Sporda Şike ve Teşvik Primi Suçları: TCK ve 6222 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirme
GİRİŞ
Spor, sadece bir rekabet ortamı değil, aynı zamanda ciddi ekonomik ilişkilerin döndüğü, milyonlarca insanın ilgisini çeken bir sektördür. Ancak sporun doğasına aykırı bazı eylemler, özellikle şike ve teşvik primi, hem sporun etik temellerini sarsmakta hem de kamu düzenine yönelik ciddi tehditler oluşturmaktadır. Bu sebeple Türk hukukunda bu tür fiiller, hem Türk Ceza Kanunu (TCK) hem de 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun çerçevesinde suç olarak düzenlenmiştir.
1. ŞİKE VE TEŞVİK PRİMİNİN TANIMI
a) Şike Nedir?
Şike, bir spor karşılaşmasının sonucunu veya seyrini önceden belirlemek amacıyla, hileli hareketlerde bulunmak demektir. Bu fiil; sporcular, teknik direktörler, yöneticiler veya üçüncü kişiler eliyle gerçekleştirilebilir.
b) Teşvik Primi Nedir?
Teşvik primi ise, bir takımın rakip takım karşısında daha iyi performans göstermesi için dışarıdan veya rakip takımdan gelen maddi/manevi teşviklerdir. Bu eylem, doğrudan maç sonucunu değiştirmeye yönelik olmasa da sportif rekabeti etkilediği için hukuken suç teşkil edebilir.
2. HUKUKİ DAYANAKLAR
a) 6222 Sayılı Kanun
Madde 11 – Şike ve teşvik primi
“Müsabakanın sonucunu etkilemek amacıyla maddi veya manevi çıkar temin edilmesi hâlinde, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilir. Fiilin, karşılığında menfaat temin edilerek gerçekleştirilmesi hâlinde ceza artırılır.”
Bu hüküm, şike ve teşvik primi suçlarını ayrı ayrı düzenlemekte, ceza artırımı da öngörmektedir.
b) Türk Ceza Kanunu
Her ne kadar TCK’da doğrudan “şike” kelimesi geçmese de, şu suç tipleri uygulanabilir:
-
Nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158)
-
Rüşvet (TCK m.252)
-
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (TCK m.220)
3. KURGUSAL ÖRNEK OLAY
OLAYIN ÖZETİ:
2024-2025 sezonunda TFF 1. Lig’de mücadele eden “Doğu Anadolu FK”, son hafta maçında ligde kalabilmek için puana ihtiyaç duymaktadır. Rakipleri “Batıspor” ise sezon ortasında küme düşmesi kesinleşmiş, prestij maçına çıkmaktadır.
Doğu Anadolu FK yöneticisi M.K., Batıspor’un 3 oyuncusu (K.E., T.D. ve kaleci S.K.) ile bir otelde gizlice buluşur. Oyunculara, maçta düşük performans göstermeleri karşılığında toplam 600.000 TL teşvik önerilir. Oyuncular bu teklifi kabul eder.
Maç 3-0 Doğu Anadolu FK lehine sonuçlanır. Sosyal medyada kaleci S.K.’nin bariz hataları tartışılır. TFF Etik Kurulu ve Cumhuriyet Savcılığı, telefon kayıtları ve otel kamera görüntüleri doğrultusunda soruşturma başlatır.
4. HUKUKİ DEĞERLENDİRME
a) 6222 Sayılı Kanun Kapsamında
Yukarıdaki olayda, müsabakanın sonucunu etkilemek amacıyla maddi menfaat teklif edilmiş ve fiilen karşılaşma sonucuna etki edilmiştir. Bu durum 6222 sayılı Kanun’un 11. maddesi kapsamında doğrudan şike suçunu oluşturur.
Fail: Doğu Anadolu FK yöneticisi M.K.
Mağdur: Sporun düzeni ve kamuoyu güveni
Suç ortakları: Üç oyuncu (teşviki kabul edenler)
Cezai Sorumluluk:
-
Fail hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası,
-
Menfaat sağlanarak işlendiği için ceza yarı oranında artırılır.
