Suçun İşlenmesinden Sonra Netice Gerçekleştiği Sırada Lehe Yeni Kanun Çıkarsa: Kanunun Geçmişe Yürümesi

Giriş

Türk Ceza Hukuku’nun en önemli tartışma konularından biri, suçun işlenmesinden sonra neticenin gerçekleştiği sırada lehe bir kanunun yürürlüğe girmesi halinde, bu kanunun fail hakkında uygulanıp uygulanamayacağıdır. Ceza hukukunda temel prensip “kanunların geçmişe yürümezliği”dir. Ancak lehe kanun söz konusu olduğunda, istisnai olarak kanunun geçmişe yürümesi kabul edilmektedir.

Bu konu özellikle neticesi gecikmiş suçlar ve kesintisiz suçlar bakımından gündeme gelmektedir. Zira suç işlenmiş ama henüz netice doğmamışken yürürlüğe giren lehe kanunun uygulanıp uygulanamayacağı, doktrinde ve Yargıtay kararlarında tartışmalı bir meseledir.

Bu makalede, lehe kanunun geçmişe yürümesi ilkesini, suçun işlenmesi ile neticenin gerçekleşmesi arasındaki zaman farkı bağlamında inceleyecek; yasal dayanakları, Yargıtay içtihatlarını, uygulamadaki örnekleri ve uluslararası hukuk perspektifini ele alacağız.

1. Temel Kavramlar

1.1. Suçun İşlenme Anı

TCK’ya göre suç, fiilin işlendiği anda oluşur. Yani failin kast veya taksirle fiili gerçekleştirdiği an, suçun işlendiği andır.

1.2. Netice

Özellikle neticeli suçlarda, fiilin işlenmesi ile neticenin doğması arasında zaman farkı olabilir. Örneğin;

Yaralanan bir kişi, olaydan günler sonra hayatını kaybedebilir.
Zehirleme fiili, saatler sonra ölüm neticesini doğurabilir.

1.3. Lehe Kanun

Fail için daha az ceza veya daha hafif infaz rejimi öngören kanun, lehe kanundur.

2. Yasal Dayanak

2.1. Anayasa m. 38

Kanunların geçmişe yürümezliği temel ilkedir.
Ancak sanık lehine olan kanunun geçmişe yürümesi kabul edilmiştir.

2.2. TCK m. 7

TCK m. 7/1: “Hiç kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.”
TCK m. 7/2: “Suçun işlendiği tarihten sonra yürürlüğe giren kanunun, failin lehine olan hükümleri uygulanır.”

Bu madde, tartışmamızın merkezinde yer almaktadır. Zira suçun işlendiği an ile neticenin gerçekleştiği an farklı olabilir.

3. Tartışmanın Odak Noktası

Soru: Suç işlendikten sonra, fakat netice doğmadan önce lehe kanun yürürlüğe girerse, hangi kanun uygulanır?

Bu konuda üç temel görüş vardır:

Fiilin işlendiği an esas alınır.
- Suç tarihi, fiilin işlendiği andır. Bu nedenle netice doğmadan yürürlüğe giren lehe kanun uygulanmaz.
- Bu görüş, TCK m. 7’nin lafzına dayanmaktadır.
Neticenin gerçekleştiği an esas alınır.
- Özellikle neticeli suçlarda suçun tamamlanması netice ile gerçekleşir.
- Bu nedenle neticenin doğduğu anda yürürlükte olan lehe kanun uygulanmalıdır.
Fail lehine yorum yapılır.
- Hem fiil tarihi hem netice tarihi arasında lehe olan kanun dikkate alınır.
- Failin hakları gözetilerek en avantajlı hüküm uygulanır.

4. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay, bu konuda farklı suç tipleri bakımından kararlar vermiştir:

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2008/10-149 E., 2008/222 K.: “Suç tarihi fiilin işlendiği andır. Neticenin gerçekleştiği anda yürürlüğe giren kanun, fiil tarihine bakıldığında uygulanmaz.”
Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2014/3562 E., 2015/2781 K.: “Neticeli suçlarda, suçun tamamlandığı an neticenin gerçekleştiği andır. Bu nedenle netice tarihinde yürürlükte olan lehe kanun uygulanır.”
Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 2016/4258 E., 2017/1834 K.: “Fail lehine olan kanun hükümleri, hem fiil hem netice tarihi arasında karşılaştırılarak belirlenmelidir.”

Bu içtihatlar, Yargıtay’ın olayın niteliğine göre farklı değerlendirmeler yapabildiğini göstermektedir.

5. Doktrindeki Görüşler

Klasik Görüş: Suç tarihi fiilin işlendiği andır, neticenin doğması önemli değildir.
Modern Görüş: Suçun tamamlandığı an neticenin gerçekleştiği andır, bu nedenle netice anındaki kanun uygulanır.
Ara Görüş: Fail lehine olan kanun her durumda uygulanmalıdır; hakların korunması ön plandadır.

6. Uygulama Örnekleri

Kasten yaralama fiili: Fail, 2020’de mağduru yaralamış, mağdur 2021’de ölmüştür. Bu süreçte ceza kanununda ölüm neticesine ilişkin ceza indirilmişse, tartışma gündeme gelir.
Zehirleme suçları: Fail zehri 2019’da vermiş, mağdur 2020’de ölmüştür. Bu arada çıkan lehe kanun uygulanacak mıdır?
Trafik suçları: Kaza 2018’de olmuş, mağdur 2019’da ölmüştür. Bu sırada yürürlüğe giren lehe düzenleme uygulanır mı?

7. Uluslararası Hukuk Perspektifi

AİHS m. 7 ve AİHM içtihatları, sanık lehine kanunun geçmişe yürütülmesini insan haklarının gereği olarak görmektedir.
Scoppola v. İtalya (2010) kararı: Lehe kanunun uygulanmaması AİHS ihlalidir.
Uluslararası ceza hukuku, failin lehine olan düzenlemeyi esas alır.

8. Günlük Hayata Etkileri

Lehe kanunun geçmişe yürümesi ilkesinin bu tür durumlarda uygulanması, özellikle:

İnfaz sürelerinin kısalmasına,
Tahliyelerin hızlanmasına,
Adli sicil kayıtlarının daha hızlı temizlenmesine neden olabilir.

Özellikle infaz kanunlarında yapılan değişiklikler, binlerce mahkûmun cezaevinden erken çıkmasına olanak tanıyabilir.

9. Eleştiriler

Hukuk güvenliği zedelenebilir: Suç tarihinde yürürlükte olan kanuna güven duygusu zayıflar.
Toplum vicdanı rahatsız olabilir: Ağır suç işleyenlerin lehe düzenlemelerden yararlanması eleştirilir.
Adalet ile bireysel haklar arasında denge kurmak zorlaşır.

Sonuç

Suçun işlenmesinden sonra neticenin gerçekleştiği sırada lehe kanun çıkması halinde uygulanacak kanun konusunda hem doktrinde hem Yargıtay’da farklı görüşler bulunmaktadır.

Katı görüş, fiil tarihini esas alır.
Modern görüş, netice tarihini esas alır.
Hak eksenli görüş ise fail lehine olan hükmün uygulanmasını savunur.

Türk Ceza Hukuku’nda, lehe kanunun geçmişe yürümesi ilkesinin temel amacı, bireyin haklarını korumaktır. Bu nedenle, netice tarihi itibarıyla yürürlüğe giren lehe kanunun uygulanması, hem Anayasa hem TCK hem de AİHM içtihatlarıyla uyumlu görünmektedir.

Sonuç olarak; lehe kanun, failin lehine olduğu sürece, ister fiil ister netice tarihinde yürürlüğe girmiş olsun, uygulanmalı ve hukuk devleti ilkesi gereği birey hakları korunmalıdır.

Single Blog Title