Suudi Arabistan’da Göçmen İşçilerin En Sık Karşılaştığı Hukuki Sorunlar Nelerdir?
Giriş
Suudi Arabistan, dünyanın en çok yabancı işçi çalıştıran ülkelerinden biridir. Özellikle Asya ve Afrika’dan gelen milyonlarca göçmen işçi, inşaat, hizmet, sağlık, tarım ve petrol sektörlerinde istihdam edilmektedir. Ancak göçmen işçilerin büyük bir bölümü, çalışma ve yaşam koşulları bakımından ciddi hukuki sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır.
Bu yazıda, Suudi Arabistan’da göçmen işçilerin en sık yaşadığı hukuki problemler, bu problemlerin hukuki dayanakları ve çözüm yolları ele alınacak; ayrıca kurgusal bir örnek olay üzerinden sürecin nasıl işlediği anlatılacaktır.
1. Çalışma İzni ve Sponsorluk Sistemi (Kafala)
Suudi Arabistan’da yabancı işçilerin çalışabilmesi için kafala sistemi adı verilen sponsorluk mekanizması yürürlüktedir.
-
Çalışma izni, işveren sponsorluğu ile alınır.
-
İşveren, işçinin pasaportu ve ikamet hakkı üzerinde belirleyici bir role sahiptir.
-
Bu durum, işçilerin bağımsız hareket etmesini zorlaştırmakta ve işverenin keyfi uygulamalarına yol açabilmektedir.
Hukuki Sorun: İşverenin izin yenilemesini yapmaması, işçiyi farklı işlerde çalışmaya zorlaması veya işçinin iş değiştirmesine izin vermemesi.
2. Ücretlerin Ödenmemesi
Göçmen işçilerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri de maaşların zamanında veya eksiksiz ödenmemesidir.
-
İşverenler bazen aylardır maaş ödemesi yapmamakta, işçiler mağdur edilmektedir.
-
Suudi Arabistan İş Kanunu, işçinin düzenli ödeme alma hakkını güvence altına almıştır.
Hukuki Sonuç: İşçiler, İş Mahkemeleri aracılığıyla ücret alacaklarını talep edebilir.
3. Pasaportların Alıkonulması
Birçok işveren, işçilerin pasaportlarını kendi yanında tutarak işçilerin serbest dolaşım hakkını kısıtlamaktadır.
-
Bu uygulama, uluslararası hukuka aykırıdır.
-
İşçilerin ülkeyi terk etmesi veya iş değiştirmesi engellenmektedir.
4. Çalışma Koşulları ve İş Güvenliği
Özellikle inşaat ve petrol sektöründe çalışan göçmen işçiler, iş güvenliği tedbirlerinin yetersizliği nedeniyle ciddi kazalara maruz kalmaktadır.
-
İşverenin koruyucu ekipman sağlamaması, iş sağlığı kurallarını ihlal etmesi sıkça görülür.
-
İş kazalarında işçilerin yeterli tazminat alamaması büyük bir problemdir.
5. Sağlık Hizmetlerine Erişim
Göçmen işçilerin sağlık sigortalarının eksik yapılması, hastanelerde hizmet alamamalarına sebep olmaktadır.
-
İşverenin sağlık sigortası yükümlülüğünü yerine getirmemesi, işçilerin mağduriyetine yol açar.
6. Sözleşmeye Aykırı Uygulamalar
İşçiler, işe alınırken bir sözleşme imzalasa da, çoğu zaman fiili çalışma koşulları sözleşmedekinden farklıdır.
-
Fazla mesai ücreti ödenmemesi.
-
Çalışma saatlerinin aşırı uzun tutulması.
-
İş tanımına aykırı görevler verilmesi.
7. İkamet ve Vize Sorunları
Çalışma izinlerinin yenilenmemesi veya vize ihlalleri, göçmen işçilerin “kaçak” duruma düşmesine neden olabilir.
-
Bu durum, hem hukuki yaptırımlar hem de sınır dışı edilme riskini doğurur.
8. Kurgusal Örnek Olay
Olay:
Hindistan vatandaşı R.K., Suudi Arabistan’ın Riyad şehrinde bir temizlik şirketinde çalışmaya başlamıştır. İşveren, R.K.’nın pasaportunu alıkoymuş, üç ay boyunca maaşını ödememiştir. Ayrıca R.K.’ya sözleşmesinde yazmayan ek görevler yüklenmiştir.
Hukuki Süreç:
-
R.K., öncelikle Çalışma Bakanlığı’na şikâyette bulunmuştur.
-
Bakanlık, işverenin pasaport alıkoymasının hukuka aykırı olduğuna ve maaşların derhal ödenmesi gerektiğine karar vermiştir.
-
R.K., İş Mahkemesi’ne başvurarak tazminat talebinde bulunmuş, mahkeme lehine karar vererek işverenin sorumluluğunu tespit etmiştir.
Değerlendirme:
Bu olay, göçmen işçilerin en sık yaşadığı üç temel sorunu (ücret ödenmemesi, pasaport alıkonulması, sözleşmeye aykırı uygulamalar) göstermektedir.
9. Çözüm Yolları
-
İdari Başvurular: Çalışma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’na şikâyet.
-
Yargısal Yollar: İş Mahkemesi’nde alacak davası açılması.
-
Uluslararası Mekanizmalar: Konsolosluklara başvuru, uluslararası insan hakları kurumlarına bilgi verme.
-
Toplu Hak Arama: İşçilerin birlikte hareket ederek sendikal destek aramaları.
10. Hukuki Tavsiyeler
-
İşçiler, işe başlamadan önce sözleşmelerinin Arapça ve kendi dillerinde hazırlanmasını talep etmelidir.
-
Pasaportlarını işverene teslim etmemeli, alıkonulduğunda şikâyette bulunmalıdır.
-
Maaş ödemeleri yapılmadığında resmi şikâyet dilekçesi verilmelidir.
-
İş güvenliği konusunda işverenden yazılı teyit alınmalı, iş kazası halinde hak arama yolları kullanılmalıdır.
Sonuç
Suudi Arabistan’da göçmen işçilerin en sık karşılaştığı hukuki sorunlar; ücret ödemelerinin yapılmaması, pasaportların alıkonulması, sözleşmeye aykırı uygulamalar, iş güvenliği eksiklikleri ve vize sorunlarıdır.
Her ne kadar bu sorunlar yaygın olsa da, işçilerin idari ve yargısal başvuru yolları mevcuttur. Hukuki hakların bilinmesi ve etkin kullanılması, göçmen işçilerin mağduriyetlerinin giderilmesi açısından büyük önem taşır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
