Suç Vasfına (Niteliğine) Yönelik Temyiz veya İstinaf
Suç Vasfına Yönelik Temyiz ve İstinaf İncelemeleri: Hukuki Çerçeve, Süreç ve İçtihat
Ceza muhakemesinde hüküm kesinleştiğinde, taraflar çoğunlukla kararın hem hukuken hem de fiilen bağlayıcı olduğu düşüncesine kapılır. Ancak belirli şartlar altında, özellikle suç vasfı yani fiilin hukukî nitelendirmesi konusunda hata yapıldığına ilişkin yönelim olduğunda, hem istinaf hem de temyiz yollarıyla kararın esas yönünden yeniden incelenmesi mümkündür. Maddi gerçeğin sağlanması ve adil yargılanma hakkı açısından bu düzenleme büyük önem taşır.
1. Kavramsal ve Temel Hukuki Çerçeve
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 286/1. maddesine göre, istinaf mahkemeleri tarafından bozmaya konu edilmeyen kararlar dışındaki kararlara temyiz yoluyla başvurulabilir. Ancak kanunda suç vasfına yönelik temyiz başvurularına dair açık bir düzenleme yer almaz; bu imkân daha çok Yargıtay içtihatlarıyla şekillendirilmiştir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun özellikle 04.10.1993 tarihli ve 2-187/222 esaslı kararıyla, tür ve miktar itibarıyla kesin nitelikteki hükümler hakkında dahi suç vasfına dair temyizin mümkün olduğu benimsenmiştir.
Özetle: Basit bir adlî para cezası bile olsa, eylemin fiilen daha ağır bir suç oluşturduğu iddiasıyla suç vasfı değişikliğine ilişkin temyiz başvurusu yapılabilir.
2. İstinaf ve Temyizde Suç Vasfı Değişikliği Esası
2.1 Suç Vasfı Nedir?
Bir fiilin hangi suç tipine (örneğin basit yaralama, yağma) girdiğini belirleyen hukuki kavramdır. Mahkemenin verdiği ceza bu vasfa göre şekillenir. Eğer vasıf hatalı konulursa verilen ceza nedensiz ağır ya da hafif olabilir.
2.2 Neden Suç Vasfı Değişikliğine Başvurulur?
-
Daha ağır bir suç vasfı uygulanarak daha yüksek ceza verilebilir. Bu yöndeki temyiz, genellikle katılan vekili veya Cumhuriyet savcısıyla yapılabilir. Bu tür temyizler cezanın artırılmasını amaçlayan sistematik başvurulardır.
-
Veya lebihinden (sanık lehine) suç vasfının daha hafif bir suç haline indirilerek cezanın düşürülmesi veya beraat edilmesi yönünde kullanılabilir.
Bu imkân, özellikle kesin nitelikteki kararlar için önemlidir; çünkü bu kararların genel anlamda hukuken bağlayıcı olması, vasıf değişikliği iddiasını önemsizleştirmemelidir.
3. İstinaf ve Temyiz Süreçleri ve Şartları
3.1 İstinaf Aşaması
-
İlk derece mahkemesi hükmü bölge adliye mahkemesine istinaf edilebilir. Eğer orada olayın suç vasfının değiştirilebileceği iddiası varsa, ilgili taraf bu yönelimle başvurabilir.
-
Bölge adliye mahkemesi, vasfın değiştirilmesini gerektiriyorsa hükmü esas yönünden bozabilir; aksi halde reddedebilir.
3.2 Temyiz Aşaması
-
İstinaf kararı istinaf içinde bozulmuşsa veya reddedilmişse, Temel CMK 286 hükmüne göre temyiz yoluna gidilebilir.
-
Temyizde suç vasfına yönelik başvuru yapılırsa, Yargıtay yalnızca bu yönü inceler, diğer hususları (delil değerlendirmesi vs.) yeniden ele almaz.
-
Vasıf doğruysa reddedilir, ancak vasıf yanlış belirlenmişse Yargıtay hükmü esas yönünden bozarak yeni vasfa göre karar verilmesini sağlar.