-
Suça iştirak eden futbolcular hakkında da aynı oranda ceza uygulanır.
b) TCK Kapsamında Değerlendirme
Bu eylemler aynı zamanda rüşvet suçu kapsamında da ele alınabilir. Kamu görevlisi olmayan şahıslar arasında da rüşvet fiilinin gerçekleşebileceği Yargıtay kararlarında kabul görmektedir. Ancak uygulamada esas olarak 6222 sayılı Kanun üzerinden ilerlenmektedir.
5. SORUŞTURMA VE YARGILAMA SÜRECİ
a) Savcılık Soruşturması
6222 sayılı Kanun kapsamında şike suçları, resen soruşturulabilir suçlardandır. Örneğin bir vatandaşın veya federasyonun yaptığı ihbar, savcılık için yeterlidir. CMK uyarınca, telefon kayıtları, kamera görüntüleri, tanık beyanları gibi deliller değerlendirilir.
b) Uzmanlık ve Etik Kurullar
TFF Etik Kurulu ve Uyuşmazlık Çözüm Kurulu, disiplin cezası yönünden devreye girer. Oyunculara ve yöneticilere:
-
Süresiz lisans iptali
-
Para cezası
-
Kulübe transfer yasağı
gibi idari yaptırımlar da uygulanabilir.
6. ŞİKE SUÇUNDA İSPAT SORUNLARI
Şike ve teşvik primi suçları, genellikle kapalı ortamda gerçekleştiği için ispatı oldukça zordur. Aşağıdaki araçlar kullanılabilir:
-
Otel ve restoran kamera kayıtları
-
Para transferi belgeleri
-
WhatsApp/Signal konuşmaları
-
Tanık ifadeleri
-
Telefon dinlemeleri (CMK m.135 kapsamında)
Yargıtay uygulamalarında, bu delillerin bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiği belirtilmektedir.
7. YAPTIRIMLAR VE SONUÇLAR
a) Ceza Hukuku Sonuçları
6222 sayılı Kanun’daki hapis cezaları, genellikle ertelenmez ve seçenek yaptırımlara çevrilmez. Sporun güvenilirliğini koruma amacıyla tavizsiz uygulama esastır.
b) Spor Hukuku Sonuçları
Şike suçu sabit olan kişiler hakkında:
-
Futbol Disiplin Talimatı (FDT) m.58 uyarınca men cezası
-
Kulübe ligden düşme cezası
-
Oyuncuya lisans iptali verilebilir.
c) Uluslararası Sonuçlar
UEFA ve FIFA, şike yaptığı sabit olan kulüpleri:
-
Avrupa kupalarından men eder.
-
Transfer kısıtlamaları uygular.
8. YARGITAY VE AYM UYGULAMALARI
“Teşvik priminin varlığı, maçın sonucunu doğrudan etkileyici bir nitelik taşıyorsa, şike suçu oluşur. Yalnızca maddi teklif değil, kabul beyanı da suç için yeterlidir.”
“Sporun temel değerlerinin korunması amacıyla ceza yargılamalarında şeffaflık, silahların eşitliği ve adil yargılanma ilkeleri titizlikle gözetilmelidir.”
9. ELEŞTİRİLER VE GÖRÜŞLER
-
6222 sayılı Kanun’un cezai hükümleri yerinde olmakla birlikte, uygulamada delil standardı çok yüksek tutulmakta, bu da cezasızlık algısı doğurmaktadır.
-
Şike ve teşvik primi davalarında, hem savcılıklar hem de TFF kurulları eş zamanlı ve koordineli çalışmalıdır.
-
Önerilen yeni düzenlemelerle, spor kulüpleri bünyesinde etik kurullar oluşturulması teşvik edilmelidir.
SONUÇ
Sporda şike ve teşvik primi, yalnızca hukuki bir suç değil, toplumsal güvenin, gençliğin ve spor ahlakının da ihlalidir. Türk hukuk sistemi, 6222 sayılı Kanun ile bu fiillere karşı ciddi yaptırımlar öngörmüş; TCK ile de destekleyici düzenlemeler getirmiştir. Ancak uygulamada ispat güçlükleri, idari-judikatif mekanizmaların dağınıklığı ve cezaların caydırıcılığı yönündeki tereddütler, süreci zora sokmaktadır.
Bu noktada daha etkin bir soruşturma pratiği, şeffaf disiplin süreçleri ve kamuoyu bilgilendirmesi, sporun temiz kalabilmesi için elzemdir. Aksi halde, sahadaki skor değil, perde arkasındaki para kazanır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
