Spor Alanlarına Yasak Madde Sokma: Arama, Elkoyma ve Hukuka Uygunluk Halleri
1. Giriş
Spor karşılaşmaları yalnızca eğlence alanı değil, kamu düzeninin korunması açısından da riskli ortamlardır.
Bu nedenle 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun, spor alanlarına yasak madde, silah, patlayıcı veya alkollü içecek sokulmasını açıkça yasaklamıştır.
Ancak bu yasakların uygulanması, doğrudan arama ve elkoyma işlemleri yoluyla sağlanmaktadır.
Dolayısıyla bu makalenin temel sorusu şudur:
“Kolluk görevlilerinin spor alanlarında yaptığı arama ve elkoyma işlemleri hangi sınırlar içinde hukuka uygundur?”
2. Hukuki Dayanak: 6222 m. 14–15
2.1. Madde Metni
“Spor alanlarına, tabanca, bıçak, patlayıcı madde, kesici veya delici alet, alkollü içecek veya yetkili makamlarca yasaklanan madde sokan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Ayrıca aynı maddede, bu fiillerin taraftar grupları tarafından topluca işlenmesi hâlinde cezanın artırılacağı belirtilmiştir.
2.2. Korunan Hukuki Değer
6222 m. 14’ün amacı yalnızca birey güvenliğini değil, toplumsal huzuru ve sporun barışçıl niteliğini korumaktır.
Bu nedenle suç, kamu güvenliği açısından soyut tehlike suçu niteliği taşır; fiilin zarar doğurması gerekmez.
3. Arama Yetkisi ve CMK m. 116–119
3.1. Kural: Hakim Kararı
Ceza Muhakemesi Kanunu m. 116’ya göre:
“Kolluk, suç işlendiğine dair makul şüphe bulunmadan arama yapamaz.”
Yani her arama işleminin kural olarak hakim kararı ile yapılması gerekir.
Ancak spor karşılaşmalarında önleyici aramalar genellikle hakim kararı olmadan yapılmaktadır; bu durum özel değerlendirme gerektirir.
3.2. İstisna: Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hâl
CMK m. 119/2:
“Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle arama yapılabilir.”
Spor alanları, suç işlenme riski yüksek toplu alanlar olduğundan, gecikme hâli varsayımı genellikle kabul edilir.
Ancak bu, keyfî aramalara yetki vermez.
4. Arama Türleri: Adli ve Önleyici Arama
Arama Türü | Dayanak | Amaç | Yetkili Makam |
---|---|---|---|
Adli Arama | CMK m. 116–119 | Suç delilini bulmak | Hakim veya savcı |
Önleyici Arama | PVSK m. 9 / 5442 m. 11 / 6222 m. 6 | Kamu düzenini korumak | Mülki idare amirinin izni |
Spor alanlarında yapılan aramaların çoğu önleyici arama niteliğindedir.
Bu nedenle arama kararının yazılı olması ve amaçla sınırlı yürütülmesi şarttır.
Yargıtay 19. CD 2021/432 E., 2022/1023 K.:
“Stat girişinde yapılan üst araması önleyici nitelikte olup, makul şüphe aranmaksızın kamu güvenliği amacıyla yapılabilir.”
5. Elkoyma Yetkisi ve CMK m. 123–127
5.1. Elkoymanın Şartı
Elkoyma işlemi, suç delili niteliği taşıyan veya suçta kullanılan eşyaya yöneliktir.
6222 m. 14 kapsamında bu eşyalar genellikle:
-
Patlayıcı veya yanıcı maddeler,
-
Kesici-delici aletler,
-
Yasaklı kimyasal veya alkol.
CMK m. 123:
“Suçla ilgili delil olabilecek eşya muhafaza altına alınabilir.”
5.2. Usul ve Zabıt Tutanağı
Elkoyma tutanağında bulunması gereken unsurlar:
-
Zaman, yer, eşyanın türü,
-
Sahibi veya üzerinde bulunan kişi,
-
İşleme katılan kolluk görevlilerinin kimlikleri.
Tutanaksız veya imzasız elkoyma işlemi hukuka aykırıdır.
6. Hukuka Aykırı Arama ve Elkoymanın Sonuçları
CMK m. 206/2 ve 217/2:
“Hukuka aykırı elde edilen deliller hükme esas alınamaz.”
Dolayısıyla:
-
Hakim/savcı emri olmaksızın yapılan adli arama,
-
Yazılı olmayan önleyici arama,
-
Zabıt olmayan elkoyma,
mahkemece delil değerinden yoksun sayılır.
