Suudi Arabistan’da Yabancı İşçilerin Hukuki Hakları ve İşverenlerin Sorumlulukları Nelerdir?

Giriş

Suudi Arabistan, dünyanın en büyük yabancı iş gücü pazarlarından biridir. Ülkede çalışan milyonlarca yabancı işçi, özellikle inşaat, sağlık, hizmet, enerji ve teknoloji sektörlerinde önemli roller üstlenmektedir. Ancak yabancı işçilerin hukuki hakları ve işverenlerin yükümlülükleri, yalnızca iş sözleşmeleriyle değil, aynı zamanda Suudi Arabistan İş Kanunu (Labor Law) ve ilgili idari düzenlemelerle de belirlenmektedir.

Bu makalede, Suudi Arabistan’da yabancı işçilerin sahip olduğu haklar, işverenlerin yerine getirmesi gereken yükümlülükler ve olası ihlallerde doğan hukuki sonuçlar detaylı olarak incelenecek; ayrıca kurgusal bir örnek olay üzerinden sürecin uygulamadaki yansımaları değerlendirilecektir.

---

1. Yabancı İşçilerin Hukuki Hakları

Yabancı işçilerin, Suudi Arabistan İş Kanunu kapsamında sahip olduğu temel haklar şunlardır:

a) Ücret Hakkı

• İşçilerin, sözleşmede belirtilen ücretlerini zamanında ve eksiksiz alma hakkı vardır.

• Ücretler en geç her ay ödenmelidir.

b) Çalışma Süresi ve İzinler

• Haftalık çalışma süresi 48 saati aşamaz.

• Ramazan ayında Müslüman işçiler için bu süre 36 saate indirilmektedir.

• İşçilerin yıllık ücretli izin hakkı bulunmaktadır.

c) Sağlık ve Güvenlik

• İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik önlemlerini almakla yükümlüdür.

• İşçiler, güvenli bir çalışma ortamında çalışma hakkına sahiptir.

d) İş Sözleşmesinin Güvencesi

• İş sözleşmesi yazılı yapılmalıdır.

• İşveren, işçiyi tek taraflı olarak haksız şekilde işten çıkaramaz.

e) Sosyal Güvenlik ve Sigorta

• İşçilere sağlık sigortası sağlanmalıdır.

• İş kazası veya meslek hastalığı durumunda işçinin tazminat hakkı vardır.

f) Pasaport Hakkı

• Yeni düzenlemelerle, işverenin işçinin pasaportuna el koyması yasaklanmıştır.

• İşçiler, pasaportlarını ve kimlik belgelerini kendilerinde bulundurabilirler.

---

2. İşverenlerin Hukuki Sorumlulukları

Suudi Arabistan’da işverenlerin yabancı işçiler karşısındaki yükümlülükleri oldukça kapsamlıdır:

a) Çalışma İzni ve İkamet İzni Sağlama

• İşveren, yabancı işçinin çalışma izni (work permit) ve oturma iznini (iqama) almakla yükümlüdür.

b) Ücretlerin Zamanında Ödenmesi

• İşveren, işçilerin maaşlarını her ay bankacılık sistemi üzerinden ödemelidir.

c) Konut ve Ulaşım Sağlama

• Özellikle düşük gelirli işçiler için işveren, konut ve ulaşım imkanı sağlamak zorundadır.

d) Sağlık Sigortası

• Tüm yabancı işçiler için işverenin sağlık sigortası yaptırması zorunludur.

e) İşçi Haklarının Korunması

• İşveren, işçilerin haklarını ihlal edemez; fazla mesai ve tatil günleri için ücret ödemek zorundadır.

f) İşten Çıkarma Süreci

• İşten çıkarma, yalnızca İş Kanunu’nda belirtilen gerekçelerle yapılabilir.

• İşçiye kıdem tazminatı ve ihbar süresi sağlanmalıdır.

---

3. Kurgusal Örnek Olay

Olay:
Bangladeş vatandaşı olan M.R., Suudi Arabistan’ın Riyad şehrinde bir temizlik şirketinde işçi olarak çalışmaktadır. İşveren, M.R.’ye sözleşmede belirtilen maaşı üç ay boyunca ödemez ve pasaportunu da şirkette alıkoyar. M.R., bu durumu ilgili Çalışma Bakanlığı yetkililerine bildirir.

Hukuki Değerlendirme:

• İşverenin M.R.’nin pasaportuna el koyması yasadışıdır.

• Üç ay boyunca maaş ödememesi, İş Kanunu’nun açık ihlalidir.

• İşçi, sözleşmeyi haklı nedenle feshedebilir ve tazminat talep edebilir.

• Bakanlık, işverene para cezası uygular ve işçinin alacaklarını ödemesini zorunlu kılar.

Bu örnek olay, Suudi Arabistan’da yabancı işçilerin yaşadığı tipik ihlalleri ve hukuki yollarla nasıl çözülebildiğini göstermektedir.

---

4. Sık Karşılaşılan Sorunlar

• Pasaportlara el konulması (yasal olmamasına rağmen uygulamada sıkça görülür).

• Ücretlerin geciktirilmesi veya eksik ödenmesi.

• İşçilerin fazla mesai ücretlerini alamaması.

• İş kazalarında işverenin sorumluluklarını yerine getirmemesi.

• İşçilerin şikayet haklarını kullanmaktan çekinmesi.

---

5. Hukuki Yollar

• İşçiler, Çalışma Bakanlığı’na şikayet başvurusu yapabilir.

• İş uyuşmazlıkları, İş Mahkemeleri tarafından çözülür.

• İşçiler, haksız fesih veya maaş ödememesi gibi durumlarda tazminat talep edebilir.

• İşverenin ihlalleri, idari para cezası ve faaliyet kısıtlamasına yol açabilir.

---

6. Hukuki Tavsiyeler

• İşçiler, mutlaka yazılı iş sözleşmesi yapmalıdır.

• Pasaportlarını işverene teslim etmemelidir.

• Ücretlerin ödenmediği durumlarda derhal şikayet yoluna gidilmelidir.

• İşverenler, işçi haklarına ilişkin yükümlülükleri eksiksiz yerine getirmelidir.

• Tarafların, uyuşmazlıkları mahkemeye taşımadan önce arabuluculuk yoluyla çözmeye çalışması tavsiye edilir.

---

Sonuç

Suudi Arabistan’da yabancı işçilerin hakları, İş Kanunu ve idari düzenlemelerle güvence altına alınmıştır. İşçilerin ücret, sağlık, güvenlik, sözleşme güvencesi ve sosyal hakları temel koruma alanlarını oluştururken; işverenlerin izin, ücret ödeme, sağlık sigortası ve işçi haklarını koruma yükümlülükleri bulunmaktadır.

Kurgusal olayda görüldüğü gibi, ihlaller karşısında yabancı işçiler hukuki yollara başvurabilir ve haklarını arayabilirler. Bu nedenle işverenlerin sorumluluklarını titizlikle yerine getirmesi, hem hukuki yaptırımların önlenmesi hem de iş ilişkilerinin sürdürülebilirliği açısından zorunludur.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut