Suçun Türkiye’nin Kıta Sahanlığında İşlenmesi Halinde Yargı Yeri

1. Kıta Sahanlığı Kavramı

1.1. Tanım

Kıta sahanlığı, kıyı devletinin kara ülkesinin deniz altındaki doğal uzantısıdır. Uluslararası Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (UNCLOS, 1982) göre kıta sahanlığı, kıyıdan itibaren 200 deniz miline kadar uzanabilmektedir. Türkiye, söz konusu sözleşmeye taraf olmamakla birlikte, kıta sahanlığına ilişkin teamül hukukunu ve kendi iç hukukunu uygulamaktadır.

1.2. Türkiye Açısından Kıta Sahanlığı

Karadeniz’de: Sınırlar ikili anlaşmalarla belirlenmiştir.
Ege Denizi’nde: Yunanistan ile uyuşmazlıklar sürmektedir.
Doğu Akdeniz’de: Özellikle hidrokarbon aramaları nedeniyle kıta sahanlığı tartışmaları yoğunlaşmıştır.

2. Türk Hukukunda Kıta Sahanlığı ve Ceza Yargısı

2.1. Türk Ceza Kanunu

TCK m.8 uyarınca suçun işlendiği yer, fiilin işlendiği veya neticenin gerçekleştiği yer olarak kabul edilir.
TCK m.9 ise daha özel bir düzenleme getirir:

“Türk kara ve hava sahalarında, Türk karasularında veya Türkiye’nin kıta sahanlığında işlenen suçlar Türkiye’de işlenmiş sayılır.”

Dolayısıyla Türkiye’nin kıta sahanlığında bir suç işlendiğinde, bu suç doğrudan Türk mahkemelerinin yetkisine girer.

2.2. Ceza Muhakemesi Kanunu

CMK m.12 uyarınca kural olarak suçun işlendiği yer mahkemesi yetkilidir. Ancak kıta sahanlığı “kara parçası” olmadığı için uygulamada yetkili mahkemenin belirlenmesi şu şekilde yapılır:

Suçun işlendiği deniz alanına en yakın kıyı ilindeki ağır ceza mahkemesi yetkilidir.
Eğer suç gemide işlendiyse, geminin bağlı olduğu limanın bulunduğu yer mahkemesi de yetkili kabul edilmektedir.

3. Kıta Sahanlığında İşlenebilecek Suç Türleri

Kıta sahanlığı, özellikle enerji ve deniz kaynaklarının işletilmesi bakımından önemlidir. Bu alanlarda işlenebilecek başlıca suçlar şunlardır:

Kaçak petrol veya doğal gaz çıkarma (kaçakçılık suçları),
Çevreye zarar verme (deniz kirliliği, TCK m.181-182),
İzinsiz bilimsel araştırma veya sondaj faaliyetleri,
Türk bayraklı gemilerde işlenen adi suçlar (adam öldürme, yaralama, hırsızlık vb.),
Uluslararası deniz güvenliğine karşı suçlar (deniz haydutluğu, silahlı saldırılar).

4. Uluslararası Hukuk Boyutu

4.1. UNCLOS Hükümleri

Kıta sahanlığı üzerindeki doğal kaynakları işletme hakkı kıyı devletine aittir.
Ancak kıta sahanlığı, uluslararası denizlerin bir parçası olduğu için kıyı devletinin tam egemenliği değil, münhasır ekonomik hakları söz konusudur.

4.2. Türkiye’nin Yetkisi

Türkiye, kıta sahanlığında işlenen suçlarda cezai yargı yetkisini kullanabilmektedir. Bu, hem egemenlik hakkı hem de kamu düzenini koruma amacı taşır.

5. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay kararlarında da kıta sahanlığında işlenen suçların Türkiye’de işlenmiş sayıldığı görülmektedir. Örneğin:

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, kıta sahanlığında petrol arama faaliyetlerine zarar veren eylemleri “Türkiye’de işlenmiş suç” olarak kabul etmiştir.
Yargıtay’ın farklı daire kararlarında, kıta sahanlığında yapılan izinsiz faaliyetler nedeniyle açılan davalarda Türk mahkemelerinin yetkili olduğu vurgulanmıştır.

6. Yetkili Mahkemenin Belirlenmesi

Pratikte, suçun işlendiği kıta sahanlığı bölgesine en yakın kıyı ilindeki mahkeme yetkili kılınır:

Karadeniz’de işlenen suçlar için Trabzon, Samsun gibi kıyı illerindeki mahkemeler,
Ege Denizi için İzmir, Çanakkale, Muğla mahkemeleri,
Doğu Akdeniz için Antalya, Mersin, Hatay mahkemeleri yetkilidir.

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Yetki uyuşmazlıkları: Suçun tam olarak hangi deniz alanında işlendiğinin tespitinde zorluklar çıkabilmektedir.
Delil toplama: Kıta sahanlığında işlenen suçlarda delil toplamak için deniz kuvvetleri, sahil güvenlik ve uluslararası işbirliği gereklidir.
Uluslararası diplomasi: Özellikle Ege ve Doğu Akdeniz’deki sınır ihtilafları, yargılama yetkisi konusunda sorunlara yol açabilmektedir.

8. Sonuç

Türkiye’nin kıta sahanlığında işlenen suçlar, TCK m.9 hükmü gereği Türkiye’de işlenmiş sayılır. Bu durumda:

Türk mahkemeleri kesin yetkilidir.
Yetkili mahkeme, suçun işlendiği kıta sahanlığına en yakın kıyı ilinin mahkemesidir.
Türk yargı yetkisi, uluslararası hukuka da uygundur; çünkü kıta sahanlığı kaynaklarının işletilmesi konusunda kıyı devletine münhasır hak tanınmaktadır.

Bu düzenleme, hem Türkiye’nin egemenlik haklarının korunması, hem de deniz yetki alanlarında kamu düzeninin sağlanması açısından büyük önem taşır.

Single Blog Title