3.3 Kesinlik Sınırı
-
CMK 286/2-a ve 2-b bentlerine göre; beş yıl ve altı hapis cezaları ve ceza miktarını artırmayan istinaf kararları kesin niteliktedir, temyize tabi değildir.
-
Ancak bu kesinlik sınırını aşacak nitelikte suç vasfı değişikliği iddiası varsa, bu kararlar dahi suç vasfına yönelik temyiz kapsamında değerlendirilebilir.
4. İçtihatlar Işığında Örnek Kararlar
Yargıtay 6. Ceza Dairesi’nin 20.04.2021 tarihli 2021/11450 esas sayılı kararında ifade edildiği üzere; basit yaralama suçundan kesinlik içeren adlî para cezasına hükmedilmesi halinde bile, fiilin aslında öldürmeye teşebbüs suçunu oluşturduğu iddia edilerek suç vasfına yönelik temyiz yapılabilir.
Bunların dışında Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi’nin neticesi ağırlaştırılmış yaralama kararında; savcının öldürmeye teşebbüs suç vasfı yönünden temyiz başvurusu üzerine Yargıtay, suç vasfını hatalı bulmuş; mahkûmiyeti bozarak davanın tekrar ağır ceza mahkemesinde görülmesini sağlamıştır.
Ayrıca, Danıştay benzeri dosyalarda, ölüm veya ağır zarar veren yaralamalarda, istinaf kararlarının suç vasfı yönünden değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
5. Ne Zaman ve Kimler Başvurabilir?
Kimler Başvurabilir?
-
Cumhuriyet savcısı, sanık aleyhine cezanın artırılmasını sağlayacak suç vasfı yönlendirmesiyle temyize gidebilir.
-
Katılan vekili de aynı şekilde başvurabilir.
-
Sanık veya müdafi, lehine bir vasıf değişikliği varsa başvurabilir.
Ne Zaman Başvurulur?
-
İstinaf aşamasında: Bölge adliye mahkemesine kararın dosyada eksik veya yanlış bir vasıf içerdiği açıkça ifade edilerek başvuru yapılmalıdır.
-
Temyiz aşamasında: Savcı veya katılan vasfın değişmesi gerektiğini belirtir; bu başvuru ancak vasıf değişikliğinin cezada kesinlik sınırını aştığı durumlarda kabul edilir.
6. Pratikte Dikkat Edilecek Hususlar
-
Usulüne uygun gerekçelendirme: Temyiz veya istinaf dilekçelerinde suç vasfı değişikliğine neden ihtiyaç duyulduğu açık biçimde gösterilmelidir.
-
Kesinlik sınırı dikkate alınmalı: 5 yıla kadar cezalar genelde temyize tabi değil, ancak vasıf değişikliği iddiası varsa istisnai olarak mümkün.
-
Yargıtay Genel Kurul kararlarına vurgu: Özellikle kararlarında atıf yapılan içtihatlar dilekçede yer almalıdır.
-
Esnetilmiş inceleme sınırı: İstinaf sonrası temyizde yalnızca vasıf itirazı ele alınır, deliller yeniden değerlendirilmez.
-
Sanık lehine vasıf değişikliğinde dikkat: Daha hafif suça düşürme iddiası varsa bunun cezaya etkisi açık belirtilmeli.
7. Sonuç ve Değerlendirme
Suç vasfına yönelik temyiz ve istinaf başvuruları, ceza yargılamasında esasa ilişkin hataların düzeltilmesine imkan tanır. CMK’da açık hüküm olmamasına rağmen, Yargıtay içtihatları bu yolu somut bir yargılama imkânına dönüştürmüştür. Böylece yapılan fiilin hukuki nitelendirmesi hatalı ise, ya ceza artırılabilir ya da sanık lehine hafifletme yapılabilir.
Özellikle kesinlik sınırını aşan vasıf değişiklikleri, gerek Cumhuriyet savcısının gerekse katılan vekilinin başvurusuyla temyiz incelemesine konu olabilir. Bu düzenleme, adaletin tesisi ve hukukun üstünlüğü açısından önemli bir mekanizmadır.
About Post Author