Yargıtay 7. CD 2020/734 E., 2021/856 K.:
“Stat girişinde hakim kararı olmaksızın yapılan arama neticesinde bulunan bıçak delil olarak kullanılamaz.”
7. Anayasal Sınırlar: Anayasa m. 20 ve 21
-
Madde 20: Özel hayatın ve kişisel verilerin korunması hakkı.
-
Madde 21: Konut dokunulmazlığı ve arama usulü.
Spor alanı her ne kadar kamusal bir mekân olsa da, kişinin üstünün ve çantasının aranması özel hayata müdahale oluşturur.
Bu nedenle her arama:
-
Kanuni dayanağa,
-
Meşru amaca,
-
Orantılılık ilkesine
uygun olmalıdır.
AYM 2020/11345, “Stat Girişinde Üst Araması” kararı:
“Somut tehlike olmaksızın herkese genel arama yapılması, kişisel güvenlik hakkının ihlali niteliğindedir.”
8. Kamera Kayıtları ve Delil Zinciri
Arama ve elkoyma sırasında kamera görüntüsü alınması veya olayın güvenlik kamerasınca kaydedilmesi yasaldır.
Ancak bu kayıtlar CMK m. 134–138 ve KVKK m. 5 hükümlerine uygun şekilde saklanmalıdır.
Delilin bütünlüğü bozulursa, mahkemece “şüpheden sanık yararlanır” ilkesi uygulanır.
9. Kolluğun Sınırı ve Zor Kullanma Yetkisi
Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu m. 16:
“Direnişi kırmak amacıyla zor kullanılabilir; ancak zorunlu ve ölçülü olmalıdır.”
Yargıtay 8. CD 2021/1456 E., 2022/897 K.:
“Stat girişinde direnç göstermeyen kişiye zor kullanılması ölçülülük ilkesine aykırıdır.”
Kolluk müdahalesinin sınırını belirleyen kriter:
-
Fiilin tehlike yaratması,
-
Zorunluluk ve kademelilik.
10. Elkonulan Eşyanın İadesi ve İmhası
Elkonulan yasak maddeler:
-
Tehlikeli maddeler → imha,
-
Alkol → müsadere,
-
Kişisel eşya → iade.
CMK m. 131 gereğince, eşyanın iadesi talebi fail veya mülkiyet sahibi tarafından savcılığa yapılır.
Hukuka aykırı elkoymada tazminat hakkı (Anayasa m. 19/son ve CMK m. 141) doğar.
11. Yargıtay ve AYM İçtihatlarıyla Uygulama
-
Yargıtay 19. CD 2020/185 E., 2021/734 K.
“Stat girişinde alınan üzerinde bıçak bulunan sanık için fiil tamamlanmış suç niteliğindedir.”
-
Yargıtay 7. CD 2021/1132 E., 2022/485 K.
“Biber gazı ve alkol taşıyan seyirci için 6222 m. 14 uygulanır; olay alan dışında gerçekleştiyse hüküm kurulamaz.”
-
AYM 2018/7264 (Orantısız Arama Kararı)
“Kişisel güvenlik ve özgürlük hakkı, her ne kadar spor alanında sınırlanabilse de, keyfî arama ve gözaltı ihlaldir.”
12. Öneriler
-
Arama ve Elkoyma Protokolü:
Her müsabaka öncesinde emniyet ve kulüp arasında protokol hazırlanmalı. -
Kamera Kaydı Zorunluluğu:
Tüm arama işlemleri güvenlik kamerasıyla kayıt altına alınmalı. -
Aydınlatma ve Rıza:
Taraftarlara arama öncesi neden ve dayanak bildirilmeli. -
Kolluk Eğitimi:
6222 ve Anayasa uyumlu zor kullanma eğitimleri verilmeli. -
Tazminat Bilgilendirmesi:
Hukuka aykırı arama mağdurlarına CMK m. 141 başvuru hakkı anlatılmalı.
13. Sonuç
Spor alanlarına yasak madde sokma suçu, sporda şiddet ve düzensizliğe karşı önleyici hukuki mekanizmaların başında gelir.
Ancak bu önlemler uygulanırken arama ve elkoyma yetkisinin hukuki sınırları aşılmamalıdır.
Hukuka uygunluk, kamu güvenliği ile temel hakların dengesine dayanır.
Yargıtay ve AYM içtihatları, bu dengeyi “ölçülülük, amaç ve şeffaflık” ilkeleriyle çizmiştir.
Sonuç olarak; statta arama yapan kolluk, önleyici ama hukuka bağlı olmalı, seyirci ise hakkını bilmelidir.
Sporun güvenliği, ancak hukukun sınırlarında sağlanabilir.