Start-Up’larda Hisse Devri Sözleşmelerinde Yatırımcı Koruma Mekanizmaları

1. Giriş

Start-up ekosistemi, yüksek risk ve yüksek getiri potansiyeli ile yatırımcılar için cazip bir alan olmakla birlikte, girişimlerin erken aşama doğası gereği yatırımcılar açısından belirsizlikleri de barındırır. Bu nedenle, hisse devri sözleşmeleri (Share Purchase Agreement – SPA) yatırımcıyı koruyan özel maddelerle donatılmalıdır.

Türk Hukuku’nda bu tür sözleşmeler esas olarak Türk Borçlar Kanunu (TBK), Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde şekillenir. Ancak start-up yatırım sözleşmeleri, Anglo-Sakson hukukundan ithal edilmiş pek çok kavramı da içerir.

2. Yatırımcı Koruma Mekanizmalarının Amacı

Yatırımın değerini korumak
Kurucu ortakların motivasyonunu sürdürmek
Şirketin kontrolsüz şekilde yönetilmesini önlemek
Gelecekteki sermaye artırımlarında yatırımcının payının erimesini engellemek
Çıkış (exit) stratejisini güvence altına almak

3. Hisse Devri Sözleşmesinde Yatırımcıyı Koruyan Temel Mekanizmalar

3.1. Hisse Devri Kısıtlamaları (Transfer Restrictions)

Ön Alım Hakkı (Right of First Refusal – ROFR)
Mevcut hissedarlar, üçüncü kişilere yapılacak satışlarda öncelikli alım hakkına sahip olur.
Öncelikli Teklif Hakkı (Right of First Offer – ROFO)
Hissedar, hissesini satmak istediğinde önce diğer ortaklara teklif sunmak zorundadır.
Onay Şartı (Consent Requirement)
Hisse devri için yatırımcı onayı zorunlu hale getirilir.

3.2. Pay Sulandırma (Dilution) Koruması

Anti-Dilution Clause: Sermaye artırımlarında yatırımcının payı korunur.
- Full Ratchet: Yeni hisseler düşük fiyattan satılırsa, yatırımcının pay fiyatı da aynı orana çekilir.
- Weighted Average: Ortalama fiyat üzerinden uyarlama yapılır.
Pre-Emptive Rights: Yeni ihraç edilen hisselerden öncelikli alma hakkı.

3.3. Yönetim Kontrol Hakları

Yönetim Kurulu Temsil Hakkı: Yatırımcı, yönetim kuruluna üye atayabilir.
Veto Hakları (Reserved Matters): Stratejik kararlarda yatırımcının onayı olmadan işlem yapılamaz (ör. sermaye artırımı, şirketin satışı, yeni borçlanma).

3.4. Çıkış Mekanizmaları (Exit Rights)

Drag-Along Right (Birlikte Satma Zorunluluğu): Çoğunluk hissedar satarsa, yatırımcı da hisselerini satmak zorunda kalır.
Tag-Along Right (Birlikte Satma Hakkı): Çoğunluk hissedar satarsa, yatırımcı da aynı şartlarda satışa katılabilir.
IPO Zorunluluğu: Belirli bir süre sonunda halka arz yükümlülüğü.

3.5. Kurucu Ortaklara Yönelik Düzenlemeler

Vesting: Kurucu ortakların hisseleri belirli sürelerde hak ediş ile serbest bırakılır.
Non-Compete & Non-Solicit: Kurucuların belirli süre aynı sektörde rekabet etmesi veya çalışanları çekmesi yasaklanır.
Founder Lock-Up: Kurucuların hisselerini belirli süre devretmesi engellenir.

3.6. Garanti ve Beyanlar (Representations & Warranties)

Kurucular, şirketin finansal, hukuki ve ticari durumuna ilişkin doğru bilgi verdiğini taahhüt eder. Aykırılık halinde yatırımcı tazminat talep edebilir.

3.7. Likidite Tercihleri (Liquidation Preferences)

Şirket satıldığında veya tasfiye edildiğinde yatırımcı, yatırım tutarını öncelikli olarak geri alır (ör. 1x, 2x preference).

4. Türk Hukuku’nda Özel Dikkat Gerektiren Noktalar

TTK m.492-493: Nama yazılı payların devrinde şirket onayı ve esas sözleşme kısıtlamaları.
TTK m.389: Yönetim kurulunun devredilemez yetkileri.
Rekabet yasağı: TTK m.396 kapsamında kuruculara uygulanabilir.
Borçlar Kanunu m.27: Hukuka, ahlaka aykırı şartların geçersizliği.

5. Yargıtay Perspektifi

Yargıtay, özellikle “ön alım hakkı” ve “pay devri kısıtlamaları” konusunda, sözleşme hükümlerinin esas sözleşmeye işlenmesini geçerlilik açısından önemli görmektedir (Yargıtay 11. HD, 2017/3767 E., 2019/4840 K.).

6. Uygulamada Yatırımcılar İçin Tavsiyeler

Sözleşme – Esas Sözleşme Uyumu: SPA maddeleri mutlaka şirket esas sözleşmesine paralel düzenlenmeli.
Net Exit Planı: Yatırımcı hangi koşullarda çıkış yapabileceğini önceden bilmelidir.
Finansal Raporlama Standartları: Yatırımcı, düzenli finansal bilgi alma hakkına sahip olmalıdır.
Yaptırım Maddeleri: İhlal halinde uygulanacak cezai şartlar açıkça belirlenmeli.

7. Sonuç

Start-up yatırımlarında hisse devri sözleşmeleri, yalnızca hisse satışının teknik detaylarını değil, aynı zamanda yatırımcının gelecekteki haklarını, yönetim etkisini ve çıkış stratejisini güvence altına alan bir hukuki zırh işlevi görür. Yatırımcı koruma mekanizmalarının eksik veya belirsiz düzenlenmesi, ileride yüksek maliyetli uyuşmazlıklara yol açabilir.

Bu nedenle, yatırımcıların ve girişimcilerin bu tür sözleşmeleri hazırlarken tecrübeli bir ticaret hukuku avukatından profesyonel destek almaları kritik önemdedir.

Single Blog Title