• Net gelir kaybı: (1.900 − 900) × 5 = 5.000 TL.

• Müterafik kusur: %20 indirim → gelir kaybı 4.000 TL, değer kaybından da %20 indirim.

• Ders: Kusur oranı tüm kalemleri etkileyebilir.

---

Başvuru–Tahkim/Mahkeme Stratejisi

1. Sigortaya yazılı başvuru: Kaza tutanağı, foto/video, ekspertiz–servis–kalibrasyon, emsal medyan analizi, taksimetre/pos/defter ve varsa ikame faturası tek PDF. IBAN ve faiz/temerrüt talebini yaz.

2. Eksik evrak yönetimi: Somut ve gerekli evrak istenmişse zamanında tamamla; makul inceleme süresi sonunda temerrüt iddiasını kur.

3. Tahkim veya mahkeme: Kısmi ödeme/rette Sigorta Tahkim genelde hızlıdır; üyelik ve parasal eşikleri kontrol et. Ticari nitelikli işletme zararlarında arabuluculuk dava şartı olabilir.

4. Limit–IMM planı: ZMMS limiti yetmezse IMM/kusurlu işleten rotasını baştan hazırla; her muhatap için ayrı temerrüt kurgula.

---

Sık Yapılan Hatalar;

•  Plaka değeri ile araç değerini karıştırmak.

• Gelir kaybını cirodan hesaplamak (net kâr şart).

•  İkame kullanırken aynı günler için tam gelir istemek (çifte tazmin).

•  Emsal ilanları tek kümede toplamak; hasarsız/onarılmış ayrımı yapmamak.

•  Kalibrasyon çıktıları ve parça menşeini belgelemeden değer kaybı istemek.

•  Faiz/temerrüt başlangıcını başvuru yazısında belirtmemek.

•  İşletme zararını sözleşme ve belge ile desteklememek.

---

Taksi Plakası, Gelir Kaybı ve Değer Kaybı

1) Kaza, taksi plakasının piyasa değerini düşürür mü?
Genellikle hayır. Plaka bir lisans/haktır; araç hasarı çoğunlukla araç değer kaybı ve gelir/ikame kalemi doğurur. Plaka değerindeki düşüş iddiası istisnaî ve ağır ispat gerektirir.

2) Gelir kaybını nasıl ispatlarım?
Taksimetre raporu, pos/defter dökümleri, hat/taahhüt sözleşmesi ve onarım süresiyle uyumlu gün–gün çizelgeyle. Net kâr yaklaşımı esastır.

3) İkame araç almadım; yine de mahrumiyet tazmini olur mu?
Uygulamada makul günlük kiralama rayici dikkate alınabilir; ancak onarım süresi ve rayiç belgelendirilmeli.

4) Özel serviste onarım yaptım; sorun olur mu?
Kaliteyi kalibrasyon/sertifika/foto–ölçüm ile belgelersen özel servis onarımı da makul kabul edilebilir. Parça menşei ve işçilik standardını kanıtla.

5) Müterafik kusur olursa ne etkilenir?
Kusur oranı, değer kaybı ve gelir/ikame kalemlerine oransal indirim olarak yansır.

6) ZMMS limiti yetmezse ne yaparım?
Aşan kısım için IMM teminatı ve/veya kusurlu işleten/sürücü sorumluluğu hedeflenir; her biri için ayrı temerrüt/faiz başlangıcı planlanır.