Spor Karşılaşmalarında Kolluk Müdahalesi

1. Giriş

Spor karşılaşmaları, toplumsal coşku ve kolektif duyguların en yoğun yaşandığı alanlardır. Ancak bu alanlarda zaman zaman meydana gelen taşkınlık, hakaret veya saha olayları, kamu düzenini koruma amacıyla kolluk güçlerinin müdahalesini zorunlu kılar.

6222 sayılı Kanun, sporda şiddet ve düzensizliğin önlenmesi için polise geniş yetkiler tanırken, bu yetkilerin Anayasa’nın 13. ve 19. maddelerinde yer alan temel hak güvenceleriyle çatışma riski de mevcuttur.

Bu makalede, spor karşılaşmalarında kolluk müdahalesinin hukuki sınırları, orantılılık ilkesi, gözaltı usulü ve haksız tutuklama hâlinde tazminat sorumluluğu ayrıntılı biçimde incelenecektir.

---

2. Mevzuat Temeli: 6222 ve CMK

2.1. 6222 Sayılı Kanun m. 7–10

Kanunun 7. maddesi, kolluğa spor alanlarında “önleyici yetki” tanır:

“Müsabaka güvenliğini sağlamakla görevli kolluk, kamu düzenini bozacak hareketleri önlemek için gerekli tedbirleri alır.”

Ayrıca 9. maddede, “şiddet ve taşkınlık hâllerinde zor kullanma yetkisi” düzenlenmiştir. Bu yetki, Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu m. 16 ve TCK m. 24’teki meşru savunma/kanun emrini yerine getirme hükümleriyle bağlantılıdır.

2.2. CMK m. 90–91 – Gözaltı Yetkisi

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 90’a göre, “suçüstü hâlinde herkes yakalama yetkisine sahiptir.” Ancak özgürlüğü kısıtlayıcı her işlem:

• Kanuni dayanağa,

• Zorunluluk ölçütüne,

• Orantılılık testine
  tabi olmalıdır.

---

3. Kolluk Yetkilerinin Anayasal Sınırları

3.1. Anayasa m. 13 – Temel Hakların Sınırlandırılması

“Temel hak ve özgürlükler yalnızca kanunla ve ölçülülük ilkesine uygun olarak sınırlanabilir.”

Kolluk müdahalesi, sadece somut tehlike veya suç şüphesi hâlinde meşrudur. “Olası taşkınlık” gerekçesiyle yapılan genel müdahaleler keyfîlik sayılır.

3.2. Anayasa m. 19 – Kişi Hürriyeti ve Güvenliği

Maddenin beşinci fıkrası açık hüküm getirir:

“Kanuna aykırı olarak yakalanan veya tutulan kişiler, uğradıkları zararları tazminat olarak isteme hakkına sahiptir.”

Bu hüküm, haksız gözaltı veya orantısız müdahale hâlinde devletin objektif sorumluluğunu doğurur.

---

4. Spor Alanlarında Müdahale Şartları

4.1. Suçüstü Hâli ve Somut Tehlike

Spor alanında kolluk ancak:

• 6222 m. 17 kapsamındaki saha olayı,

• TCK m. 86 (yaralama), m. 125 (hakaret),

• Veya kamu düzenini bozan fiiller hâlinde müdahalede bulunabilir.

Soyut ihtimal yeterli değildir. Yargıtay 7. CD 2021/245 E., 2021/871 K.:

“Olay çıkma ihtimali gerekçesiyle toplu gözaltı yapılması, Anayasa’ya aykırıdır.”

4.2. Orantılılık ve Kademelilik

Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu m. 16:

“Zor kullanma yetkisi, direnişi kırmak için zorunlu ve ölçülü biçimde kullanılabilir.”

Yani:

1. Uyarı → 2. Fiziksel engelleme → 3. Müdahale (biber gazı, cop, su)
   kademesi izlenmelidir.

AYM, Gülay Çetin Kararı (2015/1673):

“Kademeli güç kullanılmadan doğrudan zor kullanılması, ölçülülük ilkesinin ihlalidir.”

---

5. Gözaltı Usulü ve Süre Sınırları

5.1. Yakalama Tutanakları

CMK m. 90/5’e göre, yakalama tutanağında:

• Zaman, yer, neden,

• Kolluk görevlilerinin kimliği,

• Gözaltı süresinin başlangıcı
  yer almalıdır.

5.2. Süreler

• Genel kural: 24 saat (CMK m. 91/1),

• Toplu suç hâli: 48 saat,

• 6222 olaylarında: genellikle 24 saatlik sınır geçerli.

Yargıtay 19. CD 2020/3271 E., 2021/1732 K.:

“Spor alanında yakalanan sanığın 24 saatten fazla tutulması, kanuna aykırı gözaltıdır.”

---

6. Müdahale Türleri ve Hukuka Uygunluk

---

7. Haksız Tutuklama ve Tazminat

7.1. CMK m. 141–144

“Kanuna aykırı olarak yakalanan, tutuklanan veya özgürlüğünden yoksun bırakılan kişiler, Devletten maddî ve manevî tazminat isteyebilir.”

7.2. Tazminat Şartları

1. Haksız işlem (usulsüz gözaltı, ölçüsüz müdahale),

2. Fiil ile zarar arasında illiyet,

3. Mahkeme kararıyla tespit.

Tazminat davaları, Ağır Ceza Mahkemesi nezdinde açılır.

Yargıtay 12. CD 2020/3123 E., 2021/1841 K.:

“Stat çevresinde suçüstü olmadan yakalanan kişinin 20 saat gözaltında tutulması, CMK m. 141 anlamında haksız yakalamadır.”

---

8. Orantısız Müdahale ve AYM İçtihatları

8.1. “Spor Etkinliği Eylemleri” Kararı (AYM, 2017/18125)

Polisin seyircileri orantısız şekilde dağıtması ve zor kullanması nedeniyle:

“Kişi özgürlüğü ve kötü muamele yasağı ihlal edilmiştir.”

8.2. “Biber Gazı Kullanımı” Kararı (AYM, 2018/9876)

“Gaz kullanımı, somut şiddet eylemi yokken yapılmışsa, ölçüsüzdür.”

AYM, müdahalenin amacına değil yoğunluğuna ve süresine bakarak ihlal tespiti yapmaktadır.

---

9. Kolluk Müdahalesinde Ceza Sorumluluğu

Haksız gözaltı veya aşırı güç kullanan kolluk görevlileri hakkında:

• TCK m. 94 (işkence),

• TCK m. 256 (zor kullanma yetkisinin aşılması)
  uygulanabilir.

Yargıtay 8. CD 2021/1456 E., 2022/897 K.:

“Spor karşılaşmasında orantısız güç kullanan polis memuru, görevi kötüye kullanma suçunu işlemiştir.”

Savcılıklar genellikle “zor kullanma sınırını aşma” gerekçesiyle kamu davası açar.

---

10. Kolluğun Sorumluluğunun Sınırları

Kolluk, 6222 kapsamında görevini ifa ederken kanun emrini yerine getirdiği için hukuka uygunluk zeminindedir (TCK m. 24).
Ancak şu durumlarda hukuka aykırılık oluşur:

1. Ölçüsüz güç kullanımı,

2. Keyfî gözaltı,

3. Toplu kimlik tespiti sırasında kötü muamele,

4. Kamera kapatma veya delil gizleme.

Bu hâllerde idari disiplin cezası + adli sorumluluk + tazminat birlikte doğar.

---

11. Spor Kulüplerinin Rolü

Kulüpler, 6222 m. 6 uyarınca kollukla koordineli güvenlik planı yapmak zorundadır.
Yetersiz planlama veya güvenlik zafiyeti, müdahale yoğunluğunu artırır.
Bu durumda kulüp de idari para cezasıyla sorumlu tutulur.
Dolayısıyla “önleme sorumluluğu” yalnızca kollukta değil, kulüpte de vardır.

---

12. Uluslararası Standartlar: Avrupa Konseyi 2021 Rehberi

• Proportionality Principle: Güç kullanımı yalnızca zorunlu durumlarda meşru.

• Accountability Rule: Her müdahale kayda alınmalı, raporlanmalı.

• Transparency Standard: Gözaltı gerekçesi derhâl bildirilmelidir.

Bu ilkeler, Türkiye’nin taraf olduğu Avrupa Spor Sözleşmesi ve AİHS uygulamalarının da parçasıdır.

---

13. Öneriler

1. Kolluk Eğitim Programları: 6222 ve Anayasa eğitimleri düzenlenmeli.

2. Bağımsız İzleme Kurulu: Spor karşılaşmalarındaki müdahaleleri inceleyen bağımsız komisyon kurulmalı.

3. Hızlı Tazmin Mekanizması: Haksız gözaltı tazminat davaları için “kısa yargılama usulü” getirilmeli.

4. Delil Koruma Standartları: Kamera kayıtları en az 1 yıl saklanmalı.

5. Kolluk–Kulüp Koordinasyonu: Ortak “müdahale protokolü” hazırlanmalı.

---

14. Sonuç

Spor alanlarında kolluk müdahalesi, kamu düzenini koruma açısından zorunludur; ancak bu yetki ölçülülük ve hukukilik ilkeleriyle sınırlıdır.
Anayasa m. 13–19 ve CMK m. 90–141 hükümleri uyarınca:

• Orantısız güç insan onurunu ihlal eder,

• Haksız gözaltı devletin tazmin sorumluluğunu doğurur,

• Kolluk şiddeti adaletin meşruiyetini zedeler.

Hukukun üstünlüğü ilkesi, statta da geçerlidir.
Adil yargılanma ve kişi özgürlüğü, yalnızca mahkeme salonlarında değil, tribün kapılarında da korunmalıdır